Θεατής μιας ιστορίας, για την ιστορία που αποτυπώνει το φιλμ του σκηνοθέτη… Ναι, κάπως έτσι θα νιώσει ο επισκέπτης που θα βρεθεί στη Στοά Χόλιγουντ, στο κέντρο της Αθήνας, για να δει την απρόσμενη φωτογραφική έκθεση με ανέκδοτο υλικό από τα γυρίσματα της ταινίας «Νοτιάς» του Τάσου Μπουλμέτη.
Μια εμπειρία πολλαπλών επιπέδων. Με τη γοητεία, το μυστήριο, την ικανοποίηση της αποκάλυψης του παρασκηνίου όπως φαίνεται στις φωτογραφίες που έβγαλαν έξι φοιτητές από το Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών του ΤΕΙ Αθήνας (Ερμίνα Δημητρίου, Ελπίδα Κοντογιάννη, Ελένη Ποντίκη, Δημήτρης Πατρίκιος, Μιχάλης Ματσούκας, Γιώργος Καζίας). Και με την αίσθηση πως η αστική μνήμη ξυπνά μέσα σε αυτή τη στοά, με τα πολλά άδεια καταστήματα που θα πάρει πνοή από τις 5 ως τις 7 Φεβρουαρίου. Εκεί όπου βρίσκονταν τα γραφεία κινηματογραφικών ταινιών και των εταιρειών διανομής στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, αλλά και το μπαρ Χόλιγουντ όπου σύχναζαν οι αστέρες της εποχής.
Τη φωτογραφική Έκθεση διοργανώνει ο Σύνδεσμος Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση, με την αρωγή του Ιδρύματος Ωνάση σε επιμέλεια της Ηούς Πάσχου. Θα παρουσιαστούν εξήντα φωτογραφίες που χωρίζονται σε έξι ενότητες:
BACKSTAGE: Πίσω από τις κάμερες υπάρχει ένας μικρόκοσμος, άψογα οργανώμενος, με αποκαλυπτικά στιγμιότυπα από το Σούνιο μέχρι και το κέντρο της Αθήνας.
ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Οι πρόβες πριν το «Πάμε» του σκηνοθέτη, πριν ο οπερατέρ ετοιμαστεί, αλλά και χαλαρές στιγμές μέχρι την προετοιμασία της επόμενης σκηνής.
ΣΤΟΑ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ: H μεταμόρφωση της σε μια εμπορική στοά της δεκαετίας του ’60: τα καταστήματα, το φωτογραφείο, το καφενείο, οι περαστικοί, οι πρωταγωνιστές. Όλη η μαγεία του κινηματογράφου συγκεντρωμένη σε μια στοά.
ΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ: Μια περιήγηση σε ασυνήθιστες γωνιές της Αθήνας με αφορμή τα γυρίσματα της ταινίας. Η πόλη σαν ένα υπέροχο κινηματογραφικό πλατό.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΝΟΤΙΑ: Mε μια σειρά ασπρόμαυρων πορτρέτων που παραπέμπουν σε συνθήκες στούντιο του 19ου αιώνα, οι αφανείς ήρωες της ταινίας (ηχολήπτες, ενδυματολόγοι, ηλεκτρολόγοι, μακιγιέρ, κτλ) γίνονται οι πρωταγωνιστές, αυτή την φορά μπροστά απο την κάμερα.
TΟ ΤΑΞΙΔΙ: Τα ασπρόμαυρα πορτρέτα της αγαπημένης κοπέλας του πρωταγωνιστή, σε ένα αλλιώτικο ταξίδι στην Λατινική Αμερική. Όταν η πραγματικότητα μπλέκει με την μυθοπλασία και ο ρεαλισμός της στιγμής με τον σουρεαλισμό της φωτογραφικής πράξης.
Το Protagon μίλησε με την επιμελήτρια της έκθεσης Hώ Παράσχου (φωτογράφο και Δρ.Ιστορίας της Τέχνης από το Πανεπιστημίου της Σορβόνης/Paris I-Sorbonne, Institut d’Art et d’Archéologie) για την ιδιαιτερότητα και κυρίως τα μυστικά και τη γοητεία της έκθεσης.
Τι φιλμ και ποιές τεχνικές χρησιμοποίησαν οι φωτογράφοι; Η ιδέα ξεκίνησε λίγο πριν τα γυρίσματα του Νοτιά. Πέρα από την έρευνα και την επιμέλεια του φωτογραφικού υλικού στο οποίο χρησιμοποιήσαμε βασικά αναλογικά ασπρόμαυρα φιλμ, σκεφτήκαμε με τον σκηνοθέτη της ταινίας Τάσο Μπουλμέτη να αναλάβω την οργάνωση μιας ομάδας φωτογράφων πλατό, η οποία να αποτελείται από φοιτητές. Το στοίχημα ήταν διπλό: για πρώτη φορά θα συνδυαζόταν η εκπαιδευτική διαδικασία με την πρακτική άσκηση στη διάρκεια της ολοκλήρωσης της ταινίας για επτά εβδομάδες. Επέλεξα έξι φοιτητές και φοιτήτριες από το Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών του ΤΕΙ Αθήνας, οι οποίοι πειραματίστηκαν τόσο με το ασπρόμαυρο φιλμ όσο και με το έγχρωμο. Στην έκθεση θα παρουσιαστεί σημαντικό ψηφιακό υλικό στο οποίο τους έθεσα δύο βασικούς κανόνες: όχι φλας και όχι photoshop. Με τον τρόπο αυτό σκεφτόντουσαν σαν να είχαν φιλμ, οι φωτογραφίες εκτυπώθηκαν με αναλογική αισθητική ενώ έγιναν ψηφιακά έγχρωμα και ασπρόμαυρα!
Υπάρχει κάποιο θέμα της ταινίας που προσέλκυσε περισσότερο το ενδιαφέρον τους; Κάποια σκηνή ή πρόσωπα που κυριαρχούν στις απεικονίσεις; Κάθε μέρα ένας φωτογράφος θα βρισκόταν στον χώρο των γυρισμάτων, από το Σούνιο μέχρι το κέντρο της Αθήνας και θα κάλυπτε τόσο το making off όσο και σκηνές συγκεκριμένες της ταινίας για επτά εβδομάδες. Κάθε χώρος είχε τις δικές του αισθητικές δυσκολίες. Η σκηνή, όμως, που τους γοήτευσε ήταν το πλάνο της βροχής μπροστά από το Θέατρο Τέχνης και φυσικά η στοά Χόλιγουντ με τη μεταμόρφωσή της και με τους κομπάρσους-χαρακτήρες μιας άλλης Αθήνας. Στις απεικονίσεις τους, οι φοιτητές προσέγγισαν με μια ενδιαφέρουσα ματιά τα κοντινά πλάνα των πρωταγωνιστών τις στιγμές της πρόβας, αναζητώντας εκφράσεις όταν «η κάμερα δεν γράφει» ή τα πορτρέτα του μικρού Σταύρου ο οποίος με τα ρούχα της εποχής δημιουργούσε μια όμορφη αντίθεση.
Ποια είναι η δυσκολία της φωτογραφικής καταγραφής των γυρισμάτων μιας ταινίας; Η αποτύπωση της αποτύπωσης μιας ιστορίας… Καταρχάς υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες που περιορίζουν την κίνηση του φωτογράφου στα γυρίσματα. Δεν πρέπει να είσαι μέσα στο πλάνο όταν ξεκινάει η σκηνή, πρέπει να είσαι αθόρυβος, να προσέχεις που πατάς, γιατί έχει παντού καλώδια και να σέβεσαι στον ίδιο ακριβώς βαθμό όλη την ομάδα των συντελεστών από τους ηθοποιούς μέχρι τους φροντιστές. Αν εξαιρέσεις τα παραπάνω, τα γυρίσματα μιας ταινίας είναι μαγικά. Ταυτίζεσαι με την ιστορία, έχεις αγωνία για το αποτέλεσμα, γίνεσαι μέρος μιας ομάδας, ενός συνόλου και τελικά αναζητάς κυριολεκτικά και μεταφορικά την ματιά του σκηνοθέτη. Όταν, δε, όπως στην περίπτωση του «Νοτιά», η ιστορία ασχολείται με τη διαχείριση της μνήμης, τότε η αποτύπωση της ιστορίας γίνεται κάδρο. Φωτογραφικό κάδρο και αναζητάς την αποφασιστική στιγμή, για να μην ξεχνάμε τον Henri Cartier-Bresson.
Δημιουργούν, ενδεχομένως, διαφορετικές εκδοχές και ερμηνείες της ταινίας, ή των σκηνών της ταινίας, οι φωτογραφίες; Σαφώς και θα δούμε διαφορετικές εκδοχές. Πρόκειται για έξι διαφορετικούς νέους φωτογράφους οι οποίοι προσθέτουν τη δική τους εκδοχή της πραγματικότητας. Η φωτογραφία είναι ένα σταθερό κάδρο, πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος. Και αυτό το πάλεψαν. Το αποτέλεσμα μας δικαιώνει θέλω να πιστεύω.
Γιατί επελέγη η Στοά Χόλιγουντ για την έκθεση; Στη Στοά Χόλιγουντ πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο και ουσιαστικό μέρος των γυρισμάτων τόσο σε αφηγηματικό επίπεδο (ανάμεσα στο φωτογραφείο και το κατάστημα Λαζαρίδη), όσο και σε συναισθηματικό. Δεν είναι μια τυχαία στοά ξέρετε. Είναι γνωστή και ως Στοά Πανταζοπούλου, βρίσκεται στο 98 της οδού Ακαδημίας, και μετρά μισό αιώνα (και κάτι) ζωής: σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ι. Λυγίζο το 1950. Πήρε το όνομά της από τα γραφεία κινηματογραφικών παραγωγών και τις εταιρείες διανομής που στεγάζονταν εδώ. Φιλοξένησε το διάσημο Bar Hollywood (που της έδωσε το τρίτο από τα ονόματά της) πράγμα που την έκανε αγαπημένο στέκι για ηθοποιούς, παραγωγούς και σκηνοθέτες της χρυσής εποχής του ελληνικού κινηματογράφου. Την ένδοξη κινηματογραφική ιστορία της στοάς μαρτυρά σήμερα η ταμπέλα «Μέγαρον Έβδομης Τέχνης» στην είσοδο του κτιρίου που κάποτε στέγαζε όλα εκείνα τα γραφεία.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες επιμελητικές προκλήσεις που είχατε στη συγκεκριμένη έκθεση; Χρειάστηκε μια προετοιμασία μηνών με τους ιδιοκτήτες των άδειων καταστημάτων, για τη σωστή χρήση των χώρων τόσο στις προσόψεις όσο και στο εσωτερικό των χώρων. Το ζήτημα εδώ δεν ήταν να τοποθετήσουμε απλώς τις φωτογραφίες σε λευκούς τοίχους αλλά να αναδείξουμε τον χώρο, τον τεχνητό φωτισμό ως εργαλείο θέασης του χώρου και να προσθέσουμε τελικά μια καινούργια ματιά σε μια στοά που έχει αφεθεί με το πέρασμα του χρόνου. Δεν κρύψαμε τις ατέλειες του χώρου τις ενσωματώσαμε στην έκθεση -όπως θα έκαναν και σε ένα γύρισμα.
Υπήρχε κάποιο ξάφνιασμα ακόμα και για τον ίδιο τον σκηνοθέτη αντικρίζοντας το φωτογραφικό αποτέλεσμα; Ο Τάσος Μπουλμέτης αγαπά τη φωτογραφία. Αρκεί να δείτε τον «Νοτιά» και αυτό είναι ξεκάθαρο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αγκαλιάσει την προσπάθεια μας και να ξαφνιάζεται κάθε φορά που έβλεπε φωτογραφίες που του είχαν ξεφύγει όσο εκείνος καθοδηγούσε τους συντελεστές. Ξαφνιαζόταν με τις μικρές στιγμές που κάποιες φωτογραφίες από το making off πάγωναν τις αγωνίες των ηθοποιών και των κομπάρσων.
Ρεπορτάζ, ντοκουμέντο, εικαστική διάσταση: Πώς συνυπάρχουν αυτά τα στοιχεία στην έκθεση; Είναι ρεπορτάζ από τη στιγμή που καταγράφουν οι εικόνες αυτές μια πορεία των γυρισμάτων για ένα συγκεκριμένο χρόνο και εμπεριέχουν την έννοια του στιγμιότυπου, συνυπάρχουν με την εικαστική διάσταση γιατί στόχος μας ήταν να αναδείξουμε και την αφαιρετική διάσταση της φωτογραφίας, να απομονώνει σκηνικά ή λεπτομέρειες της σύνθεσης. Εξ ορισμού επιθυμία μας ήταν όχι μόνο να αποτυπώσουμε τα γυρίσματα αλλά να εμπνευστούμε από τις συνθήκες της ταινίας και για τον λόγο αυτό συνυπάρχουν διαφορετικά «είδη» φωτογραφιών στην συγκεκριμένη έκθεση. Αν και κάθε φωτογραφία χρειάζεται και το κατάλληλο βλέμμα και όχι το κατάλληλο είδος κατά τη γνώμη μου.
Την έκθεση υπογράφει ο Σύνδεσμος Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση. Ποια είναι η σχέση των δύο φορέων; Ο Σύνδεσμος Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση, που αριθμεί πια περίπου 2000 μέλη, έχει ως αποστολή του να συνασπίσει σύνολο των εξαιρετικών επιστημόνων, καλλιτεχνών και ακαδημαϊκών που έχουν λάβει Υποτροφία από το Ίδρυμα Ωνάση, σε μια ισχυρή και δημιουργική ομάδα. Στόχος του Συνδέσμου είναι να προσφέρει έργο σε κοινωνικό επίπεδο μέσω της δραστηριότητας των μελών του, σε όλους τους τομείς της επιστήμης, της τέχνης και της εκπαίδευσης ανταποδίδοντας έτσι στην κοινωνία ένα μικρό μέρος από τα οφέλη που αποκόμισαν τα μέλη του λαμβάνοντας υποτροφία. Σε αυτές τις πρωτοβουλίες και τις δράσεις του ο Σύνδεσμος έχει ως σταθερό αρωγό το Ίδρυμα Ωνάση, προκειμένου αυτές να «αγγίζουν» εύστοχα κι αποτελεσματικά όσο περισσότερους συνάνθρωπους μας είναι εφικτό. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ίδρυμα Ωνάση στήριξε την παραγωγή της νέας ταινίας του Τ. Μπουλμέτη «νοτιάς», αλλά και την εκδήλωση «Ο νοτιάς πάει Χόλιγουντ», ως απόρροια της ταινίας.
Αν βάζατε έναν υπότιτλο στην έκθεση που θα δούμε, ποιος θα ήταν αυτός; Παράθυρα μνήμης!
Παράλληλες δράσεις της έκθεσης στη Στοά Χόλιγουντ
- Ανοιχτή συζήτηση -«Πίσω από την κάμερα: άγνωστες ιστορίες από τον ελληνικό κινηματογράφο». Σάββατο 6 Φεβρουαρίου, 13:00
Η ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου μέσα από τα μάτια παλιών κινηματογραφιστών και διανομέων που συζητούν με δημοσιογράφους και κοινό. Ομιλητές:
- Νίνος Μικελίδης, κριτικός κινηματογράφου
- Γιώργος Μιχαηλίδης, διανομέας, αιθουσάρχης
- Αλέκος Λάμπρου, αιθουσάρχης, μέλος της Ομοσπονδίας αιθουσαρχών
- Κώστας Γούναρης, διευθυντής πωλήσεων
- Γιώργος Πανουσόπουλος, σκηνοθέτης
- Πωλ Σκλάβος, σκηνοθέτης, αιθουσάρχης
- Βούλα Γεωργακάκου, πρώην διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου
- Τάκης Τσακαλάκης, διανομέας, αιθουσάρχης
- Γιώργος Σπέντζος, διανομέας
- Παναγιώτης Τιμογιαννάκης, κριτικός κινηματογράφου
- Συντονιστής: Ζήνος Παναγιωτίδης, διανομέας rosebud 21
- Πάρτι με μουσικές της κινηματογραφικής Αθήνας από τον Μελωδία fm Κυριακή 7 Φεβρουαρίου, 15:00