Στην ταινία «Νύχτες με τον Εχθρό μου», η Τζούλια Ρόμπερτς παντρεύεται τον τέλειο άντρα. Είναι επιτυχημένος, έχει χρήματα, τη λατρεύει, της κάνει δώρα, την πηγαίνει να ζήσουν σε ένα σπίτι με θέα τον ωκεανό. Και μετά, αργά αλλά σταθερά, αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια τα σημάδια: Οι ψυχαναγκασμοί, οι απαιτήσεις, ο θυμός, η βία που κλιμακώνεται· πάντα κλιμακώνεται η βία και η κακοποίηση, δεν ξυπνάει κανείς ποτέ ένα πρωί και μετατρέπεται από άγγελο σε τέρας. Το έχεις δει το τέρας, αλλά έκανες ότι δεν το έβλεπες. Στο τέλος της ταινίας η Ρόμπερτς αναγκάζεται να τον σκοτώσει για να μην τη σκοτώσει εκείνος.
«Ντομινίκ. Περάσαμε πενήντα χρόνια κοινής ζωής, τρία παιδιά, επτά εγγόνια. Ησουν ένας φροντιστικός, παρών, προσεκτικός πατέρας. Δεν σε αμφισβήτησα ποτέ. Μοιραστήκαμε το γέλιο μας, μοιραστήκαμε τις λύπες μας, περάσαμε δύσκολες στιγμές, είχες προβλήματα υγείας, προβλήματα δουλειάς, σε στήριξα, δεν σε παράτησα ποτέ».
«Πόσες φορές του έχω πει, “Πόσο τυχερή είμαι που σε έχω δίπλα μου”».
Η Ζιζέλ Πελικό, που ζήτησε η ίδια να μιλήσει στο δικαστήριο, κατά τη διάρκεια της συγκλονιστικής δίκης της, θα έπρεπε να αποτελέσει υπόδειγμα για πάρα πολλές γυναίκες, αλλά είναι αμφίβολο εάν θα τα καταφέρει. Ηταν, βλέπετε, «φροντιστικός πατέρας».
«Είναι καλός με τα παιδιά μας, πώς να τον αφήσω;». Το ακούς τόσο συχνά, όσο συχνά θέλεις να απαντήσεις: «ένας άνθρωπος που κακοποιεί σωματικά, ψυχολογικά ή συναισθηματικά τη μάνα των παιδιών του, ή άλλες γυναίκες, δεν μπορεί να είναι καλός πατέρας». Ξέρεις, όμως, ότι δεν θα εισακουστείς. Σπανίως μπορείς να πείσεις μια γυναίκα ότι υφίσταται κακοποίηση εάν η ίδια δεν θέλει να το αποδεχθεί.
«Είδα αυτές τις γυναίκες, αυτές τις μητέρες, αυτές τις αδελφές, να καταθέτουν ως μάρτυρες υπεράσπισης ότι ο γιος τους, ο αδερφός τους, ο πατέρας τους, ο σύζυγός τους ήταν ένας εξαιρετικός άντρας Είχα έναν ίδιο στο σπίτι μου. Ο βιαστής δεν είναι αυτός που συναντάς σε ένα πάρκινγκ αργά το βράδυ. Μπορεί επίσης να είναι στις οικογένειές μας και ανάμεσα στους φίλους μας», είπε η Πελικό.
Δεν μας είπε κάτι καινούργιο. Η συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών βίας κατά γυναικών προέρχονται από την ίδια την οικογένεια. Οι σύζυγοι και οι σύντροφοι είναι αυτοί που δέρνουν, βιάζουν, κακοποιούν παντιοτρόπως. Κι αυτό είναι πολυπαραγοντικό: Θεωρούν τις γυναίκες «τους» ιδιοκτησία· τις έχουν «εκπαιδεύσει» με τα χρονια να δέχονται την κακοποίηση· εκείνες τους φοβουνται· είναι εξαρτημένες οικονομικά ή συναισθηματικά· ζουν σε ένα ατελείωτο Σύνδρομο Στοκχόλμης.
Ή, απλώς δεν τις ενδιαφέρει: Η Μελάνια Τραμπ είναι η δημόσια πιο εξεφτελισμένη γυναίκα του πλανήτη και ο σύζυγός της έχει καταδικαστεί για τον μισό ποινικο κώδικα σεξουαλικών αδικημάτων. «Είναι καλός πατέρας για τον Μπάρον», όμως. Και μπορεί να ξαναγίνει και πρόεδρος των ΗΠΑ, οπότε δεν πειράζει.
Μιλούσα με έναν φίλο δικηγόρο τις προάλλες και μου έλεγε ότι συχνά οι πελάτισσές του είναι αβέβαιες για το τι ακριβώς συνιστά κακοποίηση. Ή, σε ποιό σημείο οι άντρες ξεπερνούν τα όποια όρια. Λογικό. Εχουμε μεγαλώσει σε έναν κόσμο στον οποίον δεν συνιστούσε καν παράπτωμα το χυδαίο σεξουαλικό αστειάκι στο χώρο εργασιας, το χονδροειδές πέσιμο λεγόταν «φλερτ» και οι γυναίκες δεν «χαλούσαν τα σπίτια τους» επειδή ο σύζυγος τις τρέλαινε στα ψέματα και την εξαπάτηση ή, που και που έπεφτε και κανα χαστούκι. «Ετσι είναι οι άντρες, να χαίρεσαι που δεν πίνει και δεν χαρτοπαιζει», έλεγαν οι μανάδες μας, των οποίων οι δικοί τους σύζυγοι πιθανώς έκαναν και τα δύο ή και πολλά παραπάνω.
Ο νόμος μάς προστατεύει πλέον και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Το πλαίσιο υπάρχει. Και η κοινωνία, εν πολλοίς μας προστατεύει. Κανείς δεν θα σου πει κουβέντα αν τον παρατήσεις επειδή σου βγάζει το λάδι. Θα σου πουν και μπράβο.
Κι όμως, τεράστιος αριθμός γυναικών αρνείται να δει ή να αναγνωρίει τα σημάδια και επιμένει ότι «είναι καλός άνθρωπος και πατέρας», όπως ακριβώς οι γυναίκες, οι μανάδες και οι αδελφές των βιαστών της Πελικό.
Προφανώς η οικονομική ανασφάλεια παίζει κάποιον ρόλο, αλλά δεν είναι καθοριστικός παράγοντας. Υπάρχει εξίσου μεγάλος αριθμός γυναικών που μεγαλώνουν τα παιδιά τους χωρίς οικονομική βοήθεια, αλλά με αξιοπρέπεια.
Η υπόθεση της Πελικό είναι «ακραία» θα αντιτάξουν κάποιοι και πράγματι υπό κάποιες έννοιες είναι. Δεν βάζει κάθε μέρα ένας άντρας άλλους 70 να βιάσουν τη γυναίκα του. Είναι ακραία σε κλίμακα. Αλλο ο φόνος και άλλο τα χαστούκια κι άλλο η συναισθηματική βία. Ολα αυτά, όμως, εντάσσονται σε ένα γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο, αυτό της κακοποίησης.
Η Ζιζέλ Πελικό μάς δείχνει έναν δρόμο. Συγκλονιστικά δύσκολο και επίπονο. Αδιανόητο σχεδόν. Πήρε μια γενναία απόφαση, παρότι, όπως είπε η ίδια στο δικαστήριο «εγώ είμαι μια κατεστραμμένη γυναίκα». Στο βάθος, πίσω από τους κατηγορούμενους, τους ενόρκους, τις τηλεοπτικές κάμερες και την έδρα, έβλεπε όλες εμάς.
Και ήταν σαν να μας έλεγε «δεν χρειάζεται να καταστραφείτε κι εσείς».