Η επόμενη ημέρα του τρίτου προεδρικού ντιμπέιτ στις ΗΠΑ μας επιφύλαξε μια μάλλον κωμική εικόνα με τους δύο αντιπάλους να συντρώγουν κατά τη διάρκεια φιλανθρωπικού δείπνου. Την Πέμπτη και λίγες ώρες αφότου η Χίλαρι Κλίντον είχε αποκαλέσει τον Ντόναλντ Τραμπ «μαριονέτα» και ο δεύτερος είχε αποκαλέσει την πρώτη «σιχαμένη», οι δύο προεδρικοί υποψήφιοι βρέθηκαν πολύ κοντά ο ένας στον άλλο (κυριολεκτικά γιατί τους χώριζε μόνο ένας άτυχος καρδινάλιος) σε φιλανθρωπικό γκαλά στη Νέα Υόρκη.
Το κακό κλίμα στο ντιμπέιτ μεταφράστηκε στο δείπνο σε μια εμφανή αμηχανία των δύο υποψηφίων. Στη σύντομη ομιλία που έδωσαν προς τους καλεσμένους πρόλαβαν πάντως να κάνουν μερικά ειρωνικά σχόλια ο ένας κατά του άλλου, με αυτά του Τραμπ να γίνονται δεκτά ακόμα και με κάποιες αποδοκιμασίες.
Μεταξύ τους αντάλλαξαν λίγα λόγια μόνο – άγνωστο όμως είναι το τί ακριβώς είπαν.
Αλλά η επόμενη ημέρα του τρίτου ντιμπέιτ, στην πραγματικότητα ήταν άλλη. Ηταν η ανάλυση της πρωτοφανούς στα χρονικά της αμερικανικής δημοκρατίας άρνησης του Τραμπ να βεβαιώσει ότι θα αποδεχτεί το εκλογικό αποτέλεσμα το βράδυ της 8ης Νοεμβρίου. Ο Τραμπ έδωσε και συνέχεια άλλωστε. Επέμεινε σε αυτό και μετά το ντιμπέιτ: «Θα αποδεχόμουν ένα καθαρό αποτέλεσμα, αλλά θα ήθελα να διατηρήσω το νόμιμο δικαίωμά μου να αμφισβητήσω την απόφαση» τόνισε σε προεκλογική του συγκέντρωση στο Οχάιο. «Θα αποδεχτώ το αποτέλεσμα, αν κερδίσω» ήταν ο εύστοχος τίτλος των New York Times.
Αλλη μια ένδειξη για το ότι ο Τραμπ δεν είναι διατεθειμένος να παραδώσει τα όπλα -και να επιμείνει στο αφήγημα περί στημένων εκλογών από το κατεστημένο και τα ΜΜΕ- είναι και τα σχέδιά του να φτιάξει την Trump TV, ένα τηλεοπτικό κανάλι που θα χρησιμοποιεί ως πλατφόρμα για επιθέσεις εναντίον της προέδρου Κλίντον. Αυτό, όπως σχολιάζει, ο αναλυτής του Reuters Μπιλ Σνάιντερ, μπορεί να καταστήσει τον Τραμπ έναν «τρομακτικό κλόουν της αμερικανικής πολιτικής».
Βέβαια, αυτή η άρνηση του Τραμπ να αποδεχτεί την πιθανή ήττα του, λογικά θα οδηγήσει οριστικά σε αυτήν. Κανείς μα κανείς ρεπουμπλικανός υποψήφιος δεν έχει κάνει κάτι τέτοιο στο παρελθόν. Και αυτό το κόμμα, το Ρεπουμπλικανικό, είναι ταυτισμένο ίσως με την πιο ακέραιη και λαμπρή στιγμή της αμερικανικής Ιστορίας, την κατάργηση της δουλείας. Είναι ένα ιστορικό κόμμα που τώρα ατιμάζεται από τον προεδρικό του υποψήφιο. Και αυτή η αποστροφή των ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων -που διογκώνεται μετά και το τελευταίο ντιμπέιτ- εκτιμάται από πολιτικούς αναλυτές ότι θα κάνει την επικράτηση της Χίλαρι ακόμα πιο βέβαιη και ευρεία.
Ωστόσο πολλοί είναι πιο σκεπτικοί. Η προοπτική αυτής της μη αποδοχής του εκλογικού αποτελέσματος μπορεί να μην αλλάξει κατά ουσιαστικό τρόπο τα πράγματα, ειδικά εφόσον η ήττα του είναι καθαρή όπως προδιαγράφεται και σημειώνει στην ανάλυσή του το BBC. Θα έχει ωστόσο μεγάλες επιπτώσεις στην πολιτική σκηνή και στην αντίληψη των αμερικανών πολιτών για το πολίτευμα και τις εκλογές. Ο ίδιος ο Μπαράκ Ομπάμα χαρακτήρισε «επικίνδυνες» τις δηλώσεις Τραμπ, τονίζοντας ότι η τακτική του ρεπουμπλικάνου υποψήφιου να αμφισβητεί την εγκυρότητα της κάλπης υπονομεύει την ίδια δημοκρατία στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε κάθε περίπτωση είναι μια πρωτοφανής εξέλιξη που συγκρούεται με τις παραδόσεις της αμερικανικής δημοκρατίας όπου ο σεβασμός προς τη νίκη του αντιπάλου για την προεδρία υπήρξε διαχρονικός. Από την εποχή της λυσσαλέας αντιπαράθεσης του Ρίτσαρντ Νίξον και του Τζον Φ. Κένεντι στο τέλος ο ηττημένος έσπευδε να υποκλιθεί στον νέο πρόεδρο.
Και δεν είναι τυχαίο ότι από το ντιμπέιτ του Λας Βέγκας και μετά, έχει γίνει viral στο Διαδίκτυο το ιδιόχειρο σημείωμα του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου προς τον Μπιλ Κλίντον όταν ο πρώτος ηττημένος παρέδωσε την προεδρία των ΗΠΑ στον δεύτερο στις 20 Ιανουαρίου 1993.
«Αγαπητέ Μπιλ», αρχίζει το σημείωμα του απερχόμενου προέδρου προς τον νέο και συνεχίζει με πατρικό ύφος για το αίσθημα δέους και θαυμασμού πού νιώθει κανένας στο Οβάλ Γραφείο. Ο Μπους έχει να δώσει πολλές ευχές στον Κλίντον και την οικογένεια του, αλλά όπως παραδέχεται, δεν είναι καλός στις συμβολές. Γράφει, όμως, και το υπογραμμίζει ότι «τώρα πια θα είσαι ο δικός μας πρόεδρος».
Αλλά ακόμη και ο Αλ Γκορ, ο δημοκρατικός πρώην αντιπρόεδρος και προεδρικός υποψήφιος το 2000, ο οποίος είδε τον Τζορτζ Μπους τον νεώτερο ουσιαστικά να του «κλέβει» τη νίκη, είχε αποδεχτεί – έστω και με έναν μήνα καθυστέρηση – την ήττα του. «Για χάρη της ενότητας του λαού μας και της δύναμης της δημοκρατίας μας αποδέχομαι την ήττα μου» είχε πει στις 13 Δεκεμβρίου 2000.
Μαθήματα πολιτικού savoir vivre από μια άλλη, όχι και τόσο μακρινή, εποχή…