Τι είναι το πρώτο πράγμα που κάνεις μετά από οκτώ μήνες απομόνωσης σε έναν θόλο στις πλαγιές ενός ηφαιστείου στη Χαβάη; Πρώτα κοιτάς με προσοχή τον ουρανό, παίρνεις δυο βαθιές εισπνοές από καθαρό αέρα και έπειτα βουτάς στην τέντα με τις λιχουδιές – πόσο καιρό να αντέξεις να τρως βατόμουρα και άλλες υπερτροφές;
Εξι μέλη της εικονικής αποστολής στον Αρη, πέρασαν οκτώ μήνες σε ένα θόλο στις πλαγιές ενός απομακρυσμένου ηφαιστείου της Χαβάης. Είχαν μπει τον περασμένο Ιανουάριο. Βγήκαν την Κυριακή ξανά στο φως της μέρας, έχοντας ολοκληρώσει μια ακόμη προσομοίωση ενός ταξιδιού στον Κόκκινο Πλανήτη.
Πρόκειται για ένα ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Χαβάης, με την ονομασία Space Exploration Analog and Simulation (HI-SEAS), που χρηματοδοτεί η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA).
Επιτέλους τα έξι μέλη της «αποστολής» -τέσσερις άνδρες και δύο γυναίκες- ένιωσαν πάλι τον ήλιο και τον άνεμο στο πρόσωπό τους, είδαν ξανά τους φίλους και συγγενείς τους και έφαγαν φρέσκες μπανάνες και τροπικές παπάγιες, μετά από μια πολύμηνη διατροφή κυρίως με αποξηραμένες και κονσερβαρισμένες «διαστημικές» τροφές.
Το Πανεπιστήμιο της Χαβάης πραγματοποιεί τέτοιες «αρειανές» προσμοιώσεις από το 2012. Η τελευταία «αποστολή» -η πέμπτη του είδους της- απαιτούσε από τους έξι συμμετέχοντες να φοράνε διαστημικές στολές όταν έβγαιναν από το θόλο.
Επιστημονικά προγράμματα αυτού του είδους βοηθάνε τη NASA να μελετήσει τις ψυχολογικές και άλλες ανθρώπινες αντιδράσεις σε συνθήκες μακρόχρονης απομόνωσης (όπως θα απαιτούσε η παραμονή στον ‘Αρη) και να διαμορφώσει κριτήρια για τον τρόπο επιλογής των μελλοντικών αστροναυτών, έτσι ώστε να είναι οι καταλληλότεροι για να αντέξουν το στρες ενός πραγματικού ταξιδιού στον «κόκκινο πλανήτη».
Η NASA, που σχεδιάζει να στείλει αστροναύτες στον Aρη στη δεκαετία του 2030, χρηματοδοτεί το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα στη Χαβάη με 2,5 εκατομμύρια δολάρια. Θα ακολουθήσει και μια έκτη προσομοιωμένη αποστολή.
Οι έξι που μπήκαν στην οκτάμηνη καραντίνα, έπρεπε να ζήσουν σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο περίπου 110 τετραγωνικών μέτρων, σε ένα μεγάλο οροπέδιο λίγο κάτω από την κορυφή του Μάουνα Λόα, του μεγαλύτερου ενεργού ηφαιστείου του κόσμου, σε υψόμετρο περίπου 2.500 μέτρων. Το κατάλυμα περιλάμβανε μικρά υπνοδωμάτια για κάθε «αστροναύτη», κουζίνα, μπάνιο (ένα ντους και δύο τουαλέτες με κομποστοποίηση αποβλήτων) και ένα επιστημονικό εργαστήριο.
Oλες οι επικοινωνίες τους με τον έξω κόσμο γίνονταν με χρονοκαθυστέρηση 20 λεπτών, όσο χρόνο δηλαδή χρειάζονται τα σήματα για να ταξιδέψουν μεταξύ ‘Αρη-Γης. Όταν έβγαιναν έξω φορώντας τις διαστημικές στολές τους, έκαναν γεωλογικές μελέτες, χαρτογραφήσεις και άλλες έρευνες, σαν να βρίσκονταν στον ‘Αρη.
Καθένας από τους έξι «αστροναύτες» κρατούσε ατομικό ημερολόγιο, όπου κατέγραφε τα συναισθήματα και τις σχέσεις του με τους υπολοίπους. Ένα βασικό ζητούμενο από τους επιστήμονες της NASA είναι να εξακριβώσουν σε ποιό βαθμό είναι πιθανό να δημιουργηθούν προβλήματα από μια πολύχρονη συγκατοίκηση σε κλειστό και απομονωμένο χρόνο, ιδίως αν είναι ασύμβατοι μεταξύ τους οι χαρακτήρες των μελών της αποστολής.
Οι έξι «αστροναύτες» φορούσαν αισθητήρες που κατέγραφαν τόσο τα επίπεδα του στρες τους, όσο και πόσο πλησίαζαν σωματικά τα άλλα μέλη της αποστολής, προκειμένου να διαπιστωθεί πόσο απέφευγαν τους άλλους και πόσο αγχώνονταν από την παρουσία τους.
«Μετά και την πέμπτη αποστολή μας μάθαμε, μεταξύ άλλων, ότι ακόμη και στις καλύτερες ομάδες οι συγκρούσεις πρόκειται αναπόφευκτα να εμφανισθούν. Γι’ αυτό, είναι πραγματικά σημαντικό να έχουμε ένα πλήρωμα που, τόσο ως άτομα όσο και ως ομάδα, έχουν αληθινή ψυχική αντοχή, ώστε να τα βγάλουν πέρα αλώβητοι με τις συγκρούσεις», δήλωσε ο επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος καθηγητής Κιμ Μπίνστεντ του Πανεπιστημίου της Χαβάης.
Oταν οι «αστροναύτες» ένιωθαν μεγάλο στρες, μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν συσκευές εικονικής πραγματικότητας για να μεταφερθούν νοητικά σε μια τροπική παραλία ή σε κάποιο άλλο αγαπημένο τους μέρος.
Προσομοιώσεις ταξιδιού στον Αρη γίνονται και σε άλλα μέρη του κόσμου, αν και το ηφαιστειακό τοπίο στη Χαβάη όντως θυμίζει ιδιαίτερα τον ‘Αρη. Το πιο διάσημο πείραμα μέχρι σήμερα υπήρξε αυτό της «Βιόσφαιρας 2» στη δεκαετία του 1990, στην Αριζόνα των ΗΠΑ, με τη συμμετοχή τεσσάρων ανδρών και τεσσάρων γυναικών, οι οποίοι τελικά έγιναν…μαλλιά-κουβάρια και, όταν ξαναβγήκαν έξω μετά από δύο χρόνια, δεν μιλιούνταν καν μεταξύ τους!