Θα φτάναμε στο σημείο να τσακώνονται προεκλογικά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ για το μπλόκο στο κόμμα Κασιδιάρη αν η υπόθεση της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή είχε τελεσιδικήσει; Οχι, το θέμα θα είχε λυθεί και το «παράθυρο» για να εισχωρήσει η όποια πολιτική σκοπιμότητα (πχ. η ελπίδα να μπει στη Βουλή το κόμμα Κασιδιάρη ώστε να δυσκολέψει την αυτοδυναμία για το πρώτο κόμμα στον δεύτερο γύρο των εκλογών) θα είχε σφραγιστεί.
Θα ψάχναμε άραγε ακόμη να αποκωδικοποιήσουμε τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ, που ως κυβέρνηση δεν έβρισκε αίθουσα για τη δίκη της ΧΑ, αν κατά τα άλλα η Δικαιοσύνη λειτουργούσε γρήγορα και αποτελεσματικά; Οχι, η πρώτη δίκη θα τελείωνε πριν από τις εκλογές του 2019 και θα τελείωνε εκεί και η όποια συζήτηση.
Η καθυστέρηση γέννησε ερωτήματα για ενδεχόμενη πολιτική σκοπιμότητα (πχ. για να μπει στη Βουλή η Χρυσή Αυγή το 2019 και να δυσκολέψει την αυτοδυναμία για το πρώτο κόμμα που θα ήταν η ΝΔ). Προφανώς η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη, η εξασφάλιση όμως των συνθηκών (ακόμη και των υποδομών) για να λειτουργήσει είναι δουλειά του υπουργείου Δικαιοσύνης. Επομένως, η ευθύνη βαραίνει την εκάστοτε κυβέρνηση.
Ας μην πάμε μακριά. Το ίδιο συνέβη πριν από κάποιους μήνες με το Μάτι, όταν η γενική κατακραυγή ανάγκασε το υπουργείο Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Μητσοτάκη να βρει λύση ώστε να διεξαχθεί η δίκη που καθυστερούσε επικίνδυνα. Και για τη ΧΑ υπήρχε κατακραυγή επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, και μάλιστα διεθνής («Η αργή Δικαιοσύνη της Ελλάδας επιτρέπει στο φασιστικό κόμμα να ευημερεί» έγραφε η Wall Street Journal το 2019) αλλά το αυτί της κυβέρνησης Τσίπρα δεν ίδρωνε.
Τα παραπάνω παραδείγματα με τον Κασιδιάρη και την Χρυσή Αυγή αφορούν τις παρενέργειες του απελπιστικά αργού τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά το ίδιο το δημοκρατικό κεκτημένο και τον κίνδυνο από τη δράση (και την ενδεχόμενη εργαλειοποίηση) ενός ναζιστικού μορφώματος.
Στην οικονομία και στην καθημερινότητα τι προκαλεί άραγε η μεταβλητή της αργής απόδοσης δικαιοσύνης; Ρητορικό το ερώτημα, το πρόβλημα το βιώνουμε κάθε μέρα. Ας δούμε δύο διακριτές εκφάνσεις του.
Σε ό,τι αφορά την οικονομική ζωή, όσοι αποφασίζουν να κάνουν την οποιαδήποτε επένδυση γνωρίζουν ότι η οποιαδήποτε αντιδικία (που αναγκαστικά θα χρονίσει στα δικαστήρια) μπορεί να την ακυρώσει στην πράξη.
Αυτό είναι γνωστό και στο εξωτερικό και κάνει φυσικά ζημιά στη χώρα μας. Για παράδειγμα, οι οίκοι αξιολόγησης παρότι επαινούν τη βελτίωση των δημοσιονομικών και τη στροφή προς την εξωστρέφεια και τις επενδύσεις, προειδοποιούν ευθέως τους ενδιαφερόμενους: αν σε μπλοκάρουν στην Ελλάδα με προσφυγή στη Δικαιοσύνη… πάπαλα, θα χάσεις τα λεφτά σου.
Διότι μετά από δέκα χρόνια (που απαιτούνται για να ξεμπλοκάρει ένα θέμα στα δικαστήρια) δεν ισχύει πια τίποτα από το αρχικό business plan και περιμένοντας ο επενδυτής μπορεί και να χρεοκοπήσει. Τον Μάρτιο, στην επίσημη αξιολόγησή της για την Ελλάδα, η Moody’s έθεσε στην κορυφή των μεταρρυθμίσεων που εκκρεμούν τις εξής: τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα και της Δικαιοσύνης. Διότι εμποδίζουν, όπως λέει, την επίτευξης υψηλότερης ανάπτυξης κατά την επόμενη 5ετία.
Σε ό,τι αφορά την καθημερινότητα, το παρακάτω (αληθινό) παράδειγμα δείχνει πώς η σταθερή μεταβλητή μιας Δικαιοσύνης όπου χρειάζεσαι δέκα χρόνια για να βρεις το δίκιο σου, μας αναγκάζει να ανεχόμαστε, ως θύματα καθημερινών μικρο-εκβιασμών, απαράδεκτες συμπεριφορές. Αγοράζεις λοιπόν, με βάση το υπαρκτό παράδειγμά μας, ένα παλιό διαμέρισμα στην Αθήνα με δάνειο για ιδιοκατοίκηση και φωνάζεις έναν εργολάβο να σου κάνει μια μικρή ανακαίνιση πριν μπεις. Ο εργολάβος αναλαμβάνει, σου ρίχνει έναν τοίχο που έχεις ζητήσει και μετά τον χάνεις και τον ίδιο και το συνεργείο του. Διότι ο συγκεκριμένος στο μεταξύ έχει αφήσει ανοιχτές εργασίες και μπάζα και σε άλλες πέντε ανακαινίσεις που έχει αναλάβει (οι δουλειές έχουν ανοίξει πια) και σκοπεύει να τις τελειώσει με το πάσο του, χωρίς βέβαια να προσλάβει περισσότερους εργάτες.
Ετσι εκβιάζει αποτελεσματικά και τους πέντε πελάτες του κρατώντας τους σε ομηρία. Γιατί ξέρει ότι θα τον περιμένουν. Παρότι έχουν υπογράψει μαζί του συμφωνητικό που θα τους δικαιώσει στα δικαστήρια, προτιμούν να τον περιμένουν (υποκύπτοντας στον εκβιασμό του), παρά να περιμένουν δέκα χρόνια να αποφασίσει τη Δικαιοσύνη.
Κάπως έτσι η αργή Δικαιοσύνη μας εκπαιδεύει όλους να καταπίνουμε στην καθημερινότητά μας αδικίες και να ανεχόμαστε εκβιασμούς, διότι πολύ απλά η επιλογή της δικαίωσης σε δέκα χρόνια δεν αποτελεί καν επιλογή.
Αντίστοιχα, στην οικονομία οι επενδύσεις και η ανάληψη ρίσκου για μια επιχειρηματική προσπάθεια (ακόμη και για ένα εμπορικό κατάστημα) απαιτούν πλάτες, διασυνδέσεις και προστασία. Προφανώς λόγω του κινδύνου οποιοσδήποτε να προσφύγει δικαστικά για οτιδήποτε και να κατεβάσει πανεύκολα ρολά στην επένδυση, αξιοποιώντας ως «όπλο» και «σύμμαχο» την αργή Δικαιοσύνη. Αλλωστε και η αγορά είναι γεμάτη από δικηγορικά γραφεία που ειδικεύονται στις αναβολές.
Στην πολιτική, τέλος, μπορεί εύκολα να γίνουν αυτά που είδαμε γύρω από την Χρυσή Αυγή και τον Κασιδιάρη: η πολιτική σκοπιμότητα να κρύβεται με άνεση σε μια ούτως ή άλλως αργοκίνητη διαδικασία.