Δεκαπεντάχρονοι ανήλικοι επιτέθηκαν σε 35χρονο άνδρα στο κέντρο της Καλαμάτας. Δύο ανήλικοι μαχαίρωσαν έναν 18χρονο στην Ακρόπολη. Συμμορία ανηλίκων χτύπησε και λήστεψε 16χρονους στο Ιλιον. Τρεις ανήλικοι έδειραν άγρια έναν 15χρονο στα νότια προάστια. Δεν έχει κανένα νόημα να αραδιάσουμε εδώ περισσότερα περιστατικά. Είναι τόσο πολλά, που καταντούν καθημερινό φαινόμενο.
Η βία δημιουργεί γκέτο με όλο και χαμηλότερο μέσο όρο ηλικίας, σε πόλεις και επαρχία. Στο κέντρο της Αθήνας, το φαινόμενο ξεφεύγει εκτός ελέγχου. Δεν υπάρχει μέρα που μια ομάδα ανηλίκων να μην επιτεθεί σε κάποιον, κάπως, για να τραμπουκίσει και να ληστέψει. Δεν τα διαβάζεις πια μόνο σε τίτλους ειδήσεων, σου μεταφέρει ανάλογα περιστατικά το κοντινό περιβάλλον σου.
Ο γιος μιας φίλης περπατούσε με έναν φίλο του σε γειτονιά της Αθήνας, όταν δέχτηκαν επίθεση από δυο ανήλικα άτομα. Ο ένας έκανε κεφαλοκλείδωμα στον γιο της φίλης, τον έριξε κάτω, του τραβούσε το τσαντάκι και τελικά του το πήρε μαζί με το κινητό, αφού τον κλώτσησε και τον έβρισε. Ο άλλος προσπάθησε να πάρει το κινητό του φίλου του και τον μαχαίρωσε. Τα παιδιά έτρεξαν ουρλιάζοντας στο σπίτι τους και κλήθηκε η Αμεση Δράση.
Στην προσπάθεια χαρτογράφησης της εγκληματικότητας των εφήβων, η αστυνομία έχει διαπιστώσει την ύπαρξη τουλάχιστον έξι συμμοριών που λειτουργούν σαν οργανωμένη σπείρα και μοιράζονται τα λάφυρα. Τα μέλη τους είναι παιδιά με ελληνική καταγωγή ή καταγωγή από άλλες χώρες και ανανεώνονται συνεχώς, καθώς νέα μέλη μυούνται στην ομάδα, ενώ οι περιοχές δράσης τους εντοπίζονται στα τουριστικά σημεία του κέντρου, όπως η Πλάκα και η Ομόνοια, αλλά και σε άλλες περιοχές, όπως ο Κολωνός, τα Σεπόλια και η πλατεία Καραϊσκάκη. Ακόμα και στην Εκάλη έχει σημειωθεί περιστατικό.
Σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ., το πρόβλημα έχει ενταθεί εδώ και μια τριετία. Τα στατιστικά στοιχεία είναι αποκαρδιωτικά. Από το 2018 έως το 2022 υπάρχει μια αύξηση 411,5% σε υποθέσεις πρόκλησης σωματικής βλάβης από ανήλικους δράστες. Φέτος μόνο, από την αρχή του έτους έως το τέλος του καλοκαιριού, τα αστυνομικά δελτία κατέγραψαν 233 σχετικές υποθέσεις. Μιλάμε για μια αύξηση 60%, μέσα σε έναν χρόνο, και μιλάμε για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, ακόμα και Δημοτικού.
Είναι σοκαριστικό να βλέπεις παιδιά Δημοτικού να συμπεριφέρονται βίαια. Σχεδόν δεν το πιστεύεις ότι μπορεί να συμβεί, μέχρι που διαβάζεις μια είδηση που λέει ότι 11χρονος μαθητής ξυλοκοπήθηκε μέχρι λιποθυμίας από συνομηλίκους του. Το περιστατικό συνέβη φέτος, στον προαύλιο χώρο δημοτικού σχολείου στα Κάτω Πατήσια, και το παιδί μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.
Η βία έχει φωλιάσει στις σχολικές αυλές και στις παιδικές χαρές. Και πάλι τα στατιστικά στοιχεία μιλούν, καταγράφοντας μια αύξηση 33% φέτος σε σχέση με το 2022, σε ξυλοδαρμούς σε σχολεία και γειτονιές. Αν πιάσεις κουβέντα με εκπαιδευτικούς, θα σου επιβεβαιώσουν ότι τα πράγματα έχουν αγριέψει επικινδύνως στο σχολικό περιβάλλον.
Η Μ. εργάζεται 15 χρόνια ως καθηγήτρια σε Λύκειο της επαρχίας. Αν και δεν έχει αντιμετωπίσει βίαια περιστατικά ή οργανωμένες επιθέσεις από ανήλικους, αναφέρει ότι έχει να θυμάται μεμονωμένα περιστατικά, όπως χειροδικίες μεταξύ μαθητών ή λεκτική βία, ακόμα και εις βάρος των εκπαιδευτικών, ειδικά εκείνων που εργάζονται για πρώτη φορά σε σχολείο: «Θεωρώ ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα σχολικής βίας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση αλλά και για την πρόληψη τέτοιων φαινομένων. Οι συζητήσεις με τους μαθητές πρέπει να είναι συχνές, με σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών και την καλλιέργεια του σεβασμού απέναντι στον Αλλον» σημειώνει.
Ο Δ., εκπαιδευτικός σε Λύκειο της Αθήνας, δεν έχει έρθει αντιμέτωπος με συμμορία ανηλίκων, ωστόσο και ο ίδιος διαπιστώνει, από την πολύχρονη εμπειρία του, τη θλιβερή εισχώρηση της βίας στο σχολείο. Μιλάει για βίαια περιστατικά μεταξύ μαθητών ή μεταξύ μαθητών και καθηγητών, τα οποία ενίοτε οδηγούν και σε υλικές ζημιές (του ίδιου του είχαν σπάσει κάποτε τα φανάρια του αυτοκινήτου). Αναφέρει επίσης εξάρτηση των παιδιών από βιντεοπαιχνίδια που είναι βίαια, χρήση ουσιών στο σχολείο και πολλούς τσακωμούς οπαδικής φύσης.
Τι μας συμβαίνει και μας αλλοιώνει η βία από όλο και μικρότερες ηλικίες; O Ευάγγελος Κωνσταντίνου, κοινωνικός ψυχολόγος (MSc), ψυχαναλυτικός ψυχοθεραπευτής και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων «ΗΛΙΟΣ», εξηγεί ότι το φαινόμενο της βίας των εφήβων και των νέων σήμερα είναι σύνθετο και πολυπαραγοντικό. Εξαρτάται από κοινωνικούς, ιστορικούς, πολιτικούς, πολιτισμικούς, αλλά και από ιδιοσυγκρασιακούς και παράγοντες ψυχικής ιδιοσυστασίας του ατόμου.
«Η βία σε γενικές γραμμές είναι πιθανότερο να ξεσπάσει όταν δεν επαρκεί η σκέψη, η ψυχική λειτουργία εν γένει, προκειμένου το άτομο να καταφέρει να επεξεργαστεί –να σκεφτεί, να μιλήσει, να μεταβολίσει ψυχικά– τις εσωτερικές και εξωτερικές εντάσεις και διεγέρσεις, τις στερήσεις και τις απογοητεύσεις που υφίσταται και που είναι σύμφυτες με το ζην. Είναι θεμελιώδες από την πρώτη παιδική ηλικία η αγάπη και η ψυχική διαθεσιμότητα των γονιών να συνοδεύονται από κατάλληλες αναπτυξιακά ματαιώσεις, να επιτρέπουν δηλαδή οι γονείς ή/και να προσφέρουν και οι ίδιοι στο παιδί επαρκείς εμπειρίες ματαίωσης, έτσι ώστε να βρει το ίδιο τρόπους να τα βγάζει πέρα με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, χωρίς να αναλαμβάνουν οι ίδιοι για χάρη του οτιδήποτε θεωρούν ότι του προκαλεί δυσφορία. Το παιδί που έχει βιώσει την εμπειρία της ματαίωσης και έχει βρει τους δικούς του τρόπους να την αντέχει και να την διαχειρίζεται είναι λιγότερο επιρρεπές στη χρήση της βίας».
Ως προς το τι πυροδοτεί τη βίαιη συμπεριφορά, ο κ. Κωνσταντίνου αναφέρει ότι έγκυρες κλινικές μελέτες συνδέουν την έκρηξη της βίας με την αδυναμία του ατόμου ή της ομάδας να δεχτεί τη διαφορετικότητα του άλλου: «Μη αντέχοντας το διαφορετικό, που διαλύει τη φαντασίωση της παντοδυναμίας στο πλαίσιο μιας συγχωνευμένης αναπαράστασης του εαυτού και του άλλου (ομοιομορφία που εγγυάται μια ψευδοασφάλεια), ανοίγεται ο δρόμος για την επίθεση σε αυτόν και την καταστροφή του. Σημαντική στο σημείο αυτό είναι η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση γονιών και εκπαιδευτικών στο πώς να διευκολύνουν τη διαφοροποίηση και αυτονόμηση των παιδιών και μαθητών τους.
»Ενας ακόμη παράγοντας που φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση των περιστατικών της εφηβικής και νεανικής βίας ή της πιο θεαματικής έκφρασής της στις μέρες μας, είναι και η εκτεταμένη χρήση των κοινωνικών δικτύων από ολοένα και μικρότερες ηλικίες παιδιών, γεγονός που καθιστά τα περιστατικά ορατά από πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο, που αντιμετωπίζει τη βία επιδοκιμαστικά, ως θέαμα προς τέρψη. Εδώ η αναλογία με την αρχαία Ρώμη είναι πρόδηλη. Π.χ., σε πολλές περιπτώσεις, ενώ διαδραματίζεται ένα βίαιο περιστατικό μεταξύ δύο ή περισσοτέρων συμμαθητών τους μπροστά στα μάτια τους, η πλειοψηφία των παρατηρητών φαίνεται να βιντεοσκοπεί το γεγονός “απολαμβάνοντάς’’ το, αντί να προσφέρουν βοήθεια και να το σταματήσουν».
Ο κ. Κωνσταντίνου σημειώνει, τέλος, ότι στην περίοδο της εφηβείας και στην προσπάθεια του εφήβου να διαμορφώσει την ταυτότητά του, σεξουαλική και κοινωνική, σε μια εποχή όπου λείπουν τα σταθερά σημεία αναφοράς που θα έθεταν όρια και θα επέτρεπαν υγιείς ταυτίσεις, η βία επιστρατεύεται τόσο για λόγους εκφόρτισης των εσωτερικών εντάσεων και του άγχους που εκλύονται στην τρικυμιώδη, συχνά, αυτή πορεία, όσο και στην προσπάθεια εδραίωσης μιας ταυτότητας από την πλευρά του εφήβου μέσω της κυριαρχίας επάνω στον άλλον.