Τα ηλεκτρονικά σκουπίδια δεν νοούνται μόνο μεταφορικώς, όπως συνήθως στηλιτεύεται, σαν παραπληροφόρηση, ασχημία και φτήνια κάθε είδους, αλλά και κυριολεκτικώς, σαν καθαυτό απορρίμματα – και αυτό ίσως είναι το χειρότερο, αφού τα ηλεκτρονικά (και ηλεκτρικά) απόβλητα είναι τεράστιο πρόβλημα, όχι βέβαια για τον νου αλλά για το περιβάλλον.
Τα στοιχεία που δημοσιοποίησε το The Conversation δείχνουν την ανησυχητική αυξητική τάση του λεγόμενου e-waste, δηλαδή των ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων: σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν αυξηθεί κατά 21% μέσα σε μία πενταετία, όχι όμως και η ανακύκλωσή τους.
Κάθε χρόνο η συνολική ποσότητα ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού που αχρηστεύεται και πετιέται αυξάνεται κατά 2,5 εκατομμύρια τόνους. Σε αυτά τα σκουπίδια περιλαμβάνονται τηλέφωνα, ραδιόφωνα, παιχνίδια, φορητά κομπιούτερ, που όλα τους σχηματίζουν ένα βουνό απορριμμάτων, δύσκολο στην ανακύκλωσή του.
Μόνο το 2019, ο κόσμος παρήγαγε 53,6 εκατομμύρια τόνους τέτοιων αποβλήτων. Κατ’ άτομο αναλογούν περίπου 7,3 κιλά, ενώ το βάρος τους ισοδυναμεί με εκείνο 350 πλοίων κρουαζιέρας! Η Ασία παρήγαγε τα περισσότερα, 24,9 εκατομμύρια τόνους, και ακολουθούν η Αμερική (13,1 εκατομμύρια τόνοι) και η Ευρώπη (12 εκατομμύρια τόνοι). Η Αφρική και η Ωκεανία παρήγαγαν μαζί περί τα 3,6 εκατομμύρια τόνους.
Μέχρι το 2030, το παγκόσμιο σύνολο του e-waste υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί σε 74,7 εκατομμύρια τόνους. Το στοιχείο αυτό καθιστά τις ηλεκτρονικές συσκευές την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ροή οικιακών απορριμμάτων.
Ωστόσο η αυξανόμενη παγκοσμίως ζήτηση για ηλεκτρονικές συσκευές δεν ακολουθείται από αύξηση της ικανότητάς μας να ανακυκλώνουμε τα ηλεκτρονικά απορρίμματα και με ασφαλή τρόπο. Οταν πετάμε μία ηλεκτρονική συσκευή ενδέχεται να καταλήξει στο περιβάλλον, να μολύνει οικοσυστήματα, νερά και χώματα, και να βλάψει την άγρια ζωή.
Μόνο το 17,4% των ηλεκτρονικών αποβλήτων του 2019 συνελέγη και ανακυκλώθηκε επισήμως. Από το 2014, η ποσότητα των ανακυκλωμένων ηλεκτρονικών αποβλήτων αυξήθηκε μόνο κατά 1,8 εκατομμύρια τόνους κάθε χρόνο. Η συνολική ποσότητα ηλεκτρονικών αποβλήτων που δημιουργήθηκε αυξήθηκε κατά 9,2 εκατομμύρια τόνους την ίδια περίοδο.
Σε νέα έρευνα, λέει το The Conversation, διαπιστώθηκε ότι η Ευρώπη έχει το υψηλότερο ποσοστό συλλογής και ανακύκλωσης, καλύπτοντας περίπου το 42,5% των συνολικών ηλεκτρονικών αποβλήτων που δημιουργήθηκαν το 2019. Η Ασία κατέλαβε τη δεύτερη θέση (11,7%), η Αμερική και η Ωκεανία ήταν παρόμοια (9,4% και 8,8%, αντιστοίχως) και η Αφρική είχε το χαμηλότερο ποσοστό (0,9%).
Στις χώρες με υψηλό εισόδημα, περίπου το 8% των ηλεκτρονικών αποβλήτων ρίχνεται σε κάδους απορριμμάτων, ενώ το 7% – 20% εξάγεται. Στις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, η εικόνα είναι λιγότερο σαφής, καθώς η διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων γίνεται ατύπως.
Χωρίς ένα αξιόπιστο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων, οι τοξικές ουσίες που περιέχονται στα ηλεκτρονικά απόβλητα, όπως ο υδράργυρος, οι χλωροφθοράνθρακες και οι υδροχλωροφθοράνθρακες, είναι πιθανότερο να απελευθερωθούν στο περιβάλλον.
Ο υδράργυρος χρησιμοποιείται σε οθόνες υπολογιστών και η έκθεση σε αυτόν μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη. Το Conversation υπολόγισε ότι περίπου 50 τόνοι υδραργύρου περιέχονται σε αυτές τις μη τεκμηριωμένες ροές ηλεκτρονικών αποβλήτων που κάθε χρόνο καταλήγουν στο περιβάλλον.
Τα ηλεκτρονικά απόβλητα δεν αποτελούν απλώς κίνδυνο για την υγεία. Συμβάλλουν επίσης άμεσα και στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
Εκτός από τις τοξίνες, τα ηλεκτρονικά απόβλητα περιέχουν και πολύτιμα μέταλλα και χρήσιμες πρώτες ύλες, χρυσό, ασήμι, χαλκό και πλατίνα. Η συνολική αξία όλων αυτών που απορρίφθηκαν ως ηλεκτρονικά απόβλητα το 2019 εκτιμήθηκε σε 57 δισ. δολάρια – ποσό μεγαλύτερο από το ΑΕΠ των περισσοτέρων χωρών. Δεδομένου ότι μόνο το 17,4% των ηλεκτρονικών αποβλήτων του 2019 συνελέγη και ανακυκλώθηκε, μόλις 10 δισ. δολάρια ανακτήθηκαν με περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο.