Αυτή τη φορά τα κυβερνητικά μισόλογα και τα κομματικά πρωτοσέλιδα δείχνουν την «Ευρώπη των εκβιασμών» που ζητεί από την Ελλάδα να πνίξει ανθρώπους στο Αιγαίο προκειμένου να περιοριστούν οι ροές προσφύγων και μεταναστών. Είναι και εκείνα τα αποσπάσματα με τον Αλέξη Τσίπρα που διαχειρίζεται κάτι σαν λυγμό για να δείξει την αντίθεση: η Ελλάδα της αλληλεγγύης, η Ευρώπη της αναλγησίας. Πόσο αληθινή είναι αυτή η περιγραφή; Είναι η Ευρώπη που ζητεί μία σκληρή πολιτική αποτροπής ή οι ιδεοληψίες του ΣΥΡΙΖΑ που οδηγούν σε επιχειρησιακή ανεπάρκεια;
Για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης η περιπέτεια με τους πρόσφυγες περιγράφεται μέσα από ένα απλουστευτικά τραγικό δίλημμα: είτε τους υποδεχόμαστε στα νησιά μας, είτε τους πνίγουμε στο Αιγαίο. Ωστόσο το πρόβλημα στις σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρώπη δεν βρίσκεται στη διάσωση των ανθρώπων αυτών, ούτε στην υποδοχή στα νησιά μας. Είναι στην καταγραφή και στη διαχείριση τους. Στα καταραμένα hot spots που έπρεπε ήδη να έχουμε θέσει σε λειτουργία, κάνοντας αξιόπιστη καταγραφή και διαχωρισμό των προσφύγων από τους οικονομικούς μετανάστες. Αποτύχαμε σε αυτό. Σήμερα ο πρόσφυγας από τη Συρία ταξιδεύει μαζί με τον Μαροκινό που πάει για μεροκάματο στο Βέλγιο. Η πόρτα κλείνει και πάει να μας σπάσει τη μύτη.
Ενα ερώτημα που τίθεται στα καφενεία και παρουσιάζεται, σκοπίμως, από την κυβέρνηση και τον φιλικό προς αυτήν Τύπο έχει να κάνει με την υποτιθέμενη δυνατότητα ή πρόθεση της Ελλάδας να αποτρέπει την προσέγγιση σκαφών που μεταφέρουν πρόσφυγες και μετανάστες. «Μην τους αφήνετε να πλησιάσουν!» αναφωνεί ο θαμώνας του καφενείου. «Μας ζητούν να πνίγουμε κόσμο» ανταπαντούν από την κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα θα ήθελαν να το ζητήσουν, αλλά δεν τολμούν να το πουν ευθέως αν και το έχουν υπαινιχθεί, διακριτικά, στο παρελθόν. Και πώς να το πουν ευθέως; Αποτροπή εισόδου στα ελληνικά χωρικά ύδατα σημαίνει ότι το ελληνικό σκάφος προκαλεί απόνερα στη βάρκα των μεταναστών, αυτοί πνίγονται και ο θάνατος τους στέλνει μήνυμα πίσω στις πατρίδες τους. Ε, και; Και τους τελευταίους μήνες πνίγονται άνθρωποι, αλλά οι ροές αυξάνονται. Η απελπισία είναι ισχυρότερη από την αίσθηση του κινδύνου. Τα σκάφη της FRONTEX ή της ελληνικής ακτοφυλακής δεν μπορούν, βάσει διεθνούς δικαίου, να επαναπροωθούν (push back) σκάφη στα οποία επιβαίνουν άνθρωποι που χρειάζονται διεθνή προστασία. Και εκείνη την ώρα, στην αντάρα της θάλασσας, όλοι πρόσφυγες είναι. Στην περίπτωση δε που απαιτείται η διάσωση τους, οι ελληνικές αρχές δεν θα παραχωρήσουν, φυσικά, χώρο και δικαιώματα στην Τουρκία.
Όταν, λοιπόν, αυτοί οι άνθρωποι πατούν ξηρά, η Ελλάδα έχει τη συμβατική υποχρέωση να τους καταγράψει και να τους διαχωρίσει σε εκείνους που δικαιούνται άσυλο και σε εκείνους που δεν έχουν νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης στην Ευρώπη. Κοινώς από εδώ πάνε οι άνθρωποι από τη Συρία, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν και από εκεί όλοι οι άλλοι.
Οπως έχουν ανακαλύψει οι Σκοπιανοί, αρκετοί Μαροκινοί ή Πακιστανοί εμφανίζονται με πλαστογραφημένη «θεώρηση πρόσφυγα» ή ανθρώπου που χρειάζεται προστασία.
Τι γίνεται στην πράξη; Εκείνοι που δικαιούνται προστασία παίρνουν ένα χαρτί που τους χορηγεί τετράμηνη παραμονή, ενώ τώρα τελευταία οι ελληνικές αρχές βάζουν και μία σφραγίδα: «Wants to go to Germany». Οι υπόλοιποι παίρνουν ένα χαρτί που τους επιτρέπει να μείνουν στη χώρα για ένα μήνα. Εδώ υπάρχει και η πρόβλεψη Σένγκεν: οι οικονομικοί μετανάστες πρέπει να παραμείνουν στη χώρα εισόδου, δεν μπορούν να μετακινηθούν όπως οι πρόσφυγες και οι όσοι χρειάζονται προστασία. Στη συνέχεια τσουβαλιάζονται όλοι μαζί στα λεωφορεία με τελικό προορισμό την Ειδομένη. Εκεί, όπως έχουν ανακαλύψει οι Σκοπιανοί, αρκετοί Μαροκινοί ή Πακιστανοί εμφανίζονται με πλαστογραφημένη «θεώρηση πρόσφυγα» ή ανθρώπου που χρειάζεται προστασία.
Τι μας ζητούν οι Ευρωπαίοι; Αποτελεσματική ταυτοποίηση, διακρίβωση στοιχείων και διαχωρισμό μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Οι μετανάστες θα πρέπει να αποκλειστούν από τους δρόμους που οδηγούν στην Ευρώπη και, στο μέτρο του δυνατού, να επαναπροωθούνται στην Τουρκία ή στη χώρα προέλευσης. Και θα πρέπει αμέσως να διαχωρίζονται από τους πρόσφυγες. Σήμερα ένας Μαροκινός ταξιδεύει με εξήντα ευρώ προς την Κωνσταντινούπολη και μετά συνεχίζει για τα παράλια. Η Τουρκία αρνείται να θεσπίσει βίζα για χώρες όπως το Μαρόκο προκειμένου να μην υπονομεύσει την κίνηση στα αεροδρόμιά της. Ομως βάσει των συμφωνιών που έχει με την Ευρωπαϊκή Ενωση και την Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να τους δέχεται πίσω στο πλαίσιο της επαναπροώθησης. Ηδη πριν από λίγες μέρες επαναπροωθήσαμε στην Τουρκία 130 Μαροκινούς. Στείλαμε βέβαια και 60 στο Πακιστάν, αλλά οι μισοί επέστρεψαν με την ίδια πτήση επειδή στο Ισλαμαμπάντ δεν αναγνώρισαν ταξιδιωτικά έγγραφα που εκδόθηκαν στην Ελλάδα…
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τήρησε τη νομιμότητα ανοίγοντας την Αμυγδαλέζα. Δεν μπορείς να έχεις φυλακισμένους αυτούς τους ανθρώπους.
Και που θα φιλοξενηθούν οι παράνομοι μετανάστες; Η αλήθεια είναι ότι μία λύση τύπου Αμυγδαλέζας δεν είναι νομικά δόκιμη. Εν προκειμένω η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τήρησε τη νομιμότητα ανοίγοντας την Αμυγδαλέζα. Δεν μπορείς να έχεις φυλακισμένους αυτούς τους ανθρώπους. Και αν τους εγκαταστήσεις κάπου, ας πούμε στρατόπεδο, πρέπει να εγγυάσαι την ελευθερία των κινήσεων τους. Οι Ευρωπαίοι μάς πιέζουν για περιορισμό των μεταναστών στα νησιά άφιξης τους ή, τέλος πάντων, σε ελεγχόμενες υποδομές. Αυτό είναι δύσκολο ως αδύνατο. Ομως απέχει πολύ από την πλήρη άγνοια των ελληνικών αρχών ως προς τον ακριβή αριθμό τους.
Εντάξει, μπορεί, όμως, η Ελλάδα να σηκώσει αυτό το βάρος; Φυσικά και δεν μπορεί, πώς να το κάνει χωρίς οικονομικούς πόρους; Ομως, για άλλη μια φορά, κατάφερε να υπονομεύσει τη θέση της. Η χώρα μας δεν έδειξε «διάθεση» προσαρμογής στο μέγεθος και στην πίεση των υποχρεώσεών της. Σε αυτό, βέβαια, έπαιξαν ρόλο και οι εσωτερικές αντιφάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, η σύγκρουση της διαχείρισης με την ιδεοληψία. Και με δεδομένη τη χαμηλή αξιοπιστία που ούτως ή άλλως έχει η κυβέρνηση σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, το κλίμα επιδεινώνεται σε βαθμό που μας αδικεί. Κάπως έτσι, όλοι δείχνουν την ανεπάρκεια της Ελλάδας και δεν ακούγονται και πολλά για τον φράχτη που ύψωσε η Ουγγαρία εντός Σένγκεν. Διότι πλέον, έχουμε χορηγήσει προς τις κυβερνήσεις των εταίρων μας ένα πειστικό έρεισμα για να διατυπώνουν και εκείνα τα απίθανα περί στρατοπέδου 400.000 ανθρώπων.
Και οι απειλές περί αποκλεισμού από τη Σένγκεν; Μισό λεπτό γιατί εδώ χρειάζονται διευκρινίσεις. Η Ελλάδα δεν διαθέτει χερσαία σύνορα με άλλες χώρες Σένγκεν. Και, όσον αφορά τις ροές προσφύγων και μεταναστών, πρωτίστως εξαρτάται από τη συμπεριφορά των γειτονικών κρατών. Δεν χρειάζεται κανείς να αποκλείσει την Ελλάδα από τη Σένγκεν για να εγκλωβίσει τις ροές στο έδαφος της. Αρκεί ο φράχτης της FYROM και αποκλεισμός των οδών από Αλβανία και Βουλγαρία. Φυσικά δεν υπάρχει νομική πρόβλεψη στη συνθήκη της Σένγκεν για αποκλεισμό μέλους, όμως η σχέση μίας χώρας με τη Ζώνη δύναται να υπαχθεί σε καθεστώς αναστολής. Οι συνέπειες θα είναι οδυνηρές στον τουρισμό, στο διεθνές κύρος της χώρας και, φυσικά, στη πολιτική διαπραγμάτευση για την εφαρμογή του μνημονίου και την αναδιάρθρωση του χρέους.
Τι πρέπει να κάνει η κυβέρνηση; Πρωτίστως να πει την αλήθεια στην κοινή γνώμη και, κυρίως, σε εκείνο το κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ που διακατέχεται από ιδεοληπτικές εμμονές. Σήμερα ορθώς ελέγχεται επειδή έκλεισε το μάτι προς ανθρώπους που είχαν διαγράψει την Ελλάδα από τους σταθμούς του ταξιδιού τους. Και στη συνέχεια να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις που έχει ήδη αναλάβει έναντι εταίρων και, φυσικά, έναντι της ελληνικής κοινωνίας. Ένα αυστηρό πλαίσιο διαχείρισης των ροών, με αποκοπή των ευρωπαϊκών δρόμων για όσους δεν έχουν το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης, θα στείλει το σωστό μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση, σε Ανατολή και Δύση. Οι τοπικές κοινωνίες και οικονομίες θα δοκιμαστούν. Διότι όσο και αν ο ελληνικός λαός δηλώνει (ή εμφανίζεται) αλληλέγγυος, η πραγματικότητα θα βάλει τα δύσκολα στα σημεία που θα συγκρατηθούν οι ροές της παράνομης μετανάστευσης.