Από τις 14 Μαρτίου το Instagram στη Ρωσία έχει ρίξει μαύρο, έπειτα από απόφαση του Κρεμλίνου ότι το μέσο προπαγανδίζει κατά του ρωσικού κράτους σχετικά με την εισβολή στην Ουκρανία. Μετά την ανακοίνωση της απόφασης, τον γύρο του κόσμου έκαναν οι τελευταίες αναρτήσεις ρωσίδων influencers, όπου κλαίνε γοερά για τον χαμό του κοινωνικού μέσου, στο οποίο έχουν χτίσει έναν εικονικό εαυτό, όπως όλοι τα τελευταία χρόνια.
«Γράφω αυτή την ανάρτηση και κλαίω, ελπίζω να μην είναι αλήθεια… Νιώθω σαν να έφυγε ένα μεγάλο κομμάτι της ψυχής και της ζωής μου» έγραψε μια ρωσίδα σταρ των ριάλιτι με 23 εκατομμύρια ακολούθους. «Είναι η ζωή μου, ξυπνάω και κοιμάμαι μ’ αυτό» έγραψε μια άλλη, «είμαι απελπισμένη, είμαι σε άρνηση» έγραψε μια τρίτη. Μικροί επικήδειοι εικονικών εαυτών που λίγες ώρες πριν από την απαγόρευση έβγαζαν επιθανάτιους ρόγχους, αποχαιρετώντας την εικονική ζωή τους.
Αν το σκεφτείς, αυτό που έλαχε στους ρώσους χρήστες του Instagram είναι ένας θάνατος, του οποίου μπορείς να βιώσεις το μετά. Να παρευρεθείς σε μια, ας το πούμε, κηδεία σου, στην οποία μπορείς να είσαι παρών και να πενθείς για το χαμό σου. Και όπου βασικά πενθείς μόνο εσύ, καθώς οι υπόλοιποι δεν στενοχωριούνται για σένα, αλλά για την πάρτη τους. Ο καθένας παρίσταται στη δική του κηδεία πενθώντας τον εαυτό του. Το εικονικό του αποτύπωμα στην πλάση, που το έχτισε με το κινητό στο χέρι, με φίλτρα, σέλφι, stories, likes και ακολούθους.
Δεν είναι τρομερό; Θα μπορούσαμε να το δούμε και ως κοινωνικό πείραμα: τι παθαίνει ο σύγχρονος άνθρωπος άμα του αφαιρέσεις τα κοινωνικά δίκτυα. Κυρίως εκείνα στα οποία είναι περισσότερο εθισμένος. Φανταστείτε, δηλαδή, τι θα γινόταν αν κάποιος έριχνε μαύρο στο Tik Tok, που αυτή τη στιγμή συγκεντρώνει τους περισσότερους χρήστες παγκοσμίως. Θα χτυπιούνταν οι χρήστες στο πάτωμα, σαν μοιρολογίστρες σε φολκλόρ ελληνική ταινία.
Δικαίως οι influencers στη Ρωσία δέχονται την κατακραυγή του κόσμου για τις απελπισμένες, τελευταίες αναρτήσεις τους και τα δακρύβρεχτα βίντεο, όπου η ενσυναίσθηση λείπει παντελώς από το πλάνο. Ενσυναίσθηση για τη φρίκη που συμβαίνει δίπλα τους, για τους ανθρώπους που βομβαρδίζονται, πεθαίνουν και παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Βέβαια, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και το γεγονός ότι η επίσημη ενημέρωση στη Ρωσία παρουσιάζει πολύ διαφορετικά τα γεγονότα. Αδυνατώ, ωστόσο, να πιστέψω ότι το Διαδίκτυο δεν ανοίγει μια χαραμάδα γνώσης της πραγματικής πληροφορίας για τους ρώσους πολίτες, ειδικά για τους χρήστες των κοινωνικών δικτύων. Ακόμα κι αν δεν έχεις καταλάβει τι ακριβώς γίνεται σε αυτόν τον πόλεμο, θα έπρεπε, αν μη τι άλλο, να νιώθεις λύπη για τα αθώα θύματά του. Κι όμως, μπροστά στο πένθος για τα χαμένα likes και τους ακολούθους της εικονικής σου πραγματικότητας, αποδεικνύεται ότι ο συνάνθρωπος που υποφέρει στην αληθινή ζωή δεν πιάνει μία.
Από την άλλη, ίσως αυτή η απαγόρευση ανοίξει τα μάτια σε αρκετούς πολίτες στη Ρωσία και κάνει τον Βλαντιμίρ Πούτιν πιο μισητό στα μάτια τους. Ισως είναι μια (ακόμα) αφορμή για να καταλάβουν, αν δεν το έχουν καταλάβει ήδη, ότι ο πρόεδρός τους είναι ένας σύγχρονος Καλιγούλας. Σουρεαλιστική προσέγγιση, ξέρω, αλλά εδώ είδαμε ανθρώπους να πλαντάζουν στο κλάμα επειδή χάνουν τα εικονικά προφίλ τους. Ολα είναι πιθανά στους meta-μοντέρνους καιρούς στους οποίους ζούμε.
ΥΓ. Ας μην ξεχνάμε και ότι στα κοινωνικά δίκτυα χτίζεται πια και η επαγγελματική ζωή μας. Πόσο είπαμε είναι ο τιμοκατάλογος ενός χρήστη με μερικά εκατομμύρια ακολούθους;