«Αν δεν μπορείς να αλλάξεις τον αριθμητή, τότε άλλαξε τον παρονομαστή». Αυτό λένε οι σοβαροί οικονομολόγοι εδώ και χρόνια όταν αναφέρονται στη βιωσιμότητα του χρέους, δηλαδή την ανάγκη μείωσης του λόγου χρέους προς ΑΕΠ.
Κι αυτό γιατί – στην πραγματικότητα – δεν ενδιαφέρει κανέναν (από τις αγορές) πόσα χρωστάς αρκεί να μπορείς να πληρώνεις τους τόκους και τις δόσεις εξόφλησης όπως έχεις συμφωνήσει, όταν πήρες το δάνειο. Και η μοναδική εγγύηση για αυτό είναι, όταν μιλάμε για νοικοκυριά, να έχουν σταθερό ή ακόμη καλύτερα αυξανόμενο εισόδημα κι όταν μιλάμε για κράτη να έχουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης έτσι ώστε ο λόγος χρέους πρός το ΑΕΠ να βαίνει μειούμενος.
Στην περίπτωση της Ελλάδας είναι προφανές ότι το δημόσιο που εδώ και πέντε χρόνια είναι σταθερό στα 320 δισ. ευρώ εκτινάχθηκε στο 180% του ΑΕΠ, όχι γιατί δανειστήκαμε περισσότερα αλλά επειδή το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατέρρευσε λόγω της ύφεσης και έπεσε χαμηλότερα κι από τα 180 δισ. ευρώ.
Αν η μηχανή του χρόνου έφερνε την οικονομία μας πίσω στο 2008 τότε το σημερινό χρέος θα ήταν χαμηλότερο από 120% του ΑΕΠ, όχι γιατί κάποιος θα μας το χάριζε ή θα το έσβηνε αλλά επειδή το ΑΕΠ τότε ήταν 260 δισ. ευρώ.
Σε αυτή τη σκέψη, την οποία επιμένει να διατυπώνει όλα τα χρόνια της κρίσης ο πρώην υπουργός Οικονομίας Νίκος Χριστοδουλάκης, κινδυνεύοντας να χαρακτηριστεί μονότονος και στην οποία μάλιστα επανήλθε πρόσφατα στηρίζεται η πρωτοβουλία που βρίσκεται σε εξέλιξη προκειμένου στο Εurogroup της Πέμπτης να μην υπάρξει ένα νέο αδιέξοδο με το ελληνικό ζήτημα.
Είναι η πρόταση που μετέφερε στην Αθήνα ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρυνό Λεμέρ ο οποίος, κατά τις πληροφορίες, αφού συμφώνησε με το Βερολίνο, μεσολαβεί ώστε να δοθούν στην Ελλάδα χρήματα από τα ευρωπαϊκά Ταμεία προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξη και το κυριότερο να συνδεθούν οι πληρωμές τόκων και δόσεων για τα δάνεια προς τον EFSF (δεύτερο μνημόνιο) και τον ESM (τρίτο μνημόνιο) με το ΑΕΠ.
Η λογική της πρότασης είναι στοιχειώδης και απλή, απλούστατη. Η Ελλάδα έχει ήδη δεσμευθεί να επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 που επαρκούν για να καταβάλει τους τόκους (άρα να μην αυξάνεται το χρέος). Από το 2023 και μετά δεσμεύεται για πλεονάσματα της τάξης του 2-2,2% του ΑΕΠ. Αλλά όλοι συμφωνούν ότι θα έχει μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ που είναι το ελάχιστο όριο, αυτό που έχει τοποθετήσει στις προβλέψεις του το ΔΝΤ. Ομως αυτό το ποσοστό ανάπτυξης δεν επαρκεί για να μειώνεται το χρέος, αλλά μόνο για να μένει σταθερό.
Ετσι το ζητούμενο είναι να αυξηθεί ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας. Κι εδώ η γαλλική πρόταση λέει τα εξής: «Οσο υψηλότερος είναι ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας τόσο υψηλότερο θα είναι το ποσό που θα καταβάλλει η Ελλάδα για την μείωση του χρέους της».
Αυτή είναι μια πρόταση κοινής αποδοχής που ταυτόχρονα απομακρύνει την ανάγκη της όποιας ονομαστικής μείωσης του χρέους, αλλά ακόμη και την πίεση να ανακοινωθούν εδώ και τώρα μέτρα διευκόλυνσης της αποπληρωμής των υφιστάμενων δανείων. Αυτά μπορούν να περιμένουν τη λήξη του προγράμματος το καλοκαίρι του 2018.
Ομως η υλοποίηση της πρότασης που στη γλώσσα των οικονομολόγων αποκαλείται «εξόφληση χρέους με ρήτρα ΑΕΠ» είναι δύσκολη τεχνικά και απαιτεί σύνθετη προεργασία αφού θα πρέπει να καθοριστούν πριν απ΄όλα τα όρια.
Για παράδειγμα, πάνω από ποιον ρυθμό αύξησης της οικονομίας θα πρέπει η Ελλάδα να καταβάλλει περισσότερα και πόσο περισσότερο από τις τρέχουσες υποχρεώσεις; Στη συνέχεια θα πρέπει να βγαίνει η εξίσωση που να αποδεικνύει σε πόσα χρόνια και με ποιο (μέσο) ρυθμό ανάπτυξης το ελληνικό χρέος θα θεωρηθεί βιώσιμο;
Σε κάθε περίπτωση η άσκηση αυτή που γίνεται σε μικρή κλίμακα με το ελληνικό χρέος που είναι ασήμαντο μπροστά στα χρέη της Ιταλίας (2,3 τρισ. ευρώ!!!) ή της Γαλλίας (2,2 τρισ. ευρώ!!!) ακόμη κι αν ως ποσοστά του ΑΕΠ είναι στο 120% ή το 90% αντίστοιχα, μπορεί κάλλιστα, σε μια βαθύτερη κρίση χρέους από αυτή που έζησε η Ευρώπη, να φανεί χρήσιμη.
Είναι μια λύση για όλους… Οταν αναπτύσσονται να πληρώνουν, όταν υποφέρουν να ανασαίνουν για να αποφύγουν την ύφεση που βίωσε η χρεοκοπημένη Ελλάδα τα τελευταία επτά χρόνια.
Στις δηλώσεις του, ο κ. Λεμέρ, μετά τις επαφές που είχε με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, τον υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο και το Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στην Αθήνα τα είπε όλα ή σχεδόν όλα: «Κάνουμε όλες τις απαραίτητες προσπάθειες ώστε να υπάρξει μία λύση στην υπόθεση του ελληνικού χρέους στο Eurogroup», προσδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στην ανάγκη ένταξης ενός «μηχανισμού ευελιξίας» στο ανακοινωθέν του Eurogroup.
Αναλύοντας, όσο του επιτρέπουν οι συνθήκες, τη γαλλική πρόταση, τάχθηκε υπέρ της εφαρμογής ενός μηχανισμού, ο οποίος θα αναθεωρεί τις παραμέτρους της αύξησης του ελληνικού ΑΕΠ. Είπε:
«Αυτός ο μηχανισμός θα μας επιτρέψει με βάση τα ρεαλιστικά αποτελέσματα ανάπτυξης, να αναθεωρήσουμε κάποιους αριθμούς για το ελληνικό χρέος».
Και αργότερα: «Η Ελλάδα υλοποιεί δύσκολες μεταρρυθμίσεις οι οποίες είναι απαραίτητες για την οικονομία της χώρας, κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να βρούμε λύση με τις άλλες χώρες στο Eurogroup. Δεν είμαστε μακριά από την επίτευξη συμφωνίας. Πρέπει να εργαστούμε σκληρά τις επόμενες δυο ημέρες ώστε να υπάρξει λύση στο Eurogroup της Πέμπτης»
Το απέραντο γαλάζιο
Εκτός από τις ενθαρρυντικές δηλώσεις ο κ. Λεμέρ μετέφερε τους χαιρετισμούς και τα φιλικά αισθήματα του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, Εμανουέλ Μακρόν, στον Πρωθυπουργό και όλους τους Ελληνες. Αλλά αυτό που θα μας μείνει είναι ότι ο γάλλος υπουργός Οικονομικών κάνει διακοπές στην Αμοργό _ το νησί όπου γυρίστηκε το 1988 η γαλλική ταινία «το Απέραντο Γαλάζιο» (Le Grand Bleu) σε σκηνοθεσία του Λυκ Μπεσόν _κι ότι φορά στο αριστερό του χέρι ένα κομποσκοίνι από το το Μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας.
Στη συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου είπε: «Εδώ και δέκα μέρες περίπου, έχω πολλαπλασιάσει τις επαφές επί του θέματος του χρέους με τη Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ, την κυρία Κριστίν Λαγκάρντ, με τον γερμανό υπουργό Οικονομικών, τον κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, καθώς και με τον Πρόεδρο του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ. Επομένως, θέλω να δηλώσω ότι είμαι πραγματικά αισιόδοξος και ότι θα καταφέρουμε να έχουμε μια καλή συμφωνία στις 15 Ιουνίου. Αλλά η αισιοδοξία δεν φτάνει πάντα, χρειάζεται και τύχη. Η τύχη είναι αυτή, την οποία έχω στο χέρι μου, είναι ένα κομποσκοίνι από την Αμοργό, που είναι και το αγαπημένο μου ελληνικό νησί. Είμαι, λοιπόν, βέβαιος ότι με την αισιοδοξία που μας διέπει και με την τύχη που θα μας δώσουν οι έλληνες θεοί, θα τα καταφέρουμε».