Το αθλητικό τελετουργικό είναι συνήθεια συλλογική, συχνά απελευθερωτική. Αλλά πόσο σωστό είναι να συνεχίζεται το θέαμα χωρίς μία συμβολική έστω διακοπή μετά από παράλογες πράξεις θανάτου όπως το τρομοκρατικό χτύπημα στο Μάντσεστερ; Η συζήτηση έχει ανάψει με αφορμή τον σημερινό (Τετάρτη) τελικό του Europa League ανάμεσα στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και τον Αγιαξ. Δεν είναι η πρώτη φορά που τίθεται το ερώτημα και η απάντηση δεν είναι εύκολη.
Γιατί στο βάθος το ζήτημα αφορά τη στάση μας απέναντι στο πένθος, στην απώλεια και στον πόλεμο. Η ζωή συνεχίζεται και το θέαμα επίσης. Ναι, αλλά όχι για όλους και πάντως όχι με τον ίδιο τρόπο. Η τραγουδίστρια Αριάνα Γκράντε, ένα από τα τραγικά πρόσωπα της επίθεσης ακύρωσε αμέσως τη περιοδεία της. Η ιταλική εφημερίδα La Repubblica υπενθυμίζει ότι οι άνθρωποι σε στιγμές πένθους αναζητούν παρηγοριά και δύναμη σε συλλογικά τελετουργικά, σε ιεροτελεστίες ζωής.
Σταμάτησαν
Η βρετανή πρωθυπουργός Τερέζα Μέι ανακοίνωσε τη διακοπή της προεκλογικής της εκστρατείας. Το συγκρότημα Take That, με καταγωγή από το Μάντσεστερ, ακύρωσε την εμφάνισή του στο Λίβερπουλ την Τρίτη από σεβασμό στα θύματα και στις οικογένειές τους ενώ και η Ανγκελα Μέρκελ ακύρωσε τις υποχρεώσεις της για τις τοπικές εκλογές στη Βαυαρία.
Ο Αχιλλέας άφησε για λίγο στην άκρη τα όπλα για να αποδώσει τις τιμές που όφειλε στον νεκρό φίλο του Πάτροκλο με αθλητικούς αγώνες. Ο τελετουργικός ανταγωνισμός πήρε τη θέση του πολέμου. Αλλά τo 1972 οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Μονάχου συνεχίστηκαν παρά την τρομοκρατική επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε 11 ισραηλινούς αθλητές. Το αντίθετο, είχαν πει τότε πολλοί, θα ήταν νίκη των τρομοκρατών.
Συνέχισαν
Η βασίλισσα Ελισάβετ δεν ακύρωσε το «Garden Party» με χιλιάδες καλεσμένους και στα κοινωνικά δίκτυα έγινε χαμός… Το σκωτσέζικο συγκρότημα Simple Minds έδωσε κανονικά τη προγραμματισμένη συναυλία του την Τρίτη στο Μάντσεστερ, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα μόλις 24 ώρες μετά την επίθεση. Ο προπονητής της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ Ζοζέ Μουρίνιο δήλωσε ότι η ομάδα του θα είναι παρούσα στη Στοκχόλμη, στον τελικό απέναντι στον Αγιαξ. «Εχουμε μια δουλειά να ολοκληρώσουμε» είπε
Στον πρώτο πόλεμο του Ιράκ, όταν ο Σαντάμ έριχνε τους πυραύλους του στο Ισραήλ, οι κάτοικοι του Τελ Αβίβ πήγαιναν στις συναυλίες φορώντας τις ειδικές μάσκες για χημικά αέρια. Και την παραμονή των Χριστουγέννων του 1914, βρετανοί και γερμανοί στρατιώτες σε μία κίνηση παράλογου έρωτα για τη ζωή, βγήκαν από τα χαρακώματα τραγουδώντας, για να παίξουν ποδόσφαιρο. Και ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς συνέθεσε την 7η συμφωνία του ενώ το Στάλινγκραντ βομβαρδιζόταν από τους Γερμανούς. Η δύναμη της ζωής, η επιθυμία της συνέχειας νικά τον φόβο και το πένθος.
Δεν είναι για όλους το ίδιο. «Νιώθω σαν ζώο και όχι σαν άνθρωπος» δήλωσε με οργή ο ποδοσφαιριστής Σωκράτης Παπασταθόπουλος τον περασμένο Απρίλιο όταν, μετά τη δολοφονική επίθεση στο πούλμαν που μετέφερε την αποστολή της Ντόρτμουντ, η UEFA αποφάσισε να γίνει ο αγώνας την επόμενη ημέρα. Και η διεξαγωγή του τελικού Λίβερπουλ – Γιουβέντους στις 29 Μαΐου του 1985 στο στάδιο Χέιζελ των Βρυξελλών, αμέσως μετά την τραγωδία στην οποία δεκάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις κερκίδες, εξακολουθεί να αποτελεί μία μαύρη σελίδα.
Πώς θα αντιδράσουν οι Βρετανοί στη σφαγή του Μάντσεστερ; Η συλλογική ικανότητα αντίδρασης είναι απρόβλεπτη. Είναι το κοινό τελετουργικό που ενεργοποιεί τα αντισώματα της ζωής. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από συλλογικές πράξεις υπέρβασης, ειδικά στις πιο δύσκολες στιγμές όταν αισθάνονται ότι χάνουν τις σταθερές αξίες τους. Και τότε γραπώνονται με απελπισία ή και ηρωισμό από συνήθειες και πράξεις που χρησιμεύουν ως σημεία αναφοράς και επαναφοράς στη τάξη και στην ηρεμία. Είναι το μοναδικό αντίδοτο στο χάος και στον τρόμο.