H στιγμή, εκτός από ιστορική, είναι και συγκλονιστική: ο πάπας Φραγκίσκος στα λευκά βαδίζει με σκυμένο το κεφάλι σε ένδειξη ταπεινότητας κάτω από την τρομακτική επιγραφή «Arbeit Macht Frei» («Η Εργασία Απελευθερώνει»), διαβαίνει την πύλη του Αουσβιτς.
Ηταν η τρίτη φορά που προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας επισκέπτεται το διαβόητο στρατόπεδο της Πολωνίας όπου κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι – κυρίως Εβραίοι – εξοντώθηκαν στο πλαίσιο της «Τελικής Λύσης» της ναζιστικής Γερμανίας.
Ηταν όμως μια σιωπηλή επίσκεψη, χωρίς επίσημες δηλώσεις. Ο αργεντινός ποντίφικας είχε ξεκαθαρίσει προτού ξεκινήσει το ταξίδι του στην Πολωνία ότι θα τηρήσει σιωπή για να εκφράσει τη θλίψη του και το θρήνο του, προσευχόμενος για τα θύματα.
Ο πάπας Φραγκίσκος διέβη την πύλη του Αουσβιτς, περπάτησε στους χώρους του στρατοπέδου και στη συνέχεια μετέβη στο Μπίρκεναου, όπου βρίσκονται οι θάλαμοι αερίων.
Η επίσκεψη του προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας διήρκεσε σχεδόν δύο ώρες κατά τις οποίες είπε λίγες μόνο κουβέντες σε επιζώντες του Ολοκαυτώματος που συνάντησε κατά την περιήγησή του στους χώρους του στρατοπέδου.
Ενας από τους επιζώντες που συνάντησε, τού έδωσε μία φωτογραφία του εαυτού του μαζί με άλλους συγκρατουμένους του και του ζήτησε να την υπογράψει. Ο πάπας Φραγκίσκος ασπάστηκε όλους τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος που είδε κατά την επίσκεψή στον τόπο του μαρτυρίου.
Δεν παρέλειψε ωστόσο να εκφράσει τα συναισθήματά του, αφήνοντας ένα μήνυμα στο βιβλίο επισκεπτών του στρατοπέδου: «Κύριε, δείξε οίκτο στους ανθρώπους σου. Κύριε, συγχώρεσε την τόση αγριότητα», έγραψε.
Η επίσκεψη του πάπα Φραγκίσκου, κατά κόσμον Χόρχε Βεργκόλιο, δεν είναι η πρώτη ενός προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας – είχε προηγηθεί αυτή του (πολωνού) πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ το 1979 και του (γερμανού) πάπα Βενέδικτου ΙΣτ’ το 2006. Ηταν όμως η πρώτη που έγινε σε σιωπή· ο Φραγκίσκος δεν ήθελε να «μολύνει» τον χώρο με δηλώσεις που πρέπει να ερμηνευτούν κλπ. «Θα ήθελα να πάω σε αυτόν τον τόπο του τρόμου χωρίς δηλώσεις, χωρίς πλήθη – μόνο μερικοί αναγκαίοι άνθρωποι. Μόνος, να μπω, να προσευχηθώ. Και αν ο Κύριος μου το επιτρέψει να μπορέσω να κλάψω», είχε πει πριν από την επίσκεψή του ο Φραγκίσκος.
Κατά πολλούς πάντως, αυτή η επίσκεψη του αργεντινού ποντίφικα μαρτυρά και τις ζωντανές ακόμα ενοχές του Βατικανού απέναντι στο Ολοκαύτωμα. Για χρόνια αυτή η σιωπή που είχε τηρήσει η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία κατά τη διάρκεια του πογκρόμ των Εβραίων στη μουσολινική Ιταλία αλλά και σε όλη την υπό τον Αξονα Ευρώπη, αποτελούσε ένα θέμα ταμπού για το Βατικανό. Και εν πολλοίς παραμένει ένα σκοτεινό αγκάθι που ούτε ο χαρισματικός λατιναμερικανός πάπας μπορεί να κάνει να ξεχαστεί.
Αλλωστε η επίσκεψη του πάπα Φραγκίσκου στο Αουσβιτς έγινε με αφορμή τον θάνατο στο στρατόπεδο ενός χριστιανού ιερέα. Ο ποντίφικας πέρασε πολλά λεπτά στο κελί του Μαξιμιλιανού Κόλμπε, ενός φραγκισκανού ιερωμένου ο οποίος είχε προθυμοποιηθεί να πάρει τη θέση ενός φυλακισμένου που είχε καταδικαστεί σε θάνατο. Ο Κόλμπε είχε θανατωθεί στις 14 Αυγούστου 1941 – αργότερα ανακηρύχθηκε Οσιος από τον Πολωνό Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’. Και η επίσκεψη του πάπα Φραγκίσκου συνέπεσε με την 75η επέτειο της καταδίκης του Κόλμπε σε θάνατο.