Ο Νταβούτογλου εκκαθαρίσθη. Στοπ. Γιατί όχι; Τον Αύγουστο του 2014 μέσα σε μια μέρα είχε εκκαθαριστεί μια πολύ σημαντικότερη προσωπικότητα της τουρκικής πολιτικής σκηνής: ο μετριοπαθής Αμπντουλάχ Γκιουλ, τότε πρόεδρος και ο άνθρωπος που το 2001 ίδρυσε το AKP μαζί με τον Ταγίπ Ερντογάν.
Ο Γκιουλ, όπως και ο Νταβούτογλου, ήταν αντίθετος με την αλλαγή σε προεδρικό σύστημα. Θεωρούσε ότι έπρεπε να μείνει το κοινοβουλευτικό και να εναρμονιστεί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αν ο Γκιουλ που είχε ισχυρά ερείσματα στο AKP σβήστηκε απ΄τον χάρτη σε μια μέρα, η εκκαθάριση του ακαδημαϊκού Νταβούτογλου που διορίστηκε πρόεδρος του AKP (μέσα σε μια μέρα) ήταν παιχνιδάκι για τον Ερντογάν.
Η κληρονομιά του Νταβούτογου είναι αμφιλεγόμενη. Πολλοί τον θεωρούν υπεύθυνο για τη διεθνή απομόνωση της χώρας και για την αποτυχημένη στρατηγική της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Στα καθ’ ημάς, είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει όσο λίγοι τα ελληνοτουρκικά και την πολυπλοκότητα των διαφορών στο Αιγαίο. Ο επικοινωνιακός ακαδημαϊκός πάντα έβρισκε τρόπο να διατυπώνει τις πιο σκληρές θέσεις της Αγκυρας με χαμόγελο και…τριαντάφυλλα ενώπιον των ελλήνων ομολόγων του. Στην πρόσφατη συνάντησή του στη Σμύρνη με τον «φίλο Αλέξη», δεν δίστασε μετά το σόου με τα τριαντάφυλλα να ζητήσει δημοσίως από τον συνομιλητή του να αποποιηθεί η Ελλάδα του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, προκειμένου η Τουρκία να πάρει πίσω το casus belli.
Πάντως, δεν ήταν αυτή η πρώτη φορά που ο «φίλος μας ο Aχμέτ» έπαιξε με τα τριαντάφυλλα. Υποδεχόμενος τον Δημήτρη Δρούτσα στην Αγκυρα ως υπουργός Εξωτερικών το 2010 είχε πει ότι θα ήθελε οι άνθρωποι στα νησιά του Αιγαίου να πετούν απ’ τα παράθυρά τους τριαντάφυλλα, αντί να βλέπουν να πετούν τα F16…
O Νταβούτογλου ήταν πρόσωπο που ενδιαφερόταν για την προσέγγιση της Τουρκίας με τη Δύση και για την αναζωογόνηση της ενταξιακής της πορείας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Δεν είναι και λίγο σε μια περίοδο που η γειτονική χώρα φαίνεται να έχει χάσει τον προσανατολισμό της και που ο σουλτάνος ενισχύει τα αυταρχικά ανακλαστικά του, σβήνοντας από το κάδρο κάθε ίχνος κεμαλισμού.
Ούτε η προσέγγιση με τη Δύση ούτε η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας αποτελούν προτεραιότητα για τον «σουλτάνο» με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μελλοντική κατεύθυνση της Αγκυρας και για τις σχέσεις της με την Ευρώπη και την Ελλάδα. Και φυσικά με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για το Προσφυγικό που είναι «παιδί» του Νταβούτογλου. Οι πληροφορίες επιμένουν ότι η μαγική φόρμουλα «ένας προς ένας» (ένας σύρος πρόσφυγας για απευθείας μετεγκατάσταση από την Τουρκία σε ευρωπαϊκό έδαφος για κάθε έναν που επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά) ήταν δικής του έμπνευσης και απλώς υιοθετήθηκε από την Ανγκελα Μέρκελ στην κλειστή συνάντηση που προηγήθηκε της Συνόδου Κορυφής της 18ης Μαρτίου.
Ο Νταβούτογλου παραιτείται την ώρα που οι επαΐοντες επιμένουν ότι οι συνομιλίες για το Κυπριακό βρίσκονται στην τελική ευθεία και ενώ ήδη υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι ο Ερντογάν δεν επιθυμεί στην πραγματικότητα τη λύση του ζητήματος. Χωρίς τον Νταβούτογλου θα είναι ακόμη πιο εύκολο να χαθεί άλλη μια ευκαιρία. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός, θεωρείται, εξάλλου, αρχιτέκτονας της τουρκικής στροφής στο Κυπριακό το 2004, όταν η Αγκυρα είπε «ναι» στο σχέδιο Ανάν, γεγονός που φροντίζει να υπενθυμίζει σε όλους τους εμπλεκόμενους στο Κυπριακό παίκτες κάθε φορά που θέλει να ρίξει το ανάθεμα της μη λύσης στην άλλη πλευρά. Τότε ο Νταβούτογλου ήταν ο σύμβουλος του Ερντογάν για την εξωτερική πολιτική.
Οσο για το Αιγαίο, δεν είναι βέβαιο ότι πολλά πράγματα θα αλλάξουν. Είναι γνωστές οι θεωρίες Νταβούτογλου περί «στρατηγικού βάθους». Και οι θέσεις της Τουρκίας για το Αιγαίο δεν αλλάζουν ανάλογα με τις κυβερνήσεις. Οπως γνωρίζουν οι εμπλεκόμενοι στα ελληνοτουρκικά, τις αποφάσεις για τα μεγάλα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής δεν τις λαμβάνει καν ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Τις λαμβάνει ο μόνιμος γενικός γραμματέας του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, Φεριντούν Σινιρλίογλου, χειριστής των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας εδώ και χρόνια και έμπιστος του βαθέος κράτους και του Ερντογάν.
Αυτό που αλλάζει είναι η βούληση ή όχι για επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών. Ο Ερντογάν από το 2011 και μετά που οι δύο χώρες έφτασαν μια ανάσα από τη συμφωνία σε ένα βασικό πλαίσιο αρχών για το Αιγαίο ήταν μάλλον αδιάφορος. Ο Νταβούτογλου φαινόταν να την έχει τη βούληση, μήπως και μπορούσε να διασώσει ό,τι απέμεινε από την θεωρία του περί «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες. Είχε αναπτύξει συχνά κανάλια επικοινωνίας με την ελληνική πλευρά. Οι πληροφορίες επιμένουν ότι αντίστοιχο απευθείας κανάλι υπήρχε και με την ελληνοκυπριακή πλευρά, παρότι αμφότερες οι πλευρές φροντίζουν να μην το διατυμπανίζουν, για ευνόητους λόγους. Ο Νταβούτογλου συναντήθηκε παραπάνω από μία φορά στις Βρυξέλλες με τον Νίκο Αναστασιάδη και το αντικείμενο δεν ήταν μόνο τα πέντε κεφάλαια που ζητούσε η Αγκυρα να ξεπαγώσουν για να προχωρήσει η συμφωνία με την ΕΕ για το Προσφυγικό. Και ο νοών νοείτω.
Θα μας λείψει ο Νταβούτογλου; Μένει να φανεί. Αλλά σε μια περίοδο γενικότερου αναβρασμού στην Τουρκία και πολύ περισσότερο κλιμάκωσης της νευρικότητας στο Αιγαίο – όπου το τουρκικό κατεστημένο φαίνεται να λειτουργεί ανεξέλεγκτο – καλύτερα να έχεις απέναντί σου έναν διάβολο που γνωρίζεις καλά, παρά έναν άγνωστο με απρόβλεπτες κινήσεις.