Ο Πυρηνικός Σταθμός Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ βρίσκεται στην εγκαταλελειμμένη κωμόπολη Πρυπιάτ της Ουκρανίας. Το εργοστάσιο λειτουργούσε ως τον Δεκέμβριο του 2000, εξαιτίας μεγάλης ενεργειακής ζήτησης σε αυτή τη χώρα. Τώρα, η ουκρανική κυβέρνηση επιθυμεί να μετατρέψει μέρος της ζώνης αποκλεισμού σε ένα φωτοβολταϊκό πάρκο. Θα μπορούσε η περιοχή, στην οποία συνέβη το χειρότερο πυρηνικό ατύχημα του κόσμου, να ζήσει ξανά;
Το βέβαιο είναι ότι όλα μοιάζουν, πια, πολύ μακρινά, σαν μια κινηματογραφική ταινία που κάποια καρέ της έχουν ξεθωριάσει ή, για την ακρίβεια, έχουν «καεί» από τη ραδιενέργεια.
Ηταν 26 Απριλίου του 1986 όταν συνέβη το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ, στον αντιδραστήρα Νο 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας, ο οποίος σήμερα βρίσκεται σε εδάφη της Ουκρανίας. Το ατύχημα ήταν της τάξης του μέγιστου προβλεπόμενου ατυχήματος στη Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών Γεγονότων, διατάραξε σοβαρότατα τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στις γύρω περιοχές. Βασικά, είχε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία.
Από το ατύχημα πέθαναν επιτόπου δύο από τους εργάτες του σταθμού. Μέσα σε τέσσερις μήνες, από τη ραδιενέργεια και από εγκαύματα -λόγω της θερμότητας- πέθαναν 28 πυροσβέστες που έσπευσαν στον χώρο του ατυχήματος, ενώ διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το 2004. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσμούς που εκτέθηκαν, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία να συνδέονται με το ατύχημα. Η χλωρίδα και η πανίδα στην περιοχή επηρεάστηκαν σημαντικά. Πευκοδάση στην περιοχή καταστράφηκαν από τη ραδιενέργεια, ενώ υπήρξαν αναφορές και για μεταλλάξεις σε ζώα, με μόνη επιστημονική καταγραφή τον μερικό αλμπινισμό στα χελιδόνια. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αναφορές ότι η άγρια ζωή στην περιοχή γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη, λόγω της έλλειψης του ανθρώπινου παράγοντα.
Σήμερα, η περιοχή είναι γεμάτη με νεκροταφεία οχημάτων (περισσότερα από 800) γεμάτα από μολυσμένα στρατιωτικά οχήματα και ελικόπτερα. Δεκάδες ποταμόπλοια και φορτηγίδες σκουριάζουν σε εγκαταλελειμμένα λιμάνια.
Οι ξεθωριασμένες κίτρινες πινακίδες, οι οποίες προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο ραδιενέργειας, σκουριάζουν, αλλά το μήνυμα είναι πάντα το ίδιο: πρόκειται για «Απαγορευμένη Ζώνη», για μια σημαντικά μολυσμένη περιοχή. Η τοποθεσία γύρω από τον χώρο του ατυχήματος χωρίστηκε σε τέσσερις ομόκεντρες ζώνες, ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητας. Κάθε οικιστική, πολιτική και επαγγελματική δραστηριότητα είναι απαγορευμένη και ποινικοποιημένη μέσα στην τέταρτη και πιο επικίνδυνη ζώνη, ακτίνας 30 χιλιομέτρων
Ομως, 10 χιλιόμετρα νότια του πυρηνικού σταθμού, το Τσερνόμπιλ ενδέχεται σύντομα να ξεκινήσει να παράγει και πάλι ενέργεια, αυτή τη φορά ως ένα τεράστιο φωτοβολταϊκό πάρκο, όπως μετέδωσε το BBC. Το «Chernobyl Solar», έκτασης 25.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, αναμένεται να παράγει έως και 1.500 GWh ηλεκτρικής ενέργειας ανά έτος.
Εχουν περάσει τριάντα ένα χρόνια μετά το ατύχημα και η ουκρανική κυβέρνηση αναζήτησε επενδυτές για αυτό το πάρκο, σε μια περιοχή όπου τα επίπεδα ακτινοβολίας δεν είναι, πια, πολύ υψηλά για τη γεωργία ή τη δασοκομία, σύμφωνα με το Bloomberg. Σε αυτό βοήθησε η εφαρμογή μιας αψίδας από χάλυβα πάνω από τον αντιδραστήρα, κόστους 1,4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Και κάπου εκεί εμφανίστηκαν δύο κινεζικές εταιρίες, έτοιμες να αναλάβουν να στήσουν το φωτοβολταϊκό πάρκο. Σύμφωνα με πληροφορίες, και γερμανικές και καναδικές εταιρίες ενδιαφέρονται να πιάσουν δουλειά εκεί. «Θα υπάρξουν αξιόλογα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη, καθώς προσπαθούμε να ανακαινίσουμε την κατεστραμμένη περιοχή με πράσινη και ανανεώσιμη ενέργεια», δήλωσε ο Σου Χουά, πρόεδρος της GCL-SI – μίας από τις επιχειρήσεις που έχουν αναλάβει το σχέδιο. Οι εταιρείες δεν αποκάλυψαν λεπτομέρειες για το πόσο θα κοστίσει η νέα μονάδα ηλιακής ενέργειας ή πότε υπολογίζουν την αποπεράτωση του ηλιακού τους έργου. Ωστόσο, οι ιθύνοντες αναφέρουν με σιγουριά ότι θα είναι ασφαλές για τους εργαζόμενους και ότι θα μετατρέψουν, με επιτυχία, μια μολυσμένη γη σε μονάδες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τι θα πει «και τι ξέρουν οι Κινέζοι από ήλιο;». Η Κίνα είναι σήμερα η κορυφαία παραγωγός ηλιακής ενέργειας στον κόσμο και, επίσης, για το 2016, ήταν υπεύθυνη για την παραγωγή του 72% εξαρτημάτων και εξοπλισμού της βιομηχανίας ηλιακής ενέργειας, σε παγκόσμιο επίπεδο. Τώρα, πρόκειται να ρίξουν τη -λουσμένη σε ηλιακό φως- τεχνογνωσία τους σε μια περιοχή που «έχει πραγματικά πολύ καλές δυνατότητες για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», όπως έχει δηλώσει ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας, Οσταπ Σέμερακ. «Διαθέτουμε ήδη γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης που χρησιμοποιήθηκαν προηγουμένως για τους πυρηνικούς σταθμούς, η γη είναι πολύ φτηνή και διαθέτουμε πολλά άτομα που έχουν εκπαιδευτεί για να εργαστούν σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας», πρόσθεσε.
Μέχρι πρόσφατα, η Ουκρανία εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Λόγω των γνωστών πολιτικών και διπλωματικών ζητημάτων, η ουκρανική κυβέρνηση επιζητά να απογαλακτιστεί από την υπερβολική αυτή εξάρτηση. Αλλωστε, κανείς δεν ξεχνά εκεί ότι έχουν περάσει διαδοχικοί χειμώνες κατά τους οποίους η Ρωσία είχε απειλήσει να διακόψει την παροχή και να κλείσει την κάνουλα, λόγω διαφορών σε θέματα πληρωμών. Αστειότητες. Ολα αυτά οφείλονται στο τεταμένο πολιτικό κλίμα λόγω της κατάστασης στην Κριμαία. Ετσι, πλέον, η Ουκρανία έχει μειώσει κατά περισσότερο από το μισό την κατανάλωσή της από τη Ρωσία, σύμφωνα με την ουκρανική κρατική εταιρεία φυσικού αερίου.
«Και πόσο ήλιο έχει η Ουκρανία;» θα ρωτήσει κάποιος, ο οποίος δεν σημαίνει ότι είναι οπαδός του Πούτιν και πως βλέπει με μισό μάτι την ηλιακή προσπάθεια για ενέργεια. Αυτή η χώρα, λοιπόν, διαθέτει καλύτερο ηλιακό δυναμικό από ότι η Γερμανία, η οποία βγαίνει κερδισμένη από τη χρήση του ήλιου – και στην παρεχόμενη ενέργεια και στις ωφέλειες που γνωρίζει το περιβάλλον. Για αυτόν τον λόγο το Κίεβο έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με επίκεντρο τον ζωοδότη ήλιο. Η ζώνη αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ βρίσκεται, περίπου, στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με τη νότια Αγγλία. Αυτή η τοποθεσία προσφέρει εξαιρετική παραγωγή ηλιακής ενέργειας κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, αλλά σε μικρότερο βαθμό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αυτό μπορεί να αντισταθμιστεί με την αποθήκευση περίσσειας ενέργειας σε μια υδραυλική αντλία που βρίσκεται στην κοντινή πόλη του Δνείστερου – ένα έργο το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα το 2017.
Με την ανάπτυξη αυτού του κολοσσιαίου ηλιακού αγροκτήματος το Τσερνόμπιλ θα διεκδικήσει εκ νέου τη θέση του ως το βασικό θεμέλιο για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ουκρανίας, αλλά αυτή τη φορά σε έναν ασφαλέστερο χώρο και με πιο –περιβαλλοντικά- συνειδητή μορφή, μακριά από τον θάνατο του πυρηνικού αντιδραστήρα και της ραδιενέργειας.
Σε κάποια εγκαταλελειμμένα σπίτια που άφησαν πίσω τους χιλιάδες κάτοικοι, το ημερολόγιο θα δείχνει πάντα «Σάββατο 26 Απριλίου 1986». Ετσι κι αλλιώς, όσοι -παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων- ζουν ακόμα κοντά στην Απαγορευμένη Ζώνη, παραμένουν δέσμιοι του παρελθόντος και του πυρηνικού ολέθρου. Ομως, ο ήλιος πάντα θα κάνει τη ζωή, όποια γλώσσα κι αν μιλά, να συνεχίζεται.