Μία στις δύο γυναίκες. Θα ξεκινήσω με αυτή την αναλογία, που είναι το αποτέλεσμα της έρευνας που πραγματοποίησε το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών (ΕΒΕΑ) με τη Microsoft, για να αναδείξει τις προκλήσεις και τις προκαταλήψεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στον χώρο εργασίας τους. Το ένα στα δύο σημαίνει πολλά. Είμαστε πολλές που ζούμε το ίδιο έργο.
Η έρευνα ζήτησε από εργαζόμενες σε επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο. Οι μισές δήλωσαν ότι έχουν βιώσει προκατάληψη ή διάκριση λόγω φύλου και έχουν αντιμετωπίσει προκλήσεις στην εξέλιξή τους, πάλι λόγω φύλου. Διαπιστώνουν μεν ότι υπάρχει βελτίωση σε θέματα ισότητας στην αγορά εργασίας, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία θεωρεί ότι το μισθολογικό χάσμα μεταξύ φύλων υφίσταται ακόμη, ότι υπάρχει έλλειψη εκπροσώπησης γυναικών σε ηγετικές θέσεις και ότι οι άντρες τυγχάνουν ακόμα προνομιακής μεταχείρισης.
Το αποτέλεσμα της έρευνας σε σοκάρει, σαν να μην το περίμενες. Αλλά μετά έρχονται στο μυαλό σου όλες εκείνες οι ιστορίες που έχεις ζήσει ή σου έχουν μεταφέρει φίλες και γνωστές, και συνέρχεσαι. Καμία έκπληξη. Το έχεις περάσει κι εσύ, δεν θυμάσαι; Κι αν έχεις να διηγηθείς περιστατικά εργασιακής διάκρισης και προκατάληψης.
Οταν έμεινα έγκυος, λίγο πριν από την πανδημία, εργαζόμουν σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Η ανακοίνωση της εγκυμοσύνης μου στη δουλειά με είχε αγχώσει περισσότερο και από τη σκέψη του τοκετού. Στο μυαλό μου στριφογύριζαν όλα όσα είχα ακούσει από άλλες, κάνοντας το ευτυχές γεγονός της εγκυμοσύνης να μοιάζει με ψυχολογικό θρίλερ.
Μου έλεγε, για παράδειγμα, μια φίλη, ότι σε συνέντευξη για δουλειά, είχε ερωτηθεί στην ψύχρα αν σκοπεύει να τεκνοποιήσει τα επόμενα χρόνια. Η φίλη είχε απαντήσει αρνητικά γιατί η ίδια δεν ήθελε. Αν, όμως, έλεγε «ναι», ήξερε ότι θα απομάκρυνε από το πλάνο μια πιθανή πρόσληψη. Το διαπίστωσε, όταν, ακούγοντας το «όχι», ο άνθρωπος που της έπαιρνε συνέντευξη, χαμογέλασε με ανακούφιση και της είπε: «Ευτυχώς, γιατί έχετε όλα τα προσόντα».
Για μια άλλη φίλη, το παιδί έφερε την απόλυση. Γιατί στην ανερχόμενη εταιρεία όπου εργαζόταν, διαπίστωσαν ότι από τη στιγμή που έγινε μητέρα, ήθελε να φεύγει από το γραφείο στην ώρα της. Ηταν μια εταιρεία από αυτές που σου λένε «έχουμε όλοι μαζί ένα όραμα», «η εταιρεία είστε εσείς» και άλλες τέτοιες μπούρδες που αραδιάζουν στον εργαζόμενο για να νιώσει την ψευδαίσθηση ότι είναι μέτοχος στο όνειρο. Ενα όνειρο που θέλει ελαστικότητα στο ωράριο, όχι να φεύγεις στις τέσσερις ακριβώς γιατί έχεις να πας το παιδί για εμβόλιο.
Για να επιστρέψω στη δική μου ιστορία, η ανακοίνωση της εγκυμοσύνης, που έγινε με το φυλλοκάρδι μου να τρέμει, έφερε χαμόγελα και υποστήριξη. Υπήρχε, βέβαια, μια ειδοποιός διαφορά: ο άνθρωπος στον οποίο στηριζόταν η δουλειά μου τότε ήταν γυναίκα. Και ήταν και μητέρα, και εργαζόμενη, και πολύ πετυχημένη. Ηξερε, με άλλα λόγια, ότι μια γυναίκα μπορεί να κάνει εφικτό το ακατόρθωτο: να τα κάνει όλα, σαν εξελιγμένο πολυμηχάνημα επιστημονικής φαντασίας.
Ασφαλώς, ο δρόμος για να το πετύχεις είναι ζόρικος. Καλείσαι να σηκώσεις στους ώμους σου ένα φορτίο που προσποιείσαι ότι το αντέχεις, αλλά στην πραγματικότητα σε συνθλίβει. Και να ακούς εγκώμια για το πόσο ικανή στο multitasking είσαι και μπορείς να συνδυάζεις τόσα πράγματα. Να μεγαλώνεις παιδιά, να φροντίζεις ένα σπίτι και στη δουλειά σου να αποδεικνύεις κάθε μέρα ότι είσαι ικανή, παραγωγική και αποδοτική, όσο κάποιος άλλος που δεν έχει το δικό σου, πολλαπλό, φορτίο.
Μέσα σε όλα, έχεις και τον ηλιακό ρατσισμό. Είναι πολύ μεγάλη για αυτό, είναι πολύ μικρή για το άλλο. Εχεις και τον σεξισμό να χώνεται όπου μπορεί. Μια γνωστή μου έλεγε πρόσφατα ότι το αρχιτεκτονικό γραφείο στο οποίο δουλεύει προτίμησε να στείλει στην οικοδομή τον συνάδελφο και όχι εκείνη. Μια άλλη, αντιθέτως, στάλθηκε σε πελάτη επίτηδες αντί για τον άνδρα συνάδελφο, επειδή ο πελάτης είναι γυναικάς. Μπορώ να συνεχίσω με άπειρα παραδείγματα, αλλά τι νόημα έχει;
Η ουσία είναι μία. Οτι τα έμφυλα στερεότυπα και η ανισότητα στο χώρο εργασίας, όπως και η δυσκολία εναρμόνισης προσωπικής και επαγγελματικής ζωής παραμένουν. Για τις μισές από εμάς, τουλάχιστον, ο δρόμος προς την ισότητα είναι ένας μικρός Γολγοθάς που ανεβαίνουμε μόνες.
ΥΓ. Η εν λόγω έρευνα έφερε και την πιλοτική πρωτοβουλία «Empowering Women 45+», ένα πιλοτικό πρόγραμμα που θέλει να προσφέρει γνώσεις, δεξιότητες και συμβουλευτική για μία επιτυχημένη αναζήτηση εργασίας και καριέρας. Απευθύνεται σε εκατό άνεργες γυναίκες πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, με γνώση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας και όσες ενδιαφέρονται να το παρακολουθήσουν, μπορούν να συμπληρώσουν τη σχετική φόρμα στην ιστοσελίδα του ΕΒΕΑ, ως 31 Μαρτίου.