Επί αιώνες, οι ασχολούμενοι με τη διπλωματία επέμεναν ότι η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να επηρεάζεται από την εσωτερική πολιτική. Σήμερα, αυτή η άποψη έχει πλέον ξεπεραστεί από τα γεγονότα. Η σφοδρότατη διαμάχη των τελευταίων ημερών μεταξύ Τουρκίας και Ολλανδίας, η οποία κορυφώθηκε από τα προσβλητικά σχόλια του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περί υπολειμμάτων ναζισμού στη Δυτική Ευρώπη, συνιστά ξεκάθαρη απόδειξη ότι οι πολιτικοί κινούνται με βασικό γνώμονα το εσωτερικό πολιτικό τους ακροατήριο. Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να ερμηνευθεί και η ολλανδοτουρκική όξυνση.
Ο Ερντογάν βλέπει μπροστά του μόνο το πώς θα κερδίσει, με κάθε κόστος, το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου για το προεδρικό σύστημα που επιθυμεί να αποκτήσει. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε ψήφος μετράει. Επομένως, η περιοδεία που ήθελε να πραγματοποιήσει ο τούρκος υπουργός Μεβλούτ Τσαβούσογλου (καθώς και άλλοι τούρκοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι) σε ευρωπαϊκές χώρες εντασσόταν στην προεκλογική εκστρατεία ενόψει του δημοψηφίσματος.
Η ολλανδική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε από την πλευρά της κρίνει ότι δεν έχει την πολυτέλεια να εμφανιστεί «ήπια» ενόψει των κρίσιμων βουλευτικών εκλογών της 15ης Μαρτίου. Και τούτο διότι ο ακροδεξιός Γκέερτ Βίλντερς παραμονεύει για να κλέψει την πρώτη θέση από την Κεντροδεξιά του Ρούτε. Εσχάτως, τα ποσοστά του Βίλντερς μειώνονται και ο πρωθυπουργός Ρούτε φαίνεται ότι θα κατακτήσει την πρωτιά, έστω υιοθετώντας μέρος της ρητορικής του βασικού αντιπάλου του.
Στην Αθήνα, κάθε φορά που η Άγκυρα έρχεται σε σύγκρουση με την ΕΕ ανακύπτει το ερώτημα πώς θα μπορούσαν να επηρεαστούν οι διμερείς μας σχέσεις με τη γειτονική χώρα από μία κρίση στο πεδίο των ευρωτουρκικών σχέσεων. Η τρέχουσα ανάλυση είναι ότι η μονομανία του Ερντογάν να κερδίσει το δημοψήφισμα του Απριλίου κυριαρχεί πάνω σε κάθε άλλη σκέψη. Παράλληλα, το γεγονός ότι οι κρατικές δομές στην Τουρκία δεν διαθέτουν, όπως προκύπτει από τα γεγονότα, καμία αυτονομία από τις… ορέξεις του τούρκου προέδρου, οδηγεί σε έλλειψη αντισταθμιστικών δυνάμεων στα όσα εκείνος λέει και πράττει.
Οι ψύχραιμες φωνές των Αθηνών αναφέρουν ότι παρά τα όσα δημοσίως εκτοξεύει ο τούρκος πρόεδρος, η Άγκυρα δεν έχει προβεί σε κινήσεις που θα οδηγούσαν σε κατάρρευση της συμφωνίας της 18ης Μαρτίου 2016
Ωστόσο, η κυβέρνηση και ιδιαίτερα το Μέγαρο Μαξίμου παρακολουθούν πολύ στενά την πορεία των ευρωτουρκικών σχέσεων. Αυτό συμβαίνει διότι η άποψη που κυριαρχεί είναι ότι στο πλέγμα των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας εντάσσονται τόσο η Συμφωνία για το Προσφυγικό, όσο επίσης το Κυπριακό και δευτερευόντως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι ψύχραιμες φωνές των Αθηνών αναφέρουν ότι παρά τα όσα δημοσίως εκτοξεύει ο τούρκος πρόεδρος, η Άγκυρα δεν έχει προβεί σε κινήσεις που θα οδηγούσαν σε κατάρρευση της συμφωνίας της 18ης Μαρτίου 2016. Ακόμη και οι απειλές Τσαβούσογλου για το «πάγωμα» του ελληνοτουρκικού Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής δεν υλοποιήθηκαν.
Η κυβέρνηση κινείται σε ανάλογη γραμμή με αυτή της Άνγκελα Μέρκελ στο σημείο αυτό: η Τουρκία είναι μεν απρόβλεπτη, αλλά για γεωπολιτικούς λόγους δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η ανησυχία της ελληνικής πλευράς όμως -η οποία από την εποχή του Ελσίνκι και μετά κινείται με γνώμονα την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας- είναι το ενδεχόμενο η όξυνση στις ευρωτουρκικές σχέσεις να φθάσει σε ανεπίστρεπτο σημείο. Ο επίτροπος με αρμοδιότητα τη Διεύρυνση και την Πολιτική Γειτονίας, Γιοχάνες Χαν, αναφέρθηκε στην πιθανότητα να «παγώσει» μερικώς η χρηματοδότηση της Τουρκίας από τον Μηχανισμό Προενταξιακής Βοήθειας. Δεν είναι όμως μόνο οι Βρυξέλλες που αντιδρούν, αλλά και χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Ελβετία.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου θα μπορούσε να αποβεί καθοριστικό και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μία ενδεχόμενη ήττα του προέδρου Ερντογάν ίσως να είναι θρυαλλίδα για απρόβλεπτες εξελίξεις
Θα μπορούσε ένας εκτροχιασμός των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας να οδηγήσει σε μία σοβαρή κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Ουδείς μπορεί με ασφάλεια να απαντήσει σε αυτό. Στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας υπάρχουν αξιωματικοί και επιτελείς που φοβούνται πολύ ένα θερμό επεισόδιο σε κάποια βραχονησίδα. Στο υπουργείο Εξωτερικών, υψηλόβαθμοι παράγοντες ανησυχούν πολύ διότι η εθνικιστική ατζέντα στην Τουρκία είναι πλέον διακομματική και χρησιμοποιείται τόσο από τους ισλαμιστές όσο και από τους κεμαλιστές. Υπάρχει όμως δυσκολία ανάγνωσης εις βάθος των προθέσεων της τουρκικής ηγεσίας.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου θα μπορούσε να αποβεί καθοριστικό και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μία ενδεχόμενη ήττα του προέδρου Ερντογάν ίσως να είναι θρυαλλίδα για απρόβλεπτες εξελίξεις, εφόσον ο τούρκος ηγέτης αποφασίσει να σκληρύνει τη στάση του. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν υπάρχει κάποια νεότερη στρατηγική στην ελληνική πλευρά πέρα από τη, σε πρώτο επίπεδο, διαπίστωση του Νίκου Κοτζιά ότι η Τουρκία συμπεριφέρεται νευρικά. Η πυξίδα της ευρωτουρκικής προοπτικής ίσως να απαιτήσει σύντομα αναθεώρηση…