Το 1774 o Γκαίτε, ήδη υποστηρικτής του κινήματος Sturm und Drang (Θύελλα και ορμή), δημοσιεύει «Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου», που εξαρχής έως σήμερα συζητούνται και αναλύονται εξαντλητικά. Η ιστορία στηρίζεται σε βιογραφικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία εν σχέσει προς δύο τρίγωνα σχέσεων, σταθερή κορυφή των οποίων ήταν ο συγγραφέας και: α) ο Κρίστιαν Κέστνερ και η Καρλότα Μπουφ (σύζυγος του Κέστνερ) τα άλλα δύο πρόσωπα του πρώτου και β) ο Πίτερ Αντόν Μπρεντάνο και η Μαξιμιλιάνε ντε Λα Ρόκε (σύζυγος του Μπρέντανο) του δεύτερου, περιφερειακό πρόσωπο του οποίου ήταν ο Καρλ Βίλχελμ Τζερούζαλεμ, που το 1772 αυτοκτόνησε με πιστόλι που είχε δανεισθεί από τον (φίλο του) Κέστνερ.
Οταν ο Γκαίτε το 1774 γνωρίζει και ερωτεύεται τη Μαξιμιλιάνε, ανακουφισμένος που ο πόθος του για την Καρλότα έχει περάσει, γράφει στην αυτοβιογραφία του για το πολύ ευχάριστο συναίσθημα που γεννιέται όταν ένα νέο πάθος ξεκινάει μέσα μας πριν περάσει εντελώς το παλιό, εξομοιώνοντας την κατάσταση με ηλιοβασίλεμα όταν βλέπουμε και το φεγγάρι να βγαίνει και απολαμβάνουμε το διπλό φώς. Ο έρωτας για τη Μαξιμιλιάνε τελειώνει (και αυτός) πρόωρα με την αναχώρησή της, πράγμα που τον κάνει να στρωθεί να γράψει τον «Βέρθερο», σε συνθήκες ασφυκτικής απομόνωσης.
Η δημοσίευση του «Βέρθερου» προκαλεί τρέλα και υστερία. Μόδα για το ντύσιμο του Βέρθερου εξαπλώνεται ραγδαία, μεταξύ άλλων χρησιμοποιείται και από το δικαστήριο της Βαϊμάρης, όταν ο Γκαίτε την επισκέφθηκε το 1775. Ο Ναπολέων λέγεται πως θαύμαζε το βιβλίο και το είχε διαβάσει επτά φορές.
Εχουν γραφεί πολλά –αναπόδεικτα, εν πολλοίς– για κύμα μαζικής απομίμησης της αυτοκτονίας του Βέρθερου, είναι πάντως βέβαιο ότι καταγράφεται απαγόρευση του βιβλίου σε πόλεις της Ιταλίας, την Κοπεγχάγη και τη Λειψία (όπου απαγορεύτηκε και το ντύσιμο).
Η επίδραση που προκάλεσε ο νεαρός Βέρθερος οδήγησε στην τυποποίηση (από το 1974) του λεγόμενου «Werther effect» (παροχή μέχρι σήμερα οδηγιών προς ΜΜΕ και κοινωνικά δίκτυα για τον τρόπο που η παρουσίαση μιας αυτοκτονίας μπορεί να επηρεάσει το κοινό) αλλά και του αντιθέτου του «Papageno effect» (που –εξ αφορμής του ήρωα στον «Μαγικό Αυλό» και της ευεργετικής επίδρασης που είχαν τα πνεύματα στην αποτροπή απόπειρας αυτοκτονίας του– αποσκοπεί στη μετάδοση μηνυμάτων υποστήριξης, αποθάρρυνσης της αυτοκτονίας και υπενθύμισης περιπτώσεων που επίδοξοι αυτόχειρες επέζησαν έχοντας βρεθεί σε δύσκολη θέση).
Παρά τον σάλο, πάντως, που προκάλεσαν τα πάθη του «Βέρθερου», ο Γκαίτε φαίνεται πως με τη συγγραφή του απελευθερώθηκε. Ισως και εκεί να αποσκοπούσε. Τι άλλο από ανακούφιση, πράγματι, του ίδιου μπορεί να δηλώνει, όταν παρομοιάζει τη διάθεσή του (αφού τέλειωσε το βιβλίο) με αυτή ενός πολύπειρου ανθρώπου που, μετά από μια εκ βαθέων εξομολόγηση, χαρούμενος και ελεύθερος δικαιούται μια νέα ζωή;