Ο Φώτης Καφάτος, ένας από τους πλέον διακεκριμένους έλληνες επιστήμονες με σημαντικό ερευνητικό έργο στον τομέα της μοριακής βιολογίας και της γενετικής, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών μετά από μακρά ασθένεια. H είδηση του θανάτου του αναφέρθηκε και στα ξένα μέσα ενημέρωσης καθώς ο Καφάτος υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς επιστήμονες στον τομέα του και διατέλεσε ο νεότερος καθηγητής στην ιστορία του Χάρβαρντ. «Ο Φώτης Καφάτος, διακεκριμένος έλληνας βιολόγος, πέθανε στα 77 του», έγραψαν οι New York Times.
Ο Καφάτος γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1940 και σπούδασε στα αμερικανικά πανεπιστήμια Κορνέλ και Χάρβαρντ. Σε ηλικία 29 ετών έγινε μάλιστα ο νεότερος καθηγητής στην ιστορία του Χάρβαρντ, στο οποίο παρέμεινε ως το 1994.
Στην επιστημονική διαδρομή του έκανε πολλές σημαντικές ανακαλύψεις στη μοριακή βιολογία και στη γενετική, αφήνοντας το αποτύπωμά του τόσο στη θεωρητική όσο και στην εφαρμοσμένη βιολογία. Μεταξύ άλλων, η ερευνητική ομάδα του ήταν η πρώτη που κλωνοποίησε το γονίδιο ενός θηλαστικού, ενώ συνέβαλε καθοριστικά στη μελέτη του κουνουπιού που είναι φορέας της ελονοσίας.
Μεταξύ 1972-1980 οργάνωσε και αναθεώρησε το πρόγραμμα σπουδών ως καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη δεκαετία του 1980 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), όπου το 1982 ίδρυσε το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ).
«Αργοπέθαινε μαζί με την αριστεία στη χώρα μας»
Ισως πιο σημαντικό και χαρακτηριστικό για τη ζωή και το έργο του Καφάτου, το αντίο που του απηύθυνε ο Ιωάννης Παλλήκαρης, καθηγητής οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης όπου μεγαλούργησε ο εκπλιπών:
«Ο Φώτης Καφάτος, εμιγκρές στην Αμερική την χώρα των επιστημών του 1960, γύρισε και κέρδισε το στοίχημα κάνοντας την Κρήτη και την Ελλάδα ολόκληρη, κέντρο του κόσμου με την Αριστεία του. Τα τελευταία δύσκολα χρόνια του, αργοπέθαινε μαζί με την αριστεία στη χώρα μας. Και σήμερα οι έλληνες άριστοι επιστήμονες, παιδιά του Καφάτου, πάλι εμιγκρέδες σε Ευρώπη κι Αμερική, για το μεροκάματο αυτή την φορά. Βαρύ το πένθος μας».
Το 1994 και έως το 2005 ανέλαβε γενικός διευθυντής στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊλδεβέργη, ενώ το 2006 μετακινήθηκε στο Imperial College του Λονδίνου ως καθηγητής και επικεφαλής ερευνητικής ομάδας.
Μεταξύ 2007-2010 διετέλεσε πρόεδρος του Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Ερευνών (ERC), το οποίο θεωρούσε ένα από τα μεγάλα του επιτεύγματα, όπως γράφουν οι New York Times. Παραιτήθηκε πάντως το 2010 απογοητευμένος από τη γραφειοκρατία που εμποδίζει την επιστημονική έρευνα.
«Σπαταλάμε ενέργεια, χρήμα και προσπάθεια για να σπάσουμε τα γραφειοκρατικά εμπόδια που συνέχεια εμφανίζονται στο δρόμο μας, αλλά δώσαμε στην Ευρώπη αυτό που υποσχεθήκαμε», δήλωσε αργότερα.
Πέθανε το Σάββατο 18 Νοεμβρίου στο Ηράκλειο.
Η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων (ΠΕΒ) έχει θεσμοθετήσει το «Βραβείο Αριστείας στη Βιολογία – Φώτης Καφάτος» που απονέμεται κάθε δύο χρόνια.
Συλλυπητήρια από την πολιτική ηγεσία
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος επικοινώνησε τηλεφωνικώς με την σύζυγο του Φώτη Καφάτου και της εξέφρασε τα ειλικρινή του συλλυπητήρια για την απώλειά του.
Για τον θάνατο του Καφάτου, ο Αλέξης Τσίπρας έγραψε στο Twitter ότι «έφυγε από τη ζωή αφήνοντας μεγάλη κληρονομιά στους φοιτητές και τους συναδέλφους του. Συλλυπητήρια στους οικείους του».
Ακόμη, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης έγραψε ότι ήταν «κορυφαίος επιστήμονας, σπουδαίος δάσκαλος και πάντα παθιασμένος με την Κρήτη!».