«Γεννήθηκα στις 23 του Οκτώβρη του 1925 στην Ξάνθη τη διατηρητέα κι όχι την άλλη τη φριχτή που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες. Η συνύπαρξη εκείνο τον καιρό ενός αντιτύπου της μπελ-επόκ, με αυθεντικούς τούρκικους μιναρέδες, έδιναν χρώμα και περιεχόμενο σε μια κοινωνία-πανσπερμία απ’ όλες τις γωνιές της ελλαδικής γης, που συμπτωματικά βρέθηκε να ζει σε ακριτική περιοχή και να χορεύει τσάρλεστον στις δημόσιες πλατείες».
Ετσι περιέγραφε ο Μάνος Χατζιδάκις στο αυτοβιογραφικό του κείμενο τη γενέτειρά του. Σε ό,τι θεωρούμε σήμερα παλαιό κομμάτι της πόλης, στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Κονίτσης, βρισκόταν το πατρικό του σπίτι, ένα όμορφο τριώροφο, σε οικόπεδο επιφάνειας 1.317 τ.μ., κτισμένο το 1897 από τον Εβραίο ασφαλιστή και καπνέμπορο Ισαάκ Δανιές. Από το 1925 έως το 1932, ο πατέρας τού συνθέτη, Γιώργος Χατζιδάκις, είχε νοικιάσει τον δεύτερο όροφο, ημιεπιπλωμένο. Εκεί εγκαταστάθηκε η οικογένειά του κι εκεί πήρε ο Μάνος Χατζιδάκις τα πρώτα μαθήματα μουσικής, στο πιάνο που ανήκε στον ιδιοκτήτη, με δασκάλα την αρμενικής καταγωγής πιανίστα Αλτουνιάν – γνωστή μουσικό της Ξάνθης.
Αυτό λοιπόν το σπίτι που χαρακτηρίστηκε το 1995 διατηρητέο, αλλά είχε υποστεί την άγρια φθορά του χρόνου, αποφάσισε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ξάνθης να το αναστηλώσει και να το αξιοποιήσει: Το σπίτι άλλωστε ήδη από το 1932, μετά τη μετακόμιση της οικογένειας Χατζιδάκι στην Αθήνα, είχε περιέλθει στο ελληνικό Δημόσιο. Από το 1932 έως το ’41 χρησιμοποιήθηκε από την Οικονομική Εφορία της πόλης και το Δημόσιο Ταμείο. Το 1945 με την άφιξη του ελληνικού στρατού στην πόλη, το χρησιμοποίησε η 26η Ταξιαρχία. Εξακολούθησε να θεωρείται κτίριο του Στρατού μέχρι το 2002, έχοντας φιλοξενήσει κατά καιρούς και τη στρατιωτική λέσχη της πόλης.
Ετσι, τώρα, ολοκληρώθηκε και παραδίδεται στην τοπική κοινωνία της Ξάνθης η Οικία τού Μάνου Χατζιδάκι. Οι εργασίες αναστήλωσης ολοκληρώθηκαν με επίβλεψη της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και η οικία όπου γεννήθηκε ο μεγάλος έλληνας δημιουργός, πρόκειται να αποτελέσει ένα πολυχώρο Τέχνης και Σκέψης. Στο κέντρο «Μάνος Χατζιδάκις» θα ενταχθούν πολυποίκιλοι τομείς δραστηριοτήτων, όπως τομέας πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας, τομέας αγώνων τέχνης, τομέας μουσικών συνόλων, τομέας ραδιοφωνικού σταθμού, τομέας Πολύτροπο, τομέας δημιουργικών εργαστηρίων για παιδιά, τομέας παραγωγικών εκδόσεων, τομέας πολιτιστικών ανταλλαγών, τομέας πολίτης Χατζιδάκις (καλλιέργεια και παραγωγή ήθους και συνείδησης του πολίτη που μετέχει στα κοινά και προασπίζεται τις αξίες της δημοκρατίας).
Οπως τονίζει με ανακοίνωσή της η αντιπεριφέρεια Ξάνθης, «αμέριστη υπήρξε η συμπαράσταση και βοήθεια, όπου ζητήθηκε από τους επιγόνους και γνώστες της προσωπικότητας του Μάνου Χατζιδάκι. Η συμβολή τους στο να πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια με αγάπη και σεβασμό στην ζωή και το έργο του μεγάλου δημιουργού ήταν απεριόριστη. Επίσης, με μεγάλη χαρά μάς χορήγησαν υλικό από το προσωπικό αρχείο τού συνθέτη. Είμαστε βέβαιοι ότι η συνεργασία μας θα συνεχιστεί και στο μέλλον με μοναδικό σκοπό, ο κόσμος να γνωρίσει και να κάνει κτήμα το έργο του Μάνου Χατζίδάκι».
Αλλωστε το «σπίτι του Χατζιδάκι», όπως το αποκαλούν πια στην πόλη, είναι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, σε σύγκριση με οικίες της ίδιας περιόδου, στην Ξάνθη. Ρυθμολογικά και τυπολογικά έχει στοιχεία από τον νεοκλασικισμό του 19ου αιώνα: Κορινθιακή ρυθμολογία, γείσα, ψευδοπεσσούς κ.ά. Εχει επίσης κλειστό εξώστη, ενώ από τα χαρακτηριστικά του είναι ότι η επιφάνεια από όροφο σε όροφο μειώνεται καθ’ ύψος.
Μια πραγματικά εξαιρετική κίνηση, που σε κάνει να νιώθεις όχι μόνο νοσταλγία και συγκίνηση για εκείνον τον ασύγκριτο δημιουργό. Αισθάνεσαι ότι υπάρχει μια φυσική συνέχεια στην Ιστορία που γράφτηκε με αμέτρητες παρτιτούρες και χιλιάδες νότες και ότι η πολιτεία δεν την εγκατέλειψε. Αυτό, από μόνο του, αποτελεί μια παρηγοριά για την τέχνη, για την αμύθητη κληρονομιά που μας άφησαν οι άνθρωποί της, ένας πλούτος ανεκτίμητος.
Το εν λόγω σπίτι παίρνει μεγαλύτερη αξία από τη στιγμή που εκεί μέσα έζησε ο σπουδαίος Μάνος. Τα ντουβάρια από μόνα τους δεν έχουν αξία σε κανένα σπίτι. Αρκεί να έχουν κάνει γκελ στις γωνίες του βαθιές σκέψεις από καρδιάς, αρκεί να έχουν χορέψει στα πατώματά του βαλς χαμένων ονείρων…
