Ανακοινώνοντας ο Αλέξης Τσίπρας την παραίτησή του από την προεδρία και κάνοντας στην άκρη «για να περάσει το νέο κύμα του ΣΥΡΙΖΑ», όπως δήλωσε, ανοίγει έναν νέο κύκλο στο πολιτικό σκηνικό. Είναι νωρίς να προβλέψουμε τους νέους πρωταγωνιστές και την ταυτότητα του νέου ΣΥΡΙΖΑ που θα προκύψει μέσω επανίδρυσης και εκλογής ηγεσίας από τη βάση των μελών του κόμματος. Είναι όμως η πιο κατάλληλη ώρα για να κάνουμε μια αποτίμηση της πορείας του ΣΥΡΙΖΑ, που ξεκίνησε ως ένα κόμμα του 3% και έφτασε να γίνει κόμμα εξουσίας. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι εάν στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν αντιληφθεί τι είναι αυτό που τελείωσε και τι αυτό που αρχίζει.
Ας γυρίσουμε για λίγο πίσω, για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πίσω του δύο πολιτικά διακριτές περιόδους – μία ως αξιωματική αντιπολίτευση, από το 2012 έως το 2015, και μία ως κυβέρνηση, από το 2015 έως το 2019. Το πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησής του θα μπορούσε πολιτικά να αθροιστεί στην προ του 2015 εποχή της «αυταπάτης». Μετά ήρθε η… κανονική διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με μνημόνιο και δίχως αυταπάτες.
Θα περίμενε κανείς ότι η επόμενη φάση του ΣΥΡΙΖΑ, μετά την εκλογική του ήττα, θα αποτελούσε μια συνέχεια της πολιτικής του μετατόπισης προς την κατεύθυνση που ξεκίνησε να πορευτεί ως κυβέρνηση. Ωστόσο, δεν συνέβη αυτό. Ο ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά ο Αλέξης Τσίπρας πέρασαν την τελευταία τετραετία παραπαίοντας ανάμεσα στην προσπάθεια να εκφράσουν την Κεντροαριστερά και στην ταύτιση με ακραίες φωνές και συμπεριφορές που φαίνεται ότι αποτελούν μέρος του DNA του ΣΥΡΙΖΑ. Κλασικό παράδειγμα η πανδημία και τα εμβόλια. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να αποφύγει προσωπικές επιθέσεις στον Σωτήρη Τσιόδρα, ενώ έφτασε στο σημείο να σύρεται για πολλούς μήνες πίσω από τις «επιφυλάξεις» του Παύλου Πολάκη για τα εμβόλια.
Πέρα όμως από την αδυναμία του Αλέξη Τσίπρα να απομονώσει ακραίες φωνές που ήταν φανερό ότι οδηγούν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εκλογική συρρίκνωση, υπάρχουν και πολύ πιο βαθιές αιτίες, που εξηγούν την πολιτική του κατάρρευση και την εκλογική του συντριβή. Είναι οι «σκελετοί στην ντουλάπα» από τους οποίους ουδέποτε προσπάθησε να απαλλαγεί. Και είναι κρίσιμο αν θα αποφασίσει να απαλλαγεί οριστικά και αμετάκλητα με αφορμή την επανίδρυση του, τραβώντας μια διαχωριστική γραμμή από επιλογές και συμπεριφορές του πρόσφατου παρελθόντος του.
Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Πρώτος και μεγαλύτερος σκελετός στην ντουλάπα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν και παραμένει η συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ. Η επιλογή του Τσίπρα να συμπορευτεί με τον Καμένο υπήρξε ταυτοτικό στοιχείο της κυβερνητικής του θητείας. Μια επιλογή που θα σφραγίζει για πάντα τον ΣΥΡΙΖΑ, εφόσον ο «νέος» ΣΥΡΙΖΑ δεν αποφασίσει να πει τουλάχιστον ένα «mea culpa». Η συγκυβέρνηση με τον Καμμένο και η συμπόρευση με τη Χρυσή Αυγή σε κρίσιμες κοινοβουλευτικές διαδικασίες, όπως η καταψήφιση του Σταύρου Δήμα στην Προεδρία της Δημοκρατίας, δεν είναι πράγματα που ξεχνιούνται. Ιδιαίτερα τώρα, που ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να φορτώσει στη ΝΔ την άνοδο της Ακροδεξιάς στις τελευταίες εκλογές.
Αν ο Τσίπρας είχε κάνει την αυτοκριτική του για τη σχέση της «πάνω» με την «κάτω» πλατεία την εποχή των μνημονίων, ίσως να είχε την αξιοπιστία να κατηγορήσει τη ΝΔ για την εργαλειοποίηση των μειονοτικών υποψηφιοτήτων της Ροδόπης. Πώς είναι, όμως, δυνατό να μιλάει σήμερα για γιγάντωση των δυνάμεων της Ακρας Δεξιάς ένα κόμμα που συγκυβέρνησε με τους ΑΝΕΛ, ενέταξε στα ψηφοδέλτια του βουλευτές τους, έδιωξε τον υπουργό Παιδείας (Φίλη) και τον ΥΠΕΞ (Κοτζιά) επειδή συγκρούστηκαν με τον Καμμένο και δεν είπε «mea culpa» για τη συγκυβέρνηση ούτε καν μετά την αποχώρηση των ΑΝΕΛ από την κυβέρνηση, λόγω της Συμφωνίας των Πρεσπών;
Δεν είναι, όμως, οι ΑΝΕΛ ο μόνος «σκελετός στην ντουλάπα». Υπάρχουν και αυτά που ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας και μαζί του όλος ο ΣΥΡΙΖΑ είχαν υποστηρίξει τα προηγούμενα χρόνια και δεν μπορούν εύκολα να ξεχαστούν δίχως μια «συγγνώμη». Οφείλουν να αναρωτηθούν στον ΣΥΡΙΖΑ γιατί κανείς δεν τους άκουσε όταν ασκούσαν εύλογη κριτική για τις παρακολουθήσεις και το κράτος δικαίου. Μήπως, απλά, οι πολίτες δεν τους άκουσαν επειδή είχαν εξαιρετικά περιορισμένη αξιοπιστία όταν μιλούσαν για θεσμούς, λόγω προτέρου «ανεντίμου» βίου;
Τι να πρωτοθυμίσουμε; Την υπόθεση Νοβάρτις, «το μεγαλύτερο σκάνδαλο της μεταπολίτευσης» που οδήγησε στην αρχειοθέτηση όλων των κατηγοριών κατά των δέκα πολιτικών που «κρεμάστηκαν στα μανταλάκια»; Τη συμμετοχή στο ψηφοδέλτιο και την εκλογή του Νίκου Παππά, καταδικασμένου από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο; Τη δήλωση Τσίπρα μέσα στη Βουλή ότι ο Σταύρος Παπασταύρου πρέπει να πάει φυλακή ή μήπως το νεύμα κατάφασης που έκανε ο προεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, όταν ο Μητσοτάκης τον κάλεσε να δεσμευτεί ότι θα ζητήσει συγγνώμη αν ο Παπασταύρου αθωωθεί από τις κατηγορίες που του απέδιδε; Σήμερα, ο Παπασταύρου είναι –απόλυτα δικαιωμένος– υπουργός Επικρατείας, στο Μέγαρο Μαξίμου, και φυσικά κανείς ποτέ από τον ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει ζητήσει συγνώμη…
Η νέα εποχή του ΣΥΡΙΖΑ, για να είναι πραγματικά νέα και να του δώσει τη δυνατότητα να απευθυνθεί στη συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων που τώρα του γυρίζουν την πλάτη, πρέπει να κλείσει τους λογαριασμούς με το παρελθόν. Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κόμμα εξουσίας μέσα στην κρίση εξαιτίας της χρεοκοπίας της χώρας και μαζί με αυτή και του παλιού πολιτικού συστήματος. Επένδυσε σε αυτή τη διαχωριστική γραμμή –του «παλιού» με το «νέο»–, αλλά απέδειξε με την πορεία του ότι αυτές οι έννοιες, έτσι όπως αποτυπώνονται στην ελληνική πολιτική σκηνή, θα πρέπει να μπαίνουν εντός πολλών… εισαγωγικών.
Το νέο, εκτός εισαγωγικών, απαιτεί τόλμη, βαθιά και πραγματική αυτοκριτική, υπέρβαση όχι μόνο σε πρόσωπα αλλά και σε ιδέες και πρακτικές που αποδοκιμάστηκαν με τον πιο ηχηρό τρόπο στις τελευταίες εκλογές. Μπορεί να τολμήσει αληθινά ο «νέος» ΣΥΡΙΖΑ; Το μέλλον θα δείξει! Το σίγουρο είναι ότι το εγχείρημα θέλει… αρετήν και τόλμην».