Στην Ελλάδα το πρόβλημα της υπογεννητικότητας συγχέεται με αυτό της γήρανσης. Η πλειοψηφία δε των πολιτικών, προερχόμενοι από κάθε παράταξη, λανθασμένα θεωρούν πως η γήρανση του ελληνικού πληθυσμού θα αντιμετωπιστεί με μέτρα ανάσχεσης της υπογεννητικότητας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για δυο διαφορετικά προβλήματα που συνδέονται αλλά δεν ταυτίζονται και δεν έχουν κοινές λύσεις. Ένα κοινό τους σημείο βέβαια είναι πως απειλούν- με διαφορετικό όμως τρόπο το καθένα – την επιβίωση της χώρας. Η συνθήκη δε συνύπαρξης αυτών των δυο παραγόντων επιδεινώνει τα προβλήματα που προκαλούν.
Για τη μεν υπογεννητικότητα η σημερινή αντιπολίτευση δεν έλαβε κανένα μέτρο στα πέντε χρόνια της θητείας της ενώ η κυβέρνηση ετοιμάζεται να ανακοινώσει κάποια χρήσιμα μέτρα μεν που όμως δεν θα έχουν τα αποτελέσματα που θα βοηθούσαν τη χώρα. Σαφώς, η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας δεν μας επιτρέπει να υλοποιήσουμε σήμερα πολιτικές, όπως αυτές που εφαρμόζονται στη Γερμανία, όπου για κάθε παιδί η οικογένεια λαμβάνει, πέρα από πλήθος φορολογικών απαλλαγών, 2,400 ευρώ ετησίως μέχρι το παιδί να συμπληρώσει τα 18έτη.
Όμως στον πυρήνα της πολιτικής της κυβέρνησης για την αύξηση των γεννήσεων θα έπρεπε να είναι πρωτίστως η προστασία της εργασίας των γονιών και δη της μητέρας. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, οι πιο πετυχημένες πολιτικές για την ενίσχυση των γεννήσεων είναι αυτές που κάνουν τη ζωή της εργαζόμενης γυναίκας πιο εύκολη διασφαλίζοντας ευέλικτες μορφές εργασίας ή μερικής απασχόλησης για μακρά χρονικά διαστήματα (πέραν του έτους μετά τη γέννηση του παιδιού).
Το πετυχημένο σχήμα «Success Factor Family», που εφαρμόζεται στην Γερμανία αποτελεί μια καλή πρακτική χωρίς κόστος που θα μπορούσε να υιοθετήσει η ελληνική κυβέρνηση άμεσα. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα δίκτυο ανάμεσα στις επιχειρήσεις και την κυβέρνηση που σχεδιάζει και προωθεί πολιτικές φιλικές προς την οικογένεια εντός των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στο σχήμα.
Αναφορικά με την γήρανση του πληθυσμού, η παρούσα κυβέρνηση, η προηγούμενη αλλά και το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας δεν συζητούν, δεν σχεδιάζουν και δεν λαμβάνουν κανένα απολύτως μέτρο. Όλες οι πολιτικές και όλα τα μέτρα για τη γήρανση στην Ελλάδα ταυτίζονται και περιορίζονται στην υπογεννητικότητα. Όμως η γήρανση του πληθυσμού μας είναι ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά προβλήματα της χώρας.
Οι Έλληνες είμαστε περήφανοι για το υψηλό προσδόκιμο επιβίωσης μας αλλά προσπερνούμε μια σημαντική παράμετρο στους δείκτες υγείας μας: οι άνω των 60 ετών είναι κατά πολύ λιγότερο υγιείς από ότι οι συνομήλικοι τους στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Μετά την ηλικία των 65 ετών τα δύο τρίτα των Ελλήνων (70%), που ζουν ως τα 81,1 έτη, πάσχουν από κάποια μορφή αναπηρίας, που συνδέεται με νοσήματα όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης, τα εγκεφαλικά, η υπέρταση, οι καρδιοπάθειες, η άνοια.
Τι σημαίνει όμως για την οικονομία της Ελλάδας και τον καθένα μας ξεχωριστά ότι «μακροημερεύουμε» με «κοινωνική αποστράτευση» και κακή υγεία;
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Harvard, η οποία έλαβε υπόψη της σύνθετα μακροοικονομικά μοντέλα, η επίπτωση της γήρανσης με κακή υγεία σημαίνει πως κατά την περίοδο 2015-2030 ο καθένας μας χάνει και θα συνεχίσει να χάνει ετησίως πάνω 488 ευρώ και συνολικά η ελληνική οικονομία θα χάσει μέχρι το 2030 (θα δαπανήσει δηλαδή και δεν θα καταφέρει να αποταμιεύσει) πάνω από 65 δισεκατομμύρια. Δηλαδή η ελληνική οικονομία θα συνεχίσει να συρρικνώνεται ετησίως μέχρι το 2030 κατά 4.3 δισεκατομμύρια εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού μας με κακή υγεία!
Εάν δεν σχεδιαστούν και δεν ληφθούν άμεσα επιστημονικά τεκμηριωμένα μέτρα (ΕΕ, Ο.Ο.Σ.Α & Π.Ο.Υ. έχουν πλούσια εργαλειοθήκη που δεν αξιοποιούμε), όπως ενίσχυση της πρωτοβάθμιας πρόληψης και της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, πολιτικές υγιούς γήρανσης, κίνητρα παραμονής στην εργασία για τους 60+, απαλοιφή του ηλικιακού ρατσισμού, μεταρρύθμιση των υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας και φροντίδας στην κοινότητα (σήμερα έχουμε υπηρεσίες που σχεδιάστηκαν 40 χρόνια πριν), οι συνέπειες για την ελληνική οικονομία θα είναι δραματικές.
Η γήρανση του πληθυσμού μας με κακή υγεία αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της εθνικής μας οικονομίας. Η εφαρμογή πολιτικής ενεργής και υγιούς γήρανσης μπορεί να προσφέρει πολλά στην οικονομία αλλά και στους νέους.
* Η Μαρία Καραγιαννίδου είναι ερευνήτρια στο LSE & συνεργάτης του ΔΙΚΤΥΟΥ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη