Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, παρά την έκδηλη απογοήτευσή του για το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων στην Ελβετία για την επίλυση του Κυπριακού, διαβεβαιώνει ότι είναι αποφασισμένος και έτοιμος να καθίσει πάλι στο ίδιο τραπέζι με τον Μουσταφά Ακιντζί, αρκεί η Τουρκία, όπως είπε, να στηρίξει τον τουρκοκύπριο ηγέτη «ώστε να πετύχουμε στο νησί μας μόνιμη ειρήνη».
Η πάσα στην Αγκυρα δεν είναι τυχαία. Σε διακαναλική συνέντευξή του το βράδυ Τετάρτης, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας υπαινίχθηκε σαφώς ότι η μη επίτευξη συμφωνίας με τον Ακιντζί στον αριθμό των Ελληνοκυπρίων που, σε περίπτωση λύσης θα επιστρέψουν σε περιοχές που θα τελούν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, ήταν προμελετημένος ελιγμός που ανέτρεπε τα έως τότε συμφωνηθέντα «ώστε να οδηγηθούμε σε πολυμερή διάσκεψη με ανοικτό το εδαφικό ζήτημα» προκειμένου να μπει στο παζάρι των διαπραγματεύσεων το ζήτημα των εγγυήσεων και της ασφάλειας – αυτό που καίει και ενδιαφέρει πιο πολύ την Τουρκία.
Ας το δούμε αυτό λιγάκι, διότι είναι πολύπλοκο και έχει μεγάλη σημασία.
Τρία θέματα έμεναν να συμφωνηθούν στη δεύτερη διαπραγμάτευση που συνεχίστηκε από την περασμένη Κυριακή ως την Τρίτη στο ελβετικό θέρετρο του Μοντ Πελερέν, δηλαδή του Όρους των Προσκηνυτών, και θα επικεντρωνόταν κατά κύριο λόγο στο εδαφικό.
Πρόκειται για τα λεγόμενα «τρία βασικά κριτήρια», τα οποία θα καθόριζαν την επιτυχή έκβαση του διαλόγου, και εάν όλα πήγαιναν καλά, θα συμφωνείτο και η τέλεση πολυμερούς διάσκεψης (Κυπριακής Δημοκρατίας, των δύο κοινοτήτων, Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας), όπου θα έμπαινε στο τραπέζι το καίριο ζήτημα των εγγυήσεων και της ασφάλειας.
Αυτά τα κριτήρια ήταν:
1. Η έκταση των εδαφών της τουρκοκυπριακής συνιστώσας πολιτείας, μετά τις εδαφικές αναπροσαρμογές.
2. Ο αριθμός των προσφύγων που θα επέστρεφαν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση.
3. Η έκταση της ακτογραμμής που θα περιέβαλε την περιοχή της κάθε πολιτείας.
Από την πρώτη διαπραγμάτευση στο Μοντ Πελερέν, είπε ο κ. Αναστασιάδης, επιτεύχθηκε συμφωνία στο 1ο κριτήριο, της έκτασης της τουρκοκυπριακής πολιτείας, η οποία θα κυμαινόταν 28,2% (που ήταν η ελληνοκυπριακή θέση) και 29,2% (των Τουρκοκυπρίων).
Θετικά ξεκίνησαν οι αρχικές διαβουλεύσεις, σημείωσε ο Νίκος Αναστασιάδης, για την έκταση της ακτογραμμής.
Για το θέμα του αριθμού των προσφύγων που θα επέστρεφαν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, έγινε επίσης στην πρώτη διαπραγμάτευση στην Ελβετία, εκτεταμένη συζήτηση η οποία κατά τον κύπριο πρόεδρο οδήγησε τους εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών να υπολογίσουν, με βάση την κατ’ αρχήν συμφωνία που είχε επιτευχθεί, στο ότι οι πρόσφυγες που θα επέστρεφαν θα ήσαν μεταξύ 78.247 (κατ΄ελάχιστον), έως και 94.484 (το μέγιστον).
Προκαλεί εντύπωση η ακρίβεια του υπολογισμού…
Στη δεύτερη όμως διαπραγμάτευση, αυτής της εβδομάδας, ο κ. Αναστασιάδης λέει ότι ο Μουσταφά Ακιντζί μετέφερε κατ’ αρχάς τις ανησυχίες του «για τις προθέσεις, τάχα, της Ελλάδος να συμμετάσχει σε πολυμερή διάσκεψη».
Ομως, έπειτα από επικοινωνία με τον έλληνα πρωθυπουργό και ενεργειών του Ειδικού Συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Εστερ Μπαθ Εϊντε προς την Αθήνα, «οι εύλογες ανησυχίες της ελληνικής κυβέρνησης ξεπεράστηκαν, και ορίστηκε κατ’ αρχάς η ημερομηνία πολυμερούς διάσκεψης».
Αυτό, πάντοτε υπό την προϋπόθεση ότι οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις θα κατέληγαν στην οριστικοποίηση των συμφωνηθέντων, και την κατάρτιση χαρτών που θα αποτύπωναν τα εν λόγω κριτήρια.
Στις διαπραγματεύσεις λοιπόν που ακολούθησαν, ο κ. Αναστασιάδης λέει ότι δήλωσε πως ήταν διατεθειμένος να δεχτεί να μειωθεί κατά περίπου 2.000 ο μάξιμουμ αριθμός των Ελληνοκυπρίων που θα επιστρέψουν – δηλαδή το 94.000 να κατέβει στο 92.000.
«Ομως η τουρκοκυπριακή πλευρά, κατ’ αντίθεση με τα όσα συμφωνήθηκαν, πρότεινε να μην είναι παραπάνω από 55.000 ο αριθμός των υπό επιστροφή Ελληνοκυπρίων, και στη συνέχεια, στο τελικό στάδιο της διαπραγμάτευσης, ως ύστατο αριθμό υποχώρησης, πρότεινε 65.000. Ηταν εμφανής η πρόθεση της τουρκοκυπριακής πλευράς για διασύνδεση του εδαφικού με το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων», λέει ο Πρόεδρος της Κύπρου, ο οποίος «όπως ήταν φυσικό -προσθέτει- απέρριψα ως απαράδεκτη την πρόταση».
Αυτά τα έξυπνα μαθηματικά, αποκαλύπτουν και την πονηριά της Αγκυρας, εκτιμά η Λευκωσία. Αφού όπως εξήγησε και ο κ. Αναστασιάδης στη βραδινή του διακαναλική συνέντευξη, ο αριθμός των υπό επιστροφή ελληνοκυπρίων προσφύγων θα καθόριζε και τις κατεχόμενες περιοχές που θα επέστρεφαν σε ελληνοκυπριακή διοίκηση.
Ετσι, το γεγονός ότι ο Μουσταφά Ακιντζί, στη δεύτερη διαπραγμάτευση, έκοψε τον αριθμό των προς επιστροφή προσφύγων κατά περίπου 13.000, φωτογράφιζε (χωρίς να ονοματίσει) την περιοχή της Μόρφου, που τόσοι περίπου είναι οι κάτοικοί της που θα γύριζαν πίσω.
Και έτσι, φτάσαμε στο ναυάγιο. Και έτσι, οι Τουρκοκύπριοι, υπό την καθοδήγηση της Τουρκίας, πιστεύει η Λευκωσία, έπαιξε σάνβουαρ, δηλαδή αβλεπεί, με το πόσοι πρόσφυγες θα επιστρέψουν, για να πάει σε πολυμερή και εκεί να παίξει τα ρέστα της ανταλλάσσοντας, πιθανώς, την εκχώρηση της Μόρφου, με εξασφάλιση την διατήρηση μιας διαφορετικής ίσως παρουσίας στο νησί ως εγγυήτριας.
Ο κ. Αναστασιάδης, κατηγορηματικά απάντησε «όχι», όταν του τέθηκε το ερώτημα αν θα δεχτεί τέτοιο ντιλ σε περίπτωση επανέναρξης των διαπραγματεύσεων.
Ο κύπριος ηγέτης είπε ότι θα δεχθεί μόνο να ξεκινήσει η διαπραγμάτευση εκεί όπου διεκόπη στο Μοντ Πελερέν. Και εν τω μεταξύ, άρχισε ήδη έναν εντατικό γύρο επαφών με ξένους ηγέτες και παράγοντες (Μπαν Κι-μουν, Μπάιντεν, Σουλτς, Τουσκ και άλλους) προκειμένου να ασκηθούν πιέσεις στη Τουρκία ώστε να απελευθερώσει τον Ακιντζί για να διαπραγματευθεί χωρίς τη μητρική θηλιά στον λαιμό.