Είναι ο δεύτερος χειμώνας από τότε που οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία στο Αφγανιστάν. Με την οικονομία να έχει κυριολεκτικά καταρρεύσει, εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται ένα βήμα πριν από τον λιμό. Η ζωή έχει γίνει αβίωτη.
Οι Αφγανοί δεν ξέρουν τι να κάνουν για να επιβιώσουν. Τα παιδιά τους κλαίνε μέρα-νύχτα από την πείνα. Δεν ησυχάζουν στιγμή, τις νύχτες δεν μπορούν να κλείσουν μάτι. Οι ασθένειες είναι «φυσιολογικές» πια σε όλες τις ηλικίες και οι πρησμένες κοιλίτσες των παιδιών από τον υποσιτισμό συνιστούν «κανονικότητα». Οι γονείς, μέσα στην απελπισία τους, δίνουν στα πεινασμένα παιδιά φάρμακα για να τα ηρεμήσουν. Αλλοι πουλούν όργανά τους για να επιβιώσουν.
«Τα παιδιά μας κλαίνε ασταμάτητα και με λυγμούς. Δεν έχουμε καθόλου φαγητό να τους δώσουμε» λέει ο Αμπντούλ Βάναμπ. «Ετσι, πάμε στο φαρμακείο και παίρνουμε χάπια για να τα κάνουμε να νυστάξουν».
Ο Βάναμπ μένει λίγο έξω από το Χεράτ, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, σε έναν οικισμό με χιλιάδες μικρά σπίτια φτιαγμένα από λάσπη, μια συνοικία που τις τελευταίες δεκαετίες έχει μεγαλώσει, αφού εκεί ζουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που επλήγησαν από τον πόλεμο και τις φυσικές καταστροφές.
Ο Αμπντούλ βρέθηκε σε μια ομάδα πολλών ανδρών που συγκεντρώθηκαν γύρω από την Yogita Limaye, ανταποκρίτρια του BBC στη νότια Ασία, την ώρα του ρεπορτάζ. Ηθελαν πολύ να μιλήσουν για τις τραγικές καταστάσεις που βιώνουν. Εκείνη τους ρώτησε πόσοι από αυτούς έδιναν φάρμακα στα παιδιά τους για να τα ναρκώσουν. «Πολλοί, μάλλον όλοι μας», απάντησαν.
Ο Γκουλάμ Χαζράτ έβαλε το χέρι στον χιτώνα του και έβγαλε μια καρτέλα από χάπια. Ηταν αλπραζολάμη, μια ηρεμιστική ουσία που συνήθως συνταγογραφείται για τη θεραπεία αγχωδών διαταραχών (είναι η δραστική ουσία του lexotanil).
Ο Γκουλάμ έχει έξι παιδιά – το μικρότερο είναι ενός έτους. «Δίνω χάπια και στο μικρό», παραδέχτηκε. Αλλοι έδειξαν καρτέλες με δισκία εσιταλοπράμης και σερτραλίνης, φάρμακα που κανονικά δίνονται σε όσους πάσχουν από κατάθλιψη και άγχος.
Οι γιατροί λένε πως όταν χορηγούνται σε μικρά παιδιά που δεν τρέφονται καλά, φάρμακα όπως αυτά μπορεί να προκαλέσουν ηπατική βλάβη, μαζί με μια σειρά από άλλα προβλήματα, όπως χρόνια κόπωση, διαταραχές ύπνου και συμπεριφοράς.
Οι Αφγανοί, όμως, δεν έχουν άλλη λύση για να κάνουν τα παιδιά να «ξεχάσουν», έστω για λίγο, την πείνα τους. Οι περισσότερες οικογένειες μοιράζονται μερικά κομμάτια ψωμί μεταξύ τους – αν αυτά βρεθούν. Μια γυναίκα είπε ότι τρώνε το πρωί ξερό ψωμί και το βράδυ το βουτούν στο νερό για να υγρανθεί και να νομίζουν ότι τρώνε κάτι άλλο.
Ο ΟΗΕ κάνει λόγο για «ανθρωπιστική καταστροφή». Η ζωή των ανθρώπων εκεί είναι δύσκολη εδώ και πολλά χρόνια. Η πλειονότητα των ανδρών εργάζονται ως εργάτες για λίγα μεροκάματα. Αλλά όταν οι Ταλιμπάν ανέλαβαν, τον περασμένο Αύγουστο, χωρίς διεθνή αναγνώριση της νέας de facto κυβέρνησης, τα ξένα κεφάλαια που εισέρρεαν στο Αφγανιστάν «πάγωσαν», προκαλώντας οικονομική κατάρρευση, αφήνοντας χωρίς δουλειά τους περισσότερους. Οταν, σπανίως, βρίσκουν κάτι να κάνουν, μπορεί να βγάλουν μέχρι ένα δολάριο την ημέρα.
Γι’ αυτό οι πιο πολλοί φτάνουν σε ακραίες λύσεις. Ο Αμάρ ομολόγησε ότι έκανε χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης νεφρού πριν από τρεις μήνες. Για να γίνει πιστευτός έδειξε μια ουλή εννέα εκατοστών και σημάδια από ράμματα που ξεκινούσαν από το μπροστινό μέρος της κοιλιάς και έφταναν μέχρι την πλάτη του. Ο άνθρωπος αυτός είναι μόλις 20 ετών. Βρίσκεται στην αρχή της ζωής του, αλλά στην πραγματικότητα είναι σαν να έχει ζήσει εκατό ζωές.
«Μα, δεν υπάρχει διέξοδος. Μόλις έμαθα ότι θα μπορούσα να πάρω χρήματα πουλώντας το ένα μου νεφρό, πήγα αμέσως στο νοσοκομείο της περιοχής. Εκανα αίτηση και λίγες εβδομάδες αργότερα μου τηλεφώνησαν και μου είπαν ότι μπορώ να πάω. Μου έκαναν κάποιες εξετάσεις, μετά μου έκαναν ένεση με κάτι που με έκανε να χάσω τις αισθήσεις μου. Φοβήθηκα, αλλά δεν είχα άλλη επιλογή» είπε.
Ο νεαρός άνδρας πληρώθηκε περίπου 3.000 δολάρια, τα περισσότερα από τα οποία πήγαν στην αποπληρωμή δανείου που πήρε για να αγοράσει τρόφιμα για την οικογένειά του. «Τρώμε το ένα βράδυ και το άλλο μένουμε νηστικοί» είπε. «Από τότε που πούλησα τον νεφρό μου νιώθω μισός άνθρωπος. Αισθάνομαι απελπισμένος. Αν η ζωή μου συνεχιστεί έτσι, θα πεθάνω».
Σε ένα γυμνό, κρύο σπίτι ζει μια νεαρή μητέρα. Και εκείνη πούλησε το νεφρό της, πριν από επτά μήνες. Το έκανε και για να εξοφλήσει το χρέος της για ένα κοπάδι πρόβατα. Τα ζώα πέθαναν σε μια πλημμύρα πριν από μερικά χρόνια και η οικογένεια έχασε τα μέσα για να βγάζει τα προς το ζην. Τα 2.000 δολάρια που πήρε δεν είναι αρκετά.
«Τώρα μας αναγκάζουν να πουλήσουμε τη δίχρονη κόρη μας. Οι άνθρωποι από τους οποίους έχουμε δανειστεί μάς παρενοχλούν καθημερινά λέγοντας “δώσε μας την κόρη σου αν δεν μπορείς να μας το ξεπληρώσεις”» είπε. «Νιώθω τόση ντροπή για την κατάστασή μας… Μερικές φορές νιώθω ότι είναι καλύτερο να πεθάνω παρά να ζήσω έτσι», συμπλήρωσε ο σύζυγός της.
Στο Αφγανιστάν αυτή τη χρονική στιγμή η πώληση κοριτσιών είναι ένας βασικός τρόπος επιβίωσης. «Πούλησα την πεντάχρονη κόρη μου για 1.100 δολάρια», ομολόγησε ο Νιτζαμουντίν. «Είναι λιγότερα και από το μισό που κοστίζει ένα νεφρό». Δάγκωσε τα χείλη του και τα μάτια του βούρκωσαν.
Εκεί, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια έχει εξαφανιστεί εξαιτίας της πείνας. «Κατανοούμε ότι είναι ενάντια στους ισλαμικούς νόμους και ότι θέτουμε τη ζωή των παιδιών μας σε κίνδυνο, αλλά δεν υπάρχει άλλος τρόπος» είπε ο Αμπντούλ Γκαφάρ, ένας από τους επικεφαλής της κοινότητας.
Σε ένα άλλο σπίτι, η δημοσιογράφος του BBC είδε ένα χαριτωμένο κοριτσάκι, την τετράχρονη Νάτζια, που έκανε αστείες γκριμάτσες καθώς έπαιζε με τον 18 μηνών αδελφό της. «Δεν έχουμε χρήματα για να αγοράσουμε φαγητό, οπότε ανακοίνωσα στο τοπικό τζαμί ότι θέλω να πουλήσω την κόρη μου» είπε ο πατέρας της, ο Χαζρατουλάχ.
Η Νάτζια πουλήθηκε, πράγματι, για να παντρευτεί ένα αγόρι μιας οικογένειας που μένει στην επαρχία Κανταχάρ. Στα 14 της θα τη στείλουν εκεί. Μέχρι στιγμής, ο πατέρας έχει λάβει δύο πληρωμές για αυτήν. «Χρησιμοποίησα το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων για να αγοράσω φαγητό και μερικά για φάρμακα για τον μικρότερο γιο μου. Κοιτάξτε τον, είναι υποσιτισμένος» είπε ο Χαζρατουλάχ, σηκώνοντας το πουκάμισο του Σαμσουλάχ για να δείξει τη φουσκωμένη κοιλιά του.
Η εκπληκτική αύξηση των ποσοστών υποσιτισμού είναι απόδειξη του αντίκτυπου που έχει ήδη η πείνα στα παιδιά κάτω των πέντε ετών στο Αφγανιστάν. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν δει τις εισαγωγές στις εγκαταστάσεις τους, όπου νοσηλεύουν άτομα με υποσιτισμό από ολόκληρη τη χώρα, να αυξάνεται έως και 47% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Τα πράγματα είναι δύσκολα. Τα περισσότερα παιδιά που φτάνουν εκεί χρειάζονται θεραπεία για περισσότερες από μία ασθένειες. Ο Ομιντ είναι υποσιτισμένος, έχει κήλη και σήψη. Σε ηλικία 14 μηνών ζυγίζει μόλις τέσσερα κιλά. Η μητέρα του xρειάστηκε να δανειστεί χρήματα για να κάνει το ταξίδι μέχρι το νοσοκομείο.
Το BBC ρώτησε τον εκπρόσωπο της επαρχιακής κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Χεράτ, τι έκαναν για να αντιμετωπίσουν την πείνα.
«Η κατάσταση είναι αποτέλεσμα διεθνών κυρώσεων στο Αφγανιστάν και δέσμευσης αφγανικών περιουσιακών στοιχείων. Η κυβέρνησή μας προσπαθεί να προσδιορίσει τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν ανάγκη. Πολλοί λένε ψέματα για τις συνθήκες τους επειδή πιστεύουν ότι μπορούν να λάβουν βοήθεια», είπε.
Το επιχείρημα αυτό το υπερασπίστηκε έντονα. Είπε, μάλιστα, ότι οι Ταλιμπάν προσπαθούν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας. «Θέλουμε να ανοίξουμε ορυχεία σιδηρομεταλλεύματος και έργα σε αγωγούς φυσικού αερίου».
Ολοι όμως ξέρουν ότι αυτό είναι απίθανο να συμβεί. Τουλάχιστον όχι τόσο σύντομα ώστε να σωθούν κάποιες ζωές.