Αν υπάρχει ένα κοινό με τα καλοκαίρια που πέρασαν, είναι η ένταση της τουριστικής κίνησης.
Η επιθυμία για ταξίδι, για διακοπές, για αναψυχή είναι αδιαπραγμάτευτη.
Μια επιθυμία που ανέβασε επιδόσεις του τουρισμού τα προηγούμενα χρόνια και τις προσδοκίες για τη συνέχεια. Αύξηση σε πληρότητες, αύξηση σε δαπάνες, αύξηση σε τζίρο.
Το 2023 οι διεθνείς αφίξεις έφθασαν τα 33 εκατομμύρια και οι εισπράξεις τα 20,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Αν και η μέση δαπάνη ανά ταξίδι σταθερά και σταδιακά μειώνεται (570 ευρώ το 2023 από 591 το 2022). Όπως και η μέση διάρκεια παραμονής (6,5 διανυκτερεύσεις το 2023, από 8,8 το 2021).
Το 2024 η επιθυμία για ταξίδι καλείται να περάσει από τα φίλτρα της ακρίβειας, της ενεργειακής κρίσης, του πληθωρισμού, της οικονομικής στασιμότητας ή ύφεσης. Των πολέμων και της γεωπολιτικής αστάθειας. Της βιωσιμότητας. Και τα προσπερνά. Αλλά με συνειδητές προσαρμογές.
Φέτος τα περισσότερα αεροδρόμια της χώρας παρουσιάζουν άνοδο σε αφίξεις σε σχέση με πέρυσι. Εξαίρεση η Σαντορίνη και η Μύκονος. Τα στοιχεία της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) δείχνουν άνοδο 11,4% το α’ εξάμηνο του 2024 σε σχέση με πέρυσι.
Οι πληρότητες των ξενοδοχείων όμως δεν ακολουθούν τους ίδιους ρυθμούς. Η εστίαση και οι αγορές καταγράφουν συρρίκνωση. Με εξαίρεση τα σούπερ μάρκετ.
Φέτος οι περισσότερες αφίξεις στους τουριστικούς προορισμούς δεν αποδίδουν ανάλογα.
Κοινή διαπίστωση η άνοδος των τιμών, η έξαρση στη βραχυχρόνια μίσθωση μέσα σε ένα αφιλτράριστο καθεστώς, να διευρύνει την προσφορά η οποία φέτος δεν καλύπτεται. Κοινή διαπίστωση και τα «καμπανάκια» για την αποκομιδή απορριμμάτων, τα προβλήματα υδροδότησης και την υπερφόρτωση του δικτύου ηλεκτροδότησης, που «χτύπησαν» από πέρυσι. Φέτος εξελίχθηκαν σε συναγερμό, όχι μόνο στα νησιά. Και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ανά την επικράτεια. Η στάθμη του νερού πέφτει. Οι γεωτρήσεις στερεύουν. Το διαθέσιμο νερό λιγοστεύει, την ώρα που οι απαιτήσεις σε κατανάλωση λόγω και τουριστικής περιόδου, αυξάνονται.
Η κλιματική κρίση και η λειψυδρία, μετά από έναν άνυδρο χειμώνα, σε συνδυασμό με τις πολλαπλάσιες ανάγκες του καλοκαιριού, έχουν εκθέσει τουριστικές περιοχές σε αλλεπάλληλες διακοπές υδροδότησης και χαμηλές πιέσεις.
Περισσότερος κόσμος, χαμηλότερες πληρότητες στα ξενοδοχεία, περιορισμένα έξοδα σε φαγητό και δραστηριότητες. Αυτά, την ώρα που η προσφορά διαμονής πληθαίνει, η κινητικότητα εντείνεται και η διαχείριση προορισμών δείχνει να μην μπορεί να ανταπεξέλθει στη μεγέθυνση της δραστηριότητας.
Ισως φέτος να είναι και το τελευταίο καλοκαίρι με αυταπάτες.
Η υστέρηση διαπιστώνεται από τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) Γιάννη Χατζή, με τον ίδιο να επισημαίνει στο ΑΜΕ-ΜΠΕ ότι η φετινή τουριστική χρονιά δεν έχει τη δυναμική που υπήρχε τα προηγούμενα δύο χρόνια. Ενώ παρατηρείται αύξηση των αφίξεων στα περισσότερα αεροδρόμια της χώρας, αυτή δεν αποτυπώνεται στις πληρότητες των ξενοδοχείων. «Ενα μεγάλο μέρος τους χάνεται μέσα στη «μαύρη τρύπα» των βραχυχρόνιων μισθώσεων που συνεχίζουν αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα», εκτιμά.
Κάτι που επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία εξαμήνου της Ενωσης Ξενοδόχων Αθηνών, Αττικής και Αργοσαρωνικού (ΕΞΑΑΑ), καθώς παρά το υψηλό ποσοστό ανόδου του αεροδρομίου της Αθήνας (13,9% στο εξάμηνο), η μέση πληρότητα ενισχύθηκε μόλις 3,5%. Ενώ ο Ιούνιος εμφανίζει και μικρή μείωση 1,4% έναντι του 2023. Η εικόνα της χαμηλής σχετικά μέσης πληρότητας με βάση τις καλές αφίξεις στον προορισμό, αποδίδεται κυρίως στην αύξηση των διαθέσιμων κλινών της Αθήνας, κυρίως των «μη ξενοδοχειακών» (34.953 κλίνες ξενοδοχείων και περίπου 52.500 κλίνες βραχυχρόνιας μίσθωσης το 2023).
Ο πρόεδρος της ΠΟΞ διαπιστώνει επίσης κόπωση στον ρυθμό της υψηλής περιόδου. Οι κρατήσεις για τον Ιούλιο και Αύγουστο δεν ακολουθούν τη δυναμική των προηγούμενων μηνών, με τα πολυτελή και ακριβότερα προϊόντα «να αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες στο να διαθέσουν τα δωμάτιά τους σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια».
Από τον Φεβρουάριο παρατηρήθηκε ένας πιο πεσμένος ρυθμός κρατήσεων.
«Χρειάστηκε να κάνουμε πολλή δουλειά για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο», λέει ξενοδόχος μικρής πολυτελούς μονάδας στα παράλια της Ηπείρου. «Από νωρίς καταλάβαμε ότι υπάρχουν κενά, την ώρα που οι πληρότητες τον Απρίλιο και τον Μάιο, αλλά και τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο κινήθηκαν και δείχνουν πολύ καλά επίπεδα. Σε πληρότητα είμαστε περίπου, όπως πέρυσι. Λίγο πιο κάτω. Σε τζίρο είμαστε καλύτερα», σημειώνει.
«Εχουμε περισσότερους πελάτες», οι οποίοι εναλλάσσονται, καθώς έχουν μειωθεί οι μέρες διαμονής τους, σε τρεις έως τέσσερις. Αλλά και η κατανάλωση φαγητού μέσα στο ξενοδοχείο, έχει περιοριστεί. «Ψωνίζουν από το σούπερ μάρκετ και φέρνουν φαγητό απ’ έξω», προσθέτει. «Αυτό δεν συνέβαινε πέρυσι».
Φέτος ο τουρισμός «είναι πολύ πιο basic και οικονομικός. Ακόμα και στα σκάφη παραγγέλνουν delivery. Είναι πολύ πιο σφιχτά τα πράγματα», λέει ξενοδοχειακός παράγοντας. «Οι τουρίστες δεν πάνε καν σε εστιατόρια. Είναι πολύ πιο περιορισμένες οι δαπάνες τους. Υπάρχει ένα γενικότερο μάγκωμα στη διαχείριση των εξόδων στις διακοπές».
Σε αυτό, ας συγκαταλέξουμε το «μάζεμα» της αμερικανικής αγοράς (λόγω Ολυμπιακών Αγώνων, εκλογών τον Νοέμβριο), την πτώση της ισραηλινής αγοράς, την απουσία της ρωσικής αγοράς και τη μη ολική ακόμα επαναφορά της κινεζικής.
Σε κάθε περίπτωση, οι Αμερικανοί δαπανούν περισσότερα στις διακοπές τους, σε αντίθεση με τους Γερμανούς, οι οποίοι παραδοσιακά κινούνται με Tour Operators, συγκεκριμένο «σφιχτό» προϋπολογισμό.
Δεν βγαίνουν, δεν καταναλώνουν
«Υπάρχει πολύ μεγάλη πίεση στο περιβάλλον εκτός ξενοδοχείου», λέει τουριστικός παράγοντας της Κω. Το πακέτο αεροπορικά-διαμονή έχει αυξηθεί, οπότε οι τουρίστες μειώνουν τις αγορές στα καταστήματα και το φαγητό έξω.
Από την άλλη, ένα τοπικό ζήτημα φαίνεται να επηρεάζει, καθώς η δημοτική συγκοινωνία στην Κω δεν επαρκεί σε δρομολόγια και σε στόλο, μετά την κατάργηση των νομικών προσώπων/κοινωφελών εταιριών των Δήμων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, ειδικά οι πελάτες ξενοδοχείων που βρίσκονται περιφερειακά και ανήκουν σε χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα να μην βγαίνουν από το ξενοδοχείο. «Το ταξί είναι ακριβό και συχνά δυσεύρετο και η ενοικίαση αυτοκινήτου είναι ένα πρόσθετο κόστος που δεν έχουν υπολογίσει και μπορεί να ανέλθει όσο η διαμονή τους».
Μύκονος και Σαντορίνη: exclusive ή μαζικός
Η πίεση στην απόδοση της κίνησης αποτυπώνεται σε κάθε είδους τουριστικό προορισμό. Η μεγάλη αύξηση της βραχυχρόνιας μίσθωσης, η πολυκοσμία και η συμφόρηση είναι βασικοί παράγοντες, πέρα από τον περιορισμένο προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΝΣΕΤΕ η αύξηση της δυναμικότητας της βραχυχρόνιας μίσθωσης είναι 20.000 μονάδες κάθε μήνα. Ο αριθμός καταλυμάτων τον Ιούνιο ανήλθε στα 224.860, έναντι 204.578 πέρυσι. Σε κλίνες, πλησίασε το ένα εκατομμύριο τον Ιούνιο και αναμένεται να το ξεπεράσει τον Ιούλιο.
Η Μύκονος και η Σαντορίνη διανύουν χρονιά κάμψης. Διαγράφηκε από πέρυσι. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία το α’ εξάμηνο του έτους οι Κυκλάδες είναι η γεωγραφική ενότητα της χώρας με μειωμένες αεροπορικές αφίξεις. Τον Ιούνιο το αεροδρόμιο της Μυκόνου παρουσιάζει πτώση σε αφίξεις 5% και της Σαντορίνης 1,1%.
«Θα χρειαστεί καιρό να διορθωθεί», λέει στέλεχος διεθνούς ξενοδοχειακής αλυσίδας. «Εχει δημιουργηθεί μια εικόνα για τη Μύκονο, ενός προορισμού όπου δεν παίρνεις πίσω αυτό που πληρώνεις». Πάνω από ένα επίπεδο τιμής ο ανταγωνισμός τίθεται σε άλλη βάση και αντίληψη.
Δεν έχει νόημα για κάποιον που έχει επιλογές και οικονομική άνεση, να πάει σε έναν προορισμό που κοστίζει τόσο και την ίδια ώρα μια εμπειρία που τον υποβαθμίζει και τον δυσαρεστεί. «Ο καθένας θα σκεφτόταν ότι με τα χρήματα αυτά, θα μπορούσε να κάνει ένα πιο «εντυπωσιακό» ταξίδι, στις Μαλδίβες ή στις Σεϋχέλλες».
Η Μύκονος έδινε την αίσθηση ενός πιο exclusive προορισμού.
«Αυτό που βγαίνει πλέον σαν εικόνα έχει χαλάσει. Το branding έχει αμαυρωθεί. Σε συνδυασμό με τις ειδήσεις που φιλοξενούνται συχνά τα τελευταία χρόνια, για τις συνθήκες ανομίας, την παραβατικότητα… Αλλά και τη δυσκολία να βρεις προσωπικό για να ανταπεξέλθεις στις υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και τιμολόγησης που έχει «χτίσει». «Θα χρειαστεί δύο – τρία χρόνια να διορθωθεί».
Στη Μύκονο «θα χρειαστεί μια πολύ μακροπρόθεσμη στρατηγική. Θα πρέπει να φροντίσουν οι επενδυτές για τις καλές συνθήκες εργασίας», ώστε το προσωπικό να εργάζεται σε μια επαναλαμβανόμενη και μακροχρόνια συνθήκη.
Η Σαντορίνη καταγράφει πτώση και φέτος. «Η Σαντορίνη δείχνει πλέον πιο «μαζικός» προορισμός στα μάτια του ταξιδιώτη υψηλού επιπέδου», σχολιάζει στέλεχος διεθνούς ξενοδοχειακής αλυσίδας. Ειδικά όταν καλείται να πληρώσει το αντίτιμο για διαμονή στην Καλντέρα και παράλληλα να υποστεί την πληθώρα των επισκεπτών/επιβατών κρουαζιεροπλοίων, την κίνηση στον δρόμο, τα σκουπίδια κλπ. «Δεν οφείλει να υφίσταται αυτή την ατμόσφαιρα».
Στη Σαντορίνη, τα δωμάτια/σπίτια που νοικιάζονται βραχυχρόνια ξεπερνούν τη δυναμικότητα των ξενοδοχείων.
Υψηλή κίνηση, μεγάλη προσφορά, χαμηλές πληρότητες
Από τους προορισμούς που έγιναν δημοφιλείς χάρη στην ολοκλήρωση του οδικού άξονα της Αμβρακίας οδού, καθώς επίσης της ανάληψης της διαχείρισης του αεροδρομίου του Ακτίου από τη Fraport, με συχνά δρομολόγια από 20 ευρωπαϊκές πόλεις, η Πρέβεζα μπήκε στο φως του προβολέα μετά την πανδημία.
Ταυτόχρονα με την αύξηση των επισκεπτών, οι οποίοι ανακάλυπταν τις μοναδικές ομορφιές της ακτογραμμής που εκτείνεται έως την Ηγουμενίτσα, τη γαστρονομία, την παράδοση και τον πολιτιστικό της πλούτο, το ίδιο διάστημα αυξήθηκαν κατακόρυφα και τα καταλύματα της βραχυχρόνιας μίσθωσης. «Υπάρχουν πλέον πάνω από 600 διαμερίσματα και σπίτια που ενοικιάζονται στην Πρέβεζα», λέει τοπικός παράγοντας, σημειώνοντας το πρόβλημα στέγης που αντιμετωπίζουν όσοι κατοικούν στην πόλη και δεν διαθέτουν ιδιοκτησία. Αλλά και οι φοιτητές, οι οποίοι κάθε Μάιο «βγαίνουν» από τα σπίτια για να διατεθούν έως τον Οκτώβριο.
Φέτος όμως η μείωση στις κρατήσεις φθάνει στο 30% στην πόλη, υπογραμμίζει ο ίδιος παράγοντας. Αυτό την ώρα που η Πρέβεζα δεν έχει πολλές ξενοδοχειακές μονάδες, καθώς στο παρελθόν δεν εξέπεμπε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όσο η Λευκάδα που αναπτυσσόταν γοργά.
Ωστόσο φέτος η Λευκάδα, η Πρέβεζα, η Κέρκυρα, είναι μόνο μερικά από τα πρόσφατα παραδείγματα με προβλήματα και διακοπές υδροδότησης. «Στη Λευκάδα, επιχειρήσεις αναγκάζονται να φέρνουν δεξαμενές καθημερινά, γιατί υπάρχει τεράστια έλλειψη νερού». Στην Κέρκυρα κόβουν το νερό αργά το βράδυ. Στην Πρέβεζα η ΔΕΥΑΠ έχει εκδώσει ανακοίνωση για λογική χρήση νερού, καθώς παρατηρείται «φαινόμενο μη επάρκειας νερού αλλά και υπερκατανάλωσης».
Πριν έναν μήνα υπογράφηκε σύμβαση έργου για την υδροδότησή των περιοχών, αλλά έχει έναν ορίζοντα τριετίας.
Παράλληλα, η απόδοση της αυξημένης τουριστικής κίνησης, χάρη και στη βελτιωμένη οδική πρόσβαση, περιορίζεται.
«Υπάρχουν βίλες ανοίκιαστες, οι τουρίστες είναι κυρίως από τα Βαλκάνια, με περιορισμένη δυνατότητα δαπάνης. Είναι πάρα πολλά τα «Airbnb» χωρίς επιχειρηματική συνείδηση», υπογραμμίζει ο τοπικός παράγοντας. «Αυτοί που επένδυσαν και τα έφτιαξαν προσδοκούν να κεφαλαιοποιήσουν μια υπεραξία χάρη στην τουριστική κίνηση στην περιοχή. Αν δεν έχεις όμως μισθωμένο 90 μέρες το κατάλυμα, δεν μπορείς να ισοσκελίσεις το κόστος». Υπάρχουν έξοδα για την ενέργεια, το νερό, την καθαριότητα.
Πράγματι, η κίνηση στο αεροδρόμιο του Ακτίου είναι αυξημένη 7,4% σε σχέση με πέρυσι. Και οι οδικές αφίξεις τόσο από τα σύνορα, όσο και από το εσωτερικό. Όμως οι περισσότεροι Ελληνες επισκέπτες έρχονται από το Αγρίνιο ή την Πάτρα τώρα που έγινε ο δρόμος. Σε μισή, μία ώρα έχουν φθάσει και ορισμένοι φεύγουν την ίδια μέρα.
Η σύνδεση της Αμβρακίας και η εύκολη πρόσβαση έχει επιβαρύνει την κίνηση στο απροετοίμαστο περιφερειακό οδικό δίκτυο, με ουρές να σχηματίζονται στη γέφυρα της Λευκάδας και κατά μήκος του δρόμου Πρέβεζας – Πάργας.
Κι όμως οι πληρότητες στην πόλη της Πρέβεζας είναι χαμηλές. Ενώ ήρθαν περισσότεροι τουρίστες στο αεροδρόμιο. «Είναι ζήτημα υπερπροσφοράς».
Αλλά και οι δαπάνες είναι μειωμένες. Οι ξένοι σκέφτονται τα χρήματα περισσότερο. «Τα καροτσάκια από τα σούπερ μάρκετ πάνε στα σκάφη που είναι ελλιμενισμένα. Και τα σκουπίδια είναι πολύ περισσότερα».
Γνώριμη εποχή το καλοκαίρι. Γνώριμες και οι συνθήκες στις οποίες καλείται να λειτουργήσει πλέον ο τουρισμός. Ποιότητα, βιωσιμότητα, διαχείριση.
Τι γίνεται όταν οι προσδοκίες της αύξησης (κάποιων) αριθμών συναντιούνται με την πραγματικότητα του κόστους τους;
Γιατί το καλοκαίρι δημιουργεί προσδοκίες, αλλά η ζωή δεν συγχωρεί αυταπάτες.