Το 1951 εμφανίστηκε στις ΗΠΑ ένα χαρωπό σποτ της Πολιτικής Προστασίας για το ενδεχόμενο του πυρηνικού ολέθρου. Κεντρικός ήρωας, μια χελωνίτσα-καρτούν με στρατιωτικό κράνος, ονόματι Μπερτ. Κεντρικό σύνθημα: «Duck and Cover» («Χαμήλωσε το κεφάλι και καλύψου»).
Ολοι, λέει το φιλμ, πρέπει να κάνουν όπως ο Μπερτ. Στο σπίτι, στο σχολείο, στο λεωφορείο, στο γραφείο, στο πικνίκ. Πρέπει να είσαι ανά πάσα στιγμή έτοιμος να χαμηλώσεις το κεφάλι σου και να εξαφανιστείς μέσα στο καβούκι σου.
Νομίζω ότι αυτό το «Duck and Cover» περιγράφει στην εντέλεια το σώμα μας ύστερα από δύο χρόνια πανδημίας (αναφέρομαι, φυσικά, κυρίως στους τυχερούς – και λίγο πιο αγνώμονες – μη νοσήσαντες).
Εμπεριέχει αυτό το ζάρωμα, το σφίξιμο, το βούλιαγμα, αυτό το ενστικτώδες κύρτωμα μπροστά στον αόρατο κίνδυνο που παραμονεύει παντού. «Δεν έχεις δει τα γουρλωμένα μάτια μέσα στο μετρό;» μου έλεγε τις προάλλες ένας φίλος. «Ολα αυτά τα έντρομα βλέμματα που μοιάζει να λένε: “Tι μαλακία έκανα και μπήκα εδώ μέσα με τόσο κόσμο;”».
Πέτρινο κορμί
«Επειτα από δύο χρόνια πανδημίας παρατηρείς στο σώμα ένα σφίξιμο, ένα μάγκωμα, σαν να έχει χάσει την πλαστικότητά του» μου επιβεβαιώνει ένας δάσκαλος του πιλάτες. «Το σώμα αναγκάστηκε να περιοριστεί, να γίνει σκληρό, “πέτρα”, για να αντέξει, για να προστατευτεί από τον κίνδυνο».
Πολλά έχουν, βεβαίως, αλλάξει από τον Μάρτιο του 2020. Από τα άμαθα χέρια (που έμοιαζαν φολιδωτά από την υπερβολική χρήση του αντισηπτικού) και τους νεοβαπτισθέντες runners του πρώτου καιρού (που φορούσαν για πρώτη φορά αθλητικό κολάν λίκρα και έκαναν κατάχρηση του SMS No 6), φτάσαμε στο σήμερα, τέσσερα-πέντε κύματα μετά.
Με ένα σώμα τραυματισμένο από την κλεισούρα, τον φόβο και το παρατεταμένο στρες, που, ωστόσο, έχει κουτσά στραβά αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα: τον εξοστρακισμό των φιλιών, τo σοβιετικής τεχνοτροπίας άγγιγμα των αγκώνων, τα μαλλιά που πέφτουν, τα δόντια που τρίζουν, τα στεγνά από το πολύ blue light της οθόνης μάτια που τη νύχτα αδυνατούν να κλείσουν.
Εχει ακόμα αποδεχτεί την ανεξήγητη κόπωση, τη συνεχή ξυπολυσιά μέσα στο σπίτι (και στο ρεβεγιόν, το πολύ αθλητικά θέλεις να φορέσεις), τα παραπάνω κιλά (ή και τα πολύ λιγότερα), την αύξηση της ζωής πάνω στον καναπέ κατά τρεις ώρες ημερησίως (διόλου τυχαία, φυσικά, η εκτόξευση των ποσοστών του διαβήτη παγκοσμίως).
Τα παλιά έχουν ξεχαστεί. Κανείς, π.χ., δεν θυμάται πλέον τη «maskne» (την ακμή και τον ερεθισμό του προσώπου από τη χρήση της μάσκας). Η μάσκα δεν ενοχλεί πλέον –πολλές φορές, μάλιστα, μπαίνεις μέσα στο σπίτι και ξεχνάς να τη βγάλεις–, άλλωστε προστατεύει κιόλας, από το κρύο και από τα ανεπιθύμητα βλέμματα.
Αυτά που ήρθαν για να μείνουν
Mια γυναίκα με χαιρετάει προ ημερών έξω από το ξενοδοχείο «Royal Olympic» στο κλειστό, λόγω άφιξης του Πάπα, κέντρο της Αθήνας. Περιμένουμε αμφότερες στην ουρά μαζί με τα παιδιά μας, που σε λίγο θα δίνουν μασκοφορεμένα εξετάσεις Lower. Δεν έχω ιδέα ποια είναι. Με βοηθάει, ευτυχώς, η φωνή της. Χαμηλώνει θλιμμένα το βλέμμα: «Δεν είναι η μάσκα, είναι τα κιλά της καραντίνας!».
Αργότερα, επιστρέφοντας στο σπίτι θα τη συναντήσω ξανά στη Βασιλίσσης Σοφίας. Παρατηρώ ότι κινείται αργόσυρτα, κάπως ράθυμα, κουρασμένα – όχι λόγω βάρους. Σαν να καταλαβαίνει τη σκέψη μου, γυρίζει και μου λέει κάπως απολογητικά: «Περπατώ πολύ σιγά πια».
«Το πρόβλημα είναι όλη αυτή ενέργεια που έχει “κάτσει”, που δεν μπορεί να απελευθερωθεί, να εκτονωθεί. Και αυτό είναι που έχει επίσης καταγραφεί στο σώμα» μου λέει ο προαναφερθείς δάσκαλος του πιλάτες. «Γιατί η ενέργεια είναι η κινητήριος δύναμη. Το βλέπεις σε όλες τις ηλικίες. Είμαστε σαν ζώα σε κλουβιά. Βλέπεις π.χ. τους εγκλωβισμένους τόσο καιρό στο σπίτι ηλικιωμένους, πώς αλλάζει η διάθεσή τους, μόλις τους πεις “πάμε μια βόλτα”. Βλέπεις αυτομάτως ότι η ενέργειά τους αλλάζει».
Τέρμα η άθληση
Υστερα από δύο χρόνια, οι πολλές αθλοπαιδιές έχουν κοπάσει. Την εντατική άθληση συνεχίζουν μόνο οι μισητοί overachievers, αυτοί δηλαδή που αθλούνταν συστηματικά και πριν από την πανδημία. Τα μεγάλα γυμναστήρια δεν φαίνεται να έχουν βρει τα πατήματά τους. Γι’ αυτό εξακολουθούν να έχουν πέραση τα ιδιαίτερα και τα μικρά, Covid-free γκρουπ.
Κάποιοι –λίγοι– ανακάλυψαν τη χαρά τού «κλείνω τον υπολογιστή στο σπίτι και στρώνω το στρωματάκι μου για να γυμναστώ». Μόνος μου ή μέσω Zoom. Αρκετοί εξ αυτών, βεβαίως, επειδή τρέμουν να πάνε στο γυμναστήριο και επειδή «καλύτερα το μισερό διαδικτυακό από το τίποτα».
Οσοι, πάλι, έγιναν το πρώτο πανδημικό φεγγάρι «ψυχαναγκαστικοί» σπορτίφ τύποι, κατά κανόνα επέστρεψαν στην παλιά «κανονικότητά» τους: μασαμπούκα και χαοτικά βαθουλώματα στον καναπέ.
«Εάν είχες μια βεβαρημένη καθημερινότητα πριν από τον κορονοϊό, με πολλές ώρες στον υπολογιστή και με το σώμα σου ήδη να πονάει και να μην εκτονώνεται, τώρα, όχι μόνο δουλεύεις περισσότερες ώρες αλλά είναι σαν να έχεις ένα επιπλέον φορτίο. Σαν να κουβαλάς μια σακούλα σουπερμάρκετ πέντε κιλά και να φορτώνεσαι άλλη μία».
Κι ύστερα ήρθαν οι πόνοι
Αυχεναλγίες, επικονδυλίτιδες του αγκώνα, πόνοι στη μέση, στην πλάτη, στο ισχίο, η πανδημική γκάμα έχει ό,τι τραβάει η ψυχή σου.
«Το παράδοξο είναι ότι τον Μάιο του 2020 είχα την πιο πολλή δουλειά από ποτέ!» μου λέει ένας ορθοπεδικός χειρουργός. «Μου ήρθαν πάρα πολλά παιδιά με χαζές κακώσεις! Eπεφταν, π.χ., στο σκαλάκι της εισόδου ή μέσα στο σαλόνι. Θυμίζω ότι τότε είχαμε μόνο μερική άρση του lockdown. Ολο αυτό ήταν απόρροια μιας μειωμένης αντίστασης στην κίνηση».
Εν έτει 2021 αναδύθηκαν και οι κακουχίες στο «μπολιασμένο» αλλά και το ανεμβολίαστο σώμα. «Πολλοί εμβολιασμένοι –ακόμα και άνθρωποι μορφωμένοι– υιοθετούν αυτή την τρελή, δεισιδαιμονική οπτική, αποδίδοντας οτιδήποτε τους συμβαίνει στο εμβόλιο».
«“Γιατρέ”, μου λέει ένας, μετά την πρώτη δόση έβγαλα το trigger (όταν το δάκτυλό σου μπλοκάρει και μετά, όταν πας να το κουνήσεις, κάνει ένα μικρό “πέταγμα” η κίνηση). Αυτό εννοείται είναι κάτι “μηχανικό”, δεν έχει καμία σχέση με ιούς και μικρόβια. Του λέω: “Βρε χρυσέ μου, αποκλείεται να σου προκαλέσει τέτοιο πράγμα το εμβόλιο!”».
Στην άλλη όχθη, άλλα προβλήματα. «Μου έρχονται συχνά αρνητές. Αυτοί φοβούνται να πάνε οπουδήποτε –γιατί ξέρουν καλά ότι είναι εκτεθειμένοι– και είναι αποκλεισμένοι και από τον εαυτό τους και από το σύστημα. Το αποτέλεσμα είναι να τους βγαίνουν πολλά ψυχοσωματικά».
«Μου έρχεται π.χ. μια αντιεμβολιάστρια και μου λέει “Κοίτα, πονάει η μέση μου, δεν μπορώ να πάω να κάνω κάτι, η φυσικοθεραπεία έχει πολύ κόσμο, θέλω κάτι ‘πριβέ’, αλλά δεν μπορώ να το έχω και συνεχίζω να πονάω και παίρνω μόνο φάρμακα και δεν βρίσκω λύση, και φοβάμαι να πάω και σε νοσοκομείο κ.ο.κ.”».
«Η αλήθεια δηλαδή είναι», εξηγεί ο ορθοπεδικός, «ότι οι άνθρωποι αυτοί και φοβούνται και δεν μπορούν να προστατευτούν, με αποτέλεσμα τα προβλήματά τους όλα να γιγαντώνονται. Σώμα και πνεύμα χτυπούν κόκκινο».
Επιβίωση χωρίς μούσκουλα
Σημειωτέον ότι τα τελευταία δύο χρόνια τα προβλήματα body image επίσης χτύπησαν κόκκινο. Λογικό, εξαιτίας της παρατεταμένης έκθεσης σε αδύνατα και αθλητικά κορμιά μέσω της οθόνης (στο ενδιάμεσο από την έκθεση στα νεκρά κορμιά).
Και παρά τις «fat is beautiful» φανφάρες (συχνά υποκριτικές), ο ιός στοχοποίησε ακόμα περισσότερο τους έχοντες «παραπανίσια κιλά». Πραγματικά υπέροχο το opinion-φιλμάκι των New York Times, με τίτλο «Υour body survived during a pandemic. Don’ t punish it with diet fads» («Το σώμα σου επέζησε μιας πανδημίας. Μην το τιμωρείς με τρελές δίαιτες»).
Ισως αυτό θα πρέπει τελικά να εκτιμήσουμε σε ένα ταλαίπωρο σαρκίο που, δύο χρόνια τώρα, ζει και κινείται με αυτή την ψυχροπολεμική, «duck and cover» πειθαρχία.
Ενα σώμα που στην αρχή ήταν αμήχανο από τον φόβο. Που ύστερα προσπάθησε, πειραματίστηκε, σκαρφίστηκε, καταβρόχθισε πατατάκια, λούφαξε, ξανασηκώθηκε. Και που σήμερα, παρότι μαγκωμένο, πέτρινο, χωρίς ενέργεια και πλαστικότητα, ελαφρώς πλαδαρό και ίσως με λίγα παραπάνω κιλά, κατάφερε έναν πραγματικό άθλο. Αντεξε.