Οι άνθρωποι που ζούμε σήμερα είμαστε ο Homo Sapiens, ο «σοφός άνθρωπος» που ανέπτυξε την ομιλία και τον πολιτισμό όπως τον γνωρίζουμε.
Πριν από εμάς ζούσε ο Homo Erectus, ο «όρθιος άνθρωπος» σε αντίθεση με τους ακόμη παλαιότερους προγόνους του που ζούσαν κυρίως στα δέντρα.
Είναι μικρό επίτευγμα η όρθια βάδιση; Καθόλου, φαίνεται όμως ότι ο H.Erectus ήταν κάτι περισσότερο από ένα όρθιο δίποδο.
Οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι η ομιλία εμφανίσθηκε μετά την εξέλιξη του H.Sapiens πριν από περίπου 350.000 χρόνια και θεωρούν ότι πιθανότατα έχει ιστορία μικρότερη των 200.000 ετών. Ομως μερικοί διαφωνούν, θεωρώντας ότι η ομιλία είναι πολύ παλαιότερη και μάλιστα υποστηρίζουν πως η γλώσσα ήταν αναγκαία για τα θαλασσινά ταξίδια.
Σύμφωνα με τη νέα επίμαχη θεωρία, ο όρθιος άνθρωπος ήταν αυτός που «εφηύρε» τον λόγο και τον χρησιμοποίησε, μεταξύ άλλων, για να κυνηγήσει, αλλά επίσης προκειμένου πρώτος να μαγειρέψει και να φτιάξει πλοία.
Αυτά τα διόλου ευκαταφρόνητα του επέτρεψαν να επεκταθεί σε πολλά νησιά ανά τον κόσμο, ένα από τα οποία ήταν και η Κρήτη.
Μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS) στο Όστιν του Τέξας, ο καθηγητής γλωσσολογίας και ανθρωπολογίας Ντάνιελ Έβερετ του Πανεπιστημίου Μπέντλεϊ της Μασαχουσέτης, συγγραφέας του βιβλίου «Πώς ξεκίνησε η γλώσσα», υποστήριξε ότι μέχρι σήμερα έχουν υποτιμηθεί οι ικανότητες του H.Erectus.
Μολονότι και άλλοι επιστήμονες δεν έχουν αποκλείσει ο H.Erectus να έφτιαχνε κάποιου είδους πλεούμενα, ο Eβερετ είναι ο πρώτος που συνδέει αυτές τις ικανότητες ναυπήγησης και ναυσιπλοΐας με την εμφάνιση της γλώσσας.
Τα μακρινά ταξίδια ενός έξυπνου ανθρώπου
Όπως είπε, ίχνη του προγόνου μας έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη χωρίς σύνδεση με την Αφρική, την κοιτίδα του σύγχρονου ανθρώπου, όπως η νήσος Φλόρες της Ινδονησίας και η Κρήτη. Οπότε προκύπτει το ερώτημα πώς έφθασε εκεί. «Οι H.Erectus ταξίδεψαν με πλοίο έως την Κρήτη και διάφορα άλλα νησιά. Το έκαναν από πρόθεση», είπε ο Έβερετ.
«Όλοι λένε ότι ο H.Erectus ήταν ένα πιθηκοειδές χαζό πλάσμα, αλλά εγώ θέλω να δώσω έμφαση στο ότι ήταν αντίθετα το εξυπνότερο πλάσμα που περπάτησε ποτέ στη Γη. Είχε ικανότητες σχεδιασμού. Έφτιαξε εργαλεία και τα πιο απίστευτα από αυτά ήταν σκάφη που διέπλεαν τον ανοιχτό ωκεανό. Οι ωκεανοί ποτέ δεν αποτέλεσαν εμπόδιο για τα ταξίδια του H.Erectus. Ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο σε ομάδες τουλάχιστον των 20 ατόμων», δήλωσε ο Έβερετ, όπως αναφέρει ο Guardian.
Κατά τον Εβερετ, δεν είναι δυνατό να κάνει κάποιος τέτοια ταξίδια στη θάλασσα, χωρίς να μπορεί να επικοινωνήσει. «Δεν μπορείς να ταξιδέψεις απλώς πάνω σε ένα κορμό που επιπλέει. Πρέπει να κάνεις κουπί. Και όταν κωπηλατείς, πρέπει να είσαι σε θέση να πεις “κάνε κουπί προς τα εκεί” ή “σταμάτα το κουπί”. Χρειάζεσαι επικοινωνία με σύμβολα και όχι με μουγκρητά».
Ο «όρθιος άνθρωπος» εμφανίσθηκε στην Αφρική πριν από περίπου 1,8 εκατ. χρόνια και θεωρείται ο πρώτος που άφησε την Αφρική για να μεταναστεύσει σε άλλες ηπείρους. Ηταν ουσιαστικά το πρώτο μέλος του γένους «άνθρωπος» (Homo), δηλαδή το πρώτο ανθρώπινο είδος και είχε τον μεγαλύτερο εγκέφαλο (γύρω στα 950 κυβικά εκατοστά) από όλα τα έως τότε προανθρώπινα είδη. Σύμφωνα με τον Έβερετ, ζούσε σε εξελιγμένους οικισμούς, με χωριστά τμήματα για τα φυτά, τα ζώα, τη διαμονή του και τις κοινοτικές δραστηριότητες.
Κάνοντας μια αναλογία με την ιστορία των αυτοκινήτων, ο Εβερετ είπε ότι «o Homo Εrectus μίλησε και εφηύρε το αντίστοιχο μοντέλο-Τ της Ford για τη γλώσσα. Εμείς μιλάμε πια τη μορφή Tesla της γλώσσας, αλλά το μοντέλο-Τ δεν ήταν μια πρωτογλώσσα, ήταν μια πραγματική γλώσσα. Ο Homo Εrectus αξίζει περισσότερο σεβασμό. Απλώς κληρονομήσαμε τον γλωσσικό κόσμο που εφηύρε για εμάς».
Πάντως άλλοι επιστήμονες δεν έδειξαν εξίσου πρόθυμοι να αποδεχθούν αυτή τη θεωρία.
Ο επιφανής καθηγητής παλαιοανθρωπολογίας Κρις Στρίνγκερ, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, δήλωσε: «Δεν δέχομαι ότι ο H.Εrectus έφτιαξε βάρκες για να φθάσει στη νήσο Φλόρες. Μάλλον τα τσουνάμι θα μετέφεραν τους πρώτους ανθρώπους πάνω σε σχεδίες από βλάστηση. Όσο για τη γλώσσα, ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης (Homo Heidelbergensis), που έζησε πριν από 600.000 έως 300.000 χρόνια, είχε αρκετά πολύπλοκη ζωή για να αποκτήσει την ικανότητα ομιλίας, αν και όχι στο επίπεδο της σύγχρονης γλώσσας. Για τον Erectus δεν είμαι και τόσο σίγουρος».
Προσέθεσε ότι η κατασκευή και η χρήση εργαλείων δεν αποτελούν πειστικό επιχείρημα ότι συνοδεύθηκαν από τη γλώσσα. Όπως είπε, «οι χιμπατζήδες και τα κοράκια φτιάχνουν και χρησιμοποιούν εργαλεία, χωρίς να έχουν μια ανθρώπινη μορφή της γλώσσας».