Αν ήταν στο χέρι μου δεν θα επέλεγα ειδικά την 22η Μαρτίου για να επισκεφθώ τις Βρυξέλλες. Ενστικτωδώς αυτή η ημέρα μού επαναφέρει την εικόνα της αεροσυνοδού που φωτογραφήθηκε ενώ βρισκόταν σε κατάσταση σοκ, ματωμένη, με σκισμένα ρούχα και στάχτες στο πρόσωπο, στο αεροδρόμιο Ζάβεντεμ. Αν στη θέση της βρεθώ εγώ;
Οχι, έχουν περάσει 365 ημέρες και σήμερα, ύστερα από τουλάχιστον οκτώ επεμβάσεις, η Νίντι Τσαπχεκάρ, είναι καλά. Το ίδιο και οι υπόλοιποι που επιβίωσαν και οι συγγενείς τους. Οι Βρυξέλλες προχωρούν. Ετσι δεν συμβαίνει πάντα;
Κι όμως, η «μαύρη» επέτειος μίας επίθεσης που άφησε 32 θύματα και 320 τραυματίες -ακόμη περισσότερους ψυχολογικά τραυματισμένους- είναι περίεργη ημέρα για έναν επισκέπτη. Σκέφτεσαι αν θα υπάρξουν εντάσεις. Θα γίνει μία ακόμη αστυνομική επιχείρηση στο κέντρο της πόλης; Θα αποκλειστούν οι δρόμοι; Θα γεμίσει η περιοχή γύρω από το μετρό με αστυνομικούς; Θα είναι επώδυνη ημέρα για τους κατοίκους της πόλης; Θα διστάσουν για λίγα δευτερόλεπτα να πάρουν το μετρό;
Η Τετάρτη ήταν μία περίεργη ημέρα για τους Βρυξελλιώτες. Την παρουσία της αστυνομίας και του στρατού την έχουν σχεδόν συνηθίσει. Και τις μικροσκοπικές κάμερες ασφαλείας που τους παρακολουθούν όταν προσεγγίζουν τα ταμεία των σιδηροδρομικών σταθμών.
Η αστυνόμευση είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς τους, μαζί τους και στην μπαρότσαρκα. Στις 11 το βράδυ μίας καθημερινής, στη διασταύρωση τριών δρόμων με μπιραρίες, πολύ κοντά στην Γκραν Πλας όπου κάποτε έγραφε ο Καρλ Μαρξ το «Μανιφέστο», στέκονται τρεις ένοπλοι, πολύ νέοι, στρατιώτες. Σαν να σου υπενθυμίζουν, όπως βγαίνεις από το μπαρ ότι «τέλεια, έχεις κάνει κεφάλι, περνάς ωραία, αλλά υπάρχει και αυτό το ενδεχόμενο: από τη μία στιγμή στην άλλη μπορεί να γίνεις εσύ το θύμα μιας επίθεσης».
Δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, έχουν αποδεχθεί ότι η εικόνα οπλισμένων ανδρών και περιπολικών τους καθησυχάζει. «Είναι κρίμα που πρέπει να συνηθίσουμε σε αυτό, είναι κρίμα που πρέπει να αποδεχόμαστε ότι κάθε φορά που γίνεται μία σύνοδος περνάνε πάνω από τα κεφάλια μας ελικόπτερα που μεταφέρουν πολιτικά πρόσωπα απευθείας από τα ξενοδοχεία τους έξω από τις Βρυξέλλες», μάς λέει η Ανίκα, σουηδή διερμηνέας που εργάζεται στην Κομισιόν. «Αλλά είναι απαραίτητο».
«Φοβάμαι λίγο, κάποιες στιγμές, αλλά αισθάνομαι πιο ασφαλής με την παρουσία των αστυνομικών», μου λέει ο Μπα Μομαντάν, ετών 27. Τον συναντήσαμε λίγο πριν από τις 9 το πρωί της Τετάρτης έξω από τον σταθμό Μάλμπεκ, όπου έδωσαν ραντεβού οι κάτοικοι της περιοχής για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών της τρομοκρατικής επίθεσης. Οι περαστικοί ήταν κάπως βιαστικοί, αλλά το βλέμμα τους κολλούσε για λίγα δευτερόλεπτα στην προσωρινά κλειστή είσοδο του μετρό. «Ηρθα εδώ για στηρίξω την εκδήλωση, για να κρατήσω κι εγώ ενός λεπτού σιγή. Σήμερα ένιωσα την ανάγκη να το κάνω, θα μου κάνει καλό, θα αισθανθώ πιο ήρεμος μετά», προσθέτει ο Μομαντάν, ο οποίος βρισκόταν λίγα τετράγωνα μακριά από τον σταθμό την ημέρα της επίθεσης.
Οταν η ώρα πήγε 9.11, δηλαδή το ακριβές λεπτό που πριν από ένα χρόνο ανατινάχθηκε ο Χαλίντ ελ Μπακράουι σκοτώνοντας 16 άτομα που βρίσκονταν μέσα στον συρμό, οι συγκεντρωμένοι έδεσαν τα χέρια και χαμήλωσαν τα βλέφαρα. Παράλληλα, όπως είχε προγραμματιστεί, οι επιβάτες που βρίσκονταν μέσα στους συρμούς του μετρό έκαναν το αντίθετο: ένα λεπτό γεμάτο θόρυβο, χειροκροτήματα, «για να δείξουμε ότι δεν έχουμε ξεχάσει, αλλά ότι αντιστεκόμαστε κατά του μίσους και του τρόμου», όπως είχε προαναγγείλει η κρατική υπηρεσία μεταφορών των Βρυξελλών.
«Οι συγκεντρώσεις και συμβολισμοί βοηθούν πολύ τους επιζήσαντες, τα θύματα και τους συγγενείς τους. Είναι πολύ δύσκολο για αυτόυς αλλά έχουν πολλή βοήθεια, από τον κόσμο, τους ειδικούς ψυχικής υγείας. Οι Βρυξέλλες προχωρούν», μάς λέει η 55χρονη Ανίκα.
Νωρίτερα, πραγματοποιήθηκε αντίστοιχη συγκέντρωση μνήμης στο αεροδρόμιο, με την παρουσία του πρωθυπουργού της χώρας, Σαρλ Μισέλ. Στις 07.58 ο βασιλιάς Φίλιππος εναπόθεσε στεφάνι στον χώρο των αναχωρήσεων, εκεί όπου έγινε η πρώτη επίθεση, και ζήτησε από τους συγκεντρωμένους, εργαζόμενους στο αεροδρόμιο, περαστικούς, επισκέπτες, θύματα της επίθεσης και συγγενείς των θυμάτων: «Ας τολμήσουμε να είμαστε τρυφεροί ο ένας με τον άλλον».
«Είναι μία περίεργη ημέρα σήμερα. Αλλά θέλουμε να δείξουμε ότι έχουμε κάτι κοινό, ότι προχωράμε μαζί, ότι είμαστε ενωμένοι», λέει η Ελίζ την ώρα που γράφει ένα μήνυμα για να το αναρτήσει σε ένα μικρό δεντράκι, δίπλα από τον σταθμό του μετρό. Πώς επηρέασε η επίθεση τη ζωή της τον τελευταίο χρόνο; «Λίγες εβδομάδες μετά την επίθεση, άρχισα να φοβάμαι. Εχω δύο παιδιά και σκεφτόμουν μήπως έπρεπε να αποφεύγω κάποια σημεία. Μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα το έβγαλα από το μυαλό μου».
«Stay human!», γράφει στο μήνυμά της.