Πριν από 18 μήνες είχαμε τα Panama Papers που αποκάλυψαν το τεράστιο δίκτυο φοροαποφυγής σε όλον τον κόσμο -και με έλληνες πρωταγωνιστές. Τώρα η διεθνής κοινή γνώμη βρίσκεται αντιμέτωπη με τις αποκαλύψεις των Paradise Papers: 13,5 εκατ. έγγραφα, μέρος των οποίων προέρχεται από δικηγορική εταιρεία στις Βερμούδες που ειδικεύεται στις offshore επενδύσεις, αναλύθηκαν από τη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists) και περιέχουν νέες αποκαλύψεις για τα τρισεκατομμύρια του παγκόσμιου πλούτου που είναι καλά κρυμμένα σε φορολογικούς παραδείσους. Και πάλι στις λίστες βρίσκονται ονόματα υπεράνω πάσης υποψίας…
Σε αντίθεση πάντως με τα Panama Papers, τα Paradise Papers αφορούν λιγότερο ξέπλυμα βρώμικου χρήματος που προέρχεται από φοροδιαφυγή και παράνομες δραστηριότητες και περισσότερο σχήματα που βρίσκονται εντός των ορίων της νομιμότητας και χρηματικά ποσά που διέφυγαν μέσα από τα κενά του διεθνούς φορολογικού συστήματος και αποτελούν προϊόν σχημάτων φορολογικής βελτιστοποίησης. Και πάλι το μείζον ζήτημα είναι αν το νόμιμο είναι και ηθικό…
Οι αποκαλύψεις των Paradise Papers για τους φορολογικούς παραδείσους και τις offshore επενδύσεις δημοσιεύθηκαν το βράδυ της Κυριακής από 95 μέσα ενημέρωσης σε ολόκληρο τον κόσμο που συνεργάζονται με τη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων, ανάμεσά τους οι εφημερίδες Le Monde, Suddeutsche Zeitung, New York Times, The Guardian. Στην Ελλάδα δημοσιεύτηκαν από την 24 Media και μέρος τους δημοσιεύονται στο φύλλο της Δευτέρας στο «Eθνος».
Αλλωστε το προϊόν των ερευνών των δεκάδων δημοσιογράφων θα δοθεί σταδιακά στη δημοσιότητα τις προσεχείς ημέρες.
Η σταδιακή δημοσίευσή των στοιχείων τις επόμενες ημέρες θα αποκαλύψει μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, αρχηγούς κρατών και ισχυρές προσωπικότητες της διεθνούς πολιτικής, της show business και του αθλητισμού που έχουν κρύψει τον πλούτο τους στους ανά τον κόσμο φορολογικούς παραδείσους.
Οι υπουργοί Εμπορίου και Εξωτερικών της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, Ουίλμπουρ Ρος και Ρεξ Τίλερσον, η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ της Αγγλίας, ο Στίβεν Μπρόνφμαν, ισχυρός επιχειρηματίας και οικονομικός υπεύθυνος του Φιλελεύθερου Κόμματος του πρωθυπουργού του Καναδά Τζάστιν Τριντό, μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες όπως η Aplle και η Nike, ρώσοι ολιγάρχες, πρόσωπα του περιβάλλοντος του Βλαντίμιρ Πούτιν, αφρικανοί επιχειρηματίες, σταρ του αθλητισμού περιλαμβάνονται στα πρόσωπα τα οποία αφορούν οι αποκαλύψεις των προσεχών ημερών.
Οπως με τα Panama Papers στο επίκεντρο των ερευνών ήταν η εταιρεία Mossack Fonseca, τώρα πηγή των διαρροών είναι η νομική εταιρία Αppleby, ένας από τους ηγέτες της αγοράς για τις υπεράκτιες επιχειρήσεις: 100 εκατ. δολάρια ετήσια έσοδα, 470 εργαζόμενοι, γραφεία σχεδόν σε κάθε σημαντικό φορολογικό παράδεισο. Η Appleby ιδρύθηκε στο Χάμιλτον, πρωτεύουσα των Βερμούδων. Εκεί, η επιχείρηση εδρεύει σήμερα σε ένα απλό κτίριο. Αλλά ο κατάλογος των πελατών είναι εξαιρετικός: συμπεριλαμβάνονται πριγκίπισσες, πρωθυπουργοί και αστέρες του Χόλυγουντ, καθώς και μερικοί από τους πλουσιότερους ολιγάρχες του κόσμου, από τη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική.
O σύνδεσμος Τραμπ με τους Ρώσους
Ο αμερικανός υπουργός Εμπορίου Ουίλμπουρ Ρος είναι μέτοχος σε μια εταιρεία θαλάσσιων μεταφορών η οποία συνδέεται με έναν ρώσο ολιγάρχη ο οποίος είναι στόχος αμερικανικών κυρώσεων, καθώς κι έναν γαμπρό του Βλαντίμιρ Πούτιν, σύμφωνα με αναλύσεις που βασίζονται στα νέα έγγραφα που διέρρευσαν από φορολογικούς παραδείσους.
Σύμφωνα με τους New York Times, ο υπουργός Εμπορίου της κυβέρνησης Τραμπ μείωσε το ποσοστό της συμμετοχής του σε αυτή την εταιρεία, τη Navigator Holdings, αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του τον περασμένο Φεβρουάριο, αλλά συνεχίζει να κατέχει μέσω υπεράκτιων εταιρειών το 31% του μετοχικού της κεφαλαίου.
Ενας από τους κυριότερους πελάτες της Navigator Holdings είναι η ρωσική εταιρεία φυσικού αερίου και πετροχημικών προϊόντων Sibur, η οποία συνεισέφερε πάνω από 23 εκατ. δολάρια στον κύκλο εργασιών της το 2016, παρατηρεί η Le Monde.
Ανάμεσα στους μετόχους της Sibur φιγουράρουν ο Γκενάντι Τιμτσένκο, ένας ρώσος ολιγάρχης ο οποίος θεωρείται πως ανήκει στον στενό κύκλο του ρώσου προέδρου και στοχοθετήθηκε από τις κυρώσεις που επέβαλε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα, καθώς και ο Κιρίλ Σαμάλαφ, ο σύζυγος της νεότερης κόρης του Βλαντίμιρ Πούτιν.
«Ο υπουργός (Εμπορίου των ΗΠΑ) Ρος δεν είχε συμμετάσχει στη λήψη της απόφασης της Navigator να συνεργαστεί με τη Sibur», στην οποία «δεν είχαν επιβληθεί κυρώσεις τότε και δεν επιβάλλονται τώρα», ήταν η πρώτη αντίδραση του υπουργείου, το οποίο έστειλε μια ανακοίνωση στο Γαλλικό Πρακτορείο αφού το θέμα είδε το φως της δημοσιότητας. Δεν είχε εξάλλου «καμιά συνάντηση με τους μετόχους της Sibur που αναφέρονται», προστίθεται στην ανακοίνωση και διατυπώνεται η διαβεβαίωση ότι ο Ρος τηρεί τους δεοντολογικούς κανόνες της αμερικανικής κυβέρνησης.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επικύρωσης του διορισμού του στο αξίωμα, προκειμένου να κάνει πράξη το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ, ο Ρος είχε καταλήξει τον Ιανουάριο σε μια συμφωνία με την ομοσπονδιακή υπηρεσία κυβερνητικής δεοντολογίας βάσει της οποίας έδωσε στοιχεία για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες που εννοούσε να διατηρήσει, αλλά όχι λεπτομερή στοιχεία για τις συμμετοχές του σε επιχειρήσεις.
Συνολικά, φιγουράρουν περισσότεροι από δώδεκα σύμβουλοι, μέλη του υπουργικού συμβουλίου και δωρητές του Ντόναλντ Τραμπ στα έγγραφα που αποκάλυψαν οι Suddeutsche Zeitung, η Monde και άλλα διεθνή μέσα.
Σύμφωνα με την SZ, τα έγγραφα αποδεικνύουν ότι εταιρείες κολοσσοί όπως η Nike, η Apple, η Uber ή το Facebook συρρικνώνουν τους φόρους τους σε γελοία χαμηλά ποσοστά, αποκαλύπτουν περιουσιακά στοιχεία της βασίλισσας Ελισάβετ B’, του τραγουδιστή των U2, Μπόνο, και ενός συνεργάτη του καναδού πρωθυπουργού Τζάστιν Τριντό σε φορολογικούς παραδείσους.
Στη Γερμανία, τα ίχνη οδηγούν σε χιλιάδες πελάτες, δικαιούχους ή άλλα εμπλεκόμενα πρόσωπα – χωρίς αυτό βέβαια να αποτελεί αυτόματα νομικό παράπτωμα. Μεταξύ των υπεράκτιων χρηστών είναι δισεκατομμυριούχοι, ευγενείς, επιχειρηματίες, κληρονόμοι, επενδυτές, καταδικασθέντες απατεώνες και πρώην πολιτικοί, όπως ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ αλλά και εταιρείες όπως η Sixt, η Deutsche Post ή η αλυσίδα ξενοδοχείων Meininger, η Siemens, η Allianz, η Bayer και η Deutsche Bank γράφει η SZ.
Τα έγγραφα δείχνουν έναν κόσμο που έχει προσαρμοστεί στις ανάγκες των μεγάλων εταιρειών, των πλουσίων και των εξαιρετικά πλούσιων. Ανοίγουν την πόρτα σε μια βιομηχανία που υπόσχεται την υψηλότερη μυστικότητα και καλύπτει ένα προηγουμένως αόρατο δίκτυο σε όλο τον κόσμο.
Τα Paradise Papers δείχνουν πόσο αδιάρρηκτος ειναι ο offshore κόσμος με τα βιομηχανικά έθνη. Ο οικονομολόγος Γκάμπριελ Ζουκμάν έχει υπολογίσει πόσο μεγάλη είναι η διάσταση αυτού του κόσμου για την έρευνα αυτή: περισσότερα από 600 δισ. ευρώ μετατοπίζονται ετησίως από πολυεθνικές εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους!
Αλλά οι φορολογικοί παράδεισοι βοηθούν όχι μόνο τις εταιρείες να αποφύγουν τους φόρους αλλά και τους ιδιώτες. Δεν πρόκειται μόνο για φόρους, αλλά και για το γεγονός ότι οι πλούσιοι, ιδίως, μπορούν να παρακάμψουν τους νόμους που τους ενοχλούν – ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για φόρους κληρονομιάς, για θέματα ευθύνης ή για προστασία των πιστωτών.
«Για τους υπερ-πλούσιους, υπάρχει ένας κόσμος πέρα από το νόμο», λέει ο κοινωνιολόγος Μπρουκ Χάρινγτον συγγραφέας του βιβλίου «Capital without Borders». Ετσι, από όλους τους ανθρώπους, οι πλουσιότεροι θα μπορούν να απολαύσουν «τα οφέλη της κοινωνίας» χωρίς να υπόκεινται στους περιορισμούς τους.
Από την άλλη πλευρά, εκείνοι που ελάχιστα ή καθόλου εμφανίζονται στα έγγραφα: άνθρωποι που κερδίζουν κανονικά ή λίγα. Και όμως αυτός ο υπεράκτιος κόσμος έχει αντίκτυπο σε όλους μας. Από τις εθνικές οικονομίες λείπουν τα δισεκατομμύρια των φόρων – ορισμένα εκ των οποίων λείπουν, για παράδειγμα για τη λειτουργία νοσοκομείων, για τη δημιουργία παιδικών σταθμών ή για την κοινωνική ασφάλεια.
Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν έχει υπολογίσει το μέγεθος του προβλήματος: Οι υπερπλούσιοι αυτού του κόσμου -συχνά οι ίδιοι που επιβάλλουν δυσβάσταχτους φόρους στους απλούς πολίτες- έχουν σταθμεύσει 7,9 τρισ. ευρώ στους φορολογικούς παραδείσους!
Η Ελλάδα και τα Paradise Papers
Το ζήτημα αγγίζει και τη χώρα μας καθώς στις λίστες φέρεται να υπάρχουν 130 έλληνες υπήκοοι. Και συνιστά μια ακόμα πολιτική ευκαιρία για την κυβέρνηση να επιδείξει «πυγμή» κατά όσων φοροαποφεύγουν. Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Αλέξης Τσίπρας έκανε το βράδυ της Δευτέρας ολόκληρο τηλεοπτικό διάγγελμα. «Το ζήτημα των φορολογικών παραδείσων είναι μια πρόκληση για την παγκόσμια κοινότητα και ως πρόκληση το αντιμετωπίζει και η ελληνική κυβέρνηση», τόνισε μεταξύ άλλων ο Πρωθυπουργός.
Αλλά και από τη Νέα Δημοκρατία εξεδόθη η ακόλουθη ανακοίνωση που σχολίαζε την κυβερνητική τακτική για επικοινωνιακές εντυπώσεις:
«Η Νέα Δημοκρατία παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή τις νέες διεθνείς αποκαλύψεις των λεγόμενων Paradise Papers. Στα χιλιάδες ονόματα που φέρονται να διέθεταν λογαριασμούς σε εξωχώριες εταιρείες υπάρχουν και αρκετά Ελλήνων πολιτών. Καλούμε την κυβέρνηση να πράξει αυτή την φορά την αυτονόητη υποχρέωσή της. Να ελέγξει γρήγορα και αποτελεσματικά τους πάντες και τα πάντα. Να ξεκαθαρίσει, δηλαδή, ποιοι Έλληνες με απολύτως νόμιμο τρόπο ασκούσαν επιχειρηματική ή επαγγελματική δραστηριότητα στο εξωτερικό και ποιοι έχουν προβεί σε φοροδιαφυγή ή άλλη παράνομη δραστηριότητα, οδηγώντας τους τελευταίους το ταχύτερον δυνατόν ενώπιον της Δικαιοσύνης.
» Με απλά λόγια καλούμε την κυβέρνηση να ξεφύγει επιτέλους από την γνωστή τακτική της των επικοινωνιακών εντυπώσεων. Και να συνειδητοποιήσει ότι οι έντιμοι και συνεπείς φορολογούμενοι δεν αντέχουν άλλο να πληρώνουν την αδράνεια και την ανικανότητά της».