Τιμή για έναν θεατρικό συγγραφέα είναι να βραβεύεται με ένα Νομπέλ Λογοτεχνίας. Τιμή για έναν συγγραφέα που έχει αφιερώσει τη δημιουργικότητά του στο πολιτικό θέατρο σατιρίζοντας διαρκώς τις κρατικές μηχανές εξουσίας και καταπίεσης είναι να λογοκρίνεται από ένα κράτος που έχει βάλει μπρος στο φουλ αυτές τις μηχανές. «Είναι σαν να κερδίζεις ένα δεύτερο Νομπέλ», είπε ο Ντάριο Φο.
Οπως βλέπετε, ο ιταλός θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός δέχθηκε τα νέα ψύχραιμα. Με ενθουσιασμό, μάλλον. Τον ενημέρωσαν ότι τα θεατρικά έργα του ιδίου, καθώς και του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του Ουίλιαμ Σαίξπηρ και του Αντον Τσέχοφ, δεν θα ανέβουν φέτος στη θεατρική σκηνή της Τουρκίας. «Είναι υπέροχο να είσαι στη συντροφιά αυτών των μεγάλων συγγραφέων και να σκέφτεσαι ότι εμείς οι τέσσερις είμαστε η αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Τουρκία!», σχολίασε με το χιούμορ που τον διακρίνει ο ιταλός συγγραφέας και ηθοποιός, σύμφωνα με τους βρετανικούς Times.
Η εκκαθάριση που εκτελεί η Αγκυρα τους τελευταίους μήνες, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, στις 15 Ιουλίου, έφτασε και στις Τέχνες. «Ανοίγουμε τα θέατρα μόνο με τοπικά έργα, γραμμένα από τούρκους συγγραφείς και μόνον από συγγραφείς που εκλαμβάνονται ως πατριώτες», ανακοίνωσε ο γενικός διευθυντής των Κρατικών Θεάτρων της Τουρκίας, Νεγιάτ Μπιρετσίκ.
Είναι κατά κάποιο τρόπο ένα «λογικό» επακόλουθο. Οι κάτοικοι της Τουρκίας έζησαν πριν από δύο μήνες μία απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης. Αν δεν διχάστηκαν εθνικά τότε, καθώς στην πλειονότητά τους στήριξαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι πολύ πιθανό να διχαστούν τώρα. Τώρα που γίνονται μάρτυρες συλλήψεων, εκκαθαρίσεων, απολύσεων, σε όλες τις δομές και υπηρεσίες του κράτους, χωρίς να γνωρίζουν ποιος θα είναι ο επόμενος που θα συνδεθεί με τον αυτοεξόριστο «εχθρό» του Ερντογάν, Φετουλάχ Γκιουλέν, για να στοχοποιηθεί από την κυβέρνηση. Σε αυτό το κρίσιμο σημείο -σύμφωνα με τη λογική ενός αυταρχικού καθεστώτος- έρχεται ο ρόλος της Τέχνης. «Είναι η ώρα να συνεισφέρουμε στην ενότητα και την ακεραιότητα της πατρίδας, να ενδυναμώσουμε τα εθνικά και πνευματικά αισθήματα», όπως είπε και ο Μπιρετσίκ. «Οι κουρτίνες των θεάτρων ανοίγουν μόνο με τουρκικά έργα», είναι το σλόγκαν που προωθεί τα θεατρικά δρώμενα της χώρα για το έτος 2016-2017.
Εκεί, λοιπόν, στο εθνικό, πατριωτικό θέατρο δεν έχουν θέση τα έργα του Σαίξπηρ, του Τσέχοφ, του Μπρεχτ και του Φο. «Εγώ είμαι ο μόνος από τους τέσσερις που είναι ακόμη ζωντανός. Ελπίζω να μην το έχουν συνειδητοποιήσει», είπε ο αιρετικός συγγραφέας, που έχει πατήσει τα ενενήντα αλλά ακόμη γράφει κι ακόμη είναι πολιτικά ενεργός –στηρίζει το κίνημα των Πέντε Αστέρων του ιταλού κωμικού Μπέπε Γκρίλο.
Ο Ντάριο Φο ξέρει πολύ καλά από λογοκρισίες. Πόσες φορές έχει κοντραριστεί στο παρελθόν με την ιταλική κυβέρνηση, με άλλες κυβερνήσεις, με το ίδιο το Βατικανό; Και αν οι πολιτικές του ιστορίες που είναι γραμμένες σαν φάρσες -τέτοια ήταν και η ιστορία στο θεατρικό του «Τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού»- σήμερα τρομάζουν την Τουρκία, ο ίδιος ο δημιουργός τους είναι «παραδόξως χαρούμενος». Αφήνοντας, ωστόσο, στην άκρη το κωμικό στοιχείο της υπόθεσης, ο Φο δήλωσε ξεκάθαρα ότι η καταστολή στον θεατρικό τομέα είναι ένα «τρομερό σημάδι». Ανθρωποι, τούρκοι ηθοποιοί, που συμμετείχαν σε ξένες θεατρικές παραγωγές χάνουν ξαφνικά τις δουλειές τους. Και στο κάτω – κάτω, όπως τόνισε ο ίδιος, «η τάση να μπλοκάρεις όποιον δεν βρίσκεται εντός γραμμής είναι φασισμός».