«Το ψέμα είναι ανανδρία»
–Νίκος Καζαντζάκης
Το ψέμα στον πολιτικό λόγο είναι δυστυχώς μια πρακτική που, παρότι προσκρούει στην ηθική, δυστυχώς έχει διαδοθεί στην πολιτική ζωή.
Υπάρχουν ψέματα για τα οποία αυτοί που τα διαδίδουν, ενδεχομένως υπήρξαν θύματα παραπληροφόρησης και δεν γνώριζαν τα πραγματικά γεγονότα αναφοράς. Στην περίπτωση αυτή, αυτό που θα μπορούσε κάποιος να τους καταλογίσει είναι η αβάσταχτη ευπιστία και η έλλειψη υπευθυνότητας.
Υπάρχουν ψέματα που έχουν ένα πυρήνα αλήθειας, αλλά αυτός ο πυρήνας επενδύεται τεχνηέντως με ψέματα. Στην περίπτωση αυτή, ο εύπιστος αποδέκτης είναι δύσκολο να διαχωρίσει το αληθές από το ψευδές στοιχείο της πληροφορίας.
Τέλος, υπάρχουν ψέματα χωρίς κανένα ψήγμα αλήθειας. Είναι τα απολύτως συνειδητά ψέματα. Τα ψέματα που δεν μπορεί κάποιος να δικαιολογήσει. Τα ψέματα που μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες, αφού αυτοί που συνειδητά τα διασπείρουν, δεν έχουν κανέναν ηθικό φραγμό, ούτε ενδιαφέρονται για τις οποίες καταστροφικές συνέπειες του ψέματος.
Αλλά ποια είναι η επιστημονική προσέγγιση ενός που ψεύδεται;
Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι αυτός που ψεύδεται στην αρχή αισθάνεται κάπως άβολα.
Ομως αυτή η ενόχληση μειώνεται, όσο μεγαλώνει ο κατάλογος με τα ψέματα που αναγκάζεται να πει.
Πριν από λίγα χρόνια, για να διερευνήσουν οι επιστήμονες τι συμβαίνει στον εγκέφαλο του ανθρώπου που ψεύδεται, υπέβαλαν εθελοντές σε μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου τους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η αμυγδαλή, η περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται και διαχειρίζεται ορισμένα από τα συναισθήματά του ανθρώπου, ενεργοποιείτο όταν οι άνθρωποι ψεύδονταν. Oσο περισσότερα ψέματα έλεγαν, η αντίδραση της αμυγδαλής μειωνόταν. Δηλαδή προσαρμοζόταν ο εγκέφαλός τους στα ψέματα.
Τα ευρήματα αυτά ώθησαν τους ερευνητές να δηλώσουν ότι για πρώτη φορά αποδείχθηκε ότι μια ανέντιμη συμπεριφορά (όπως είναι το ψέμα) συνηθίζεται και επιτείνεται όσο επαναλαμβάνεται.
Το πιο σημαντικό, όμως, και ανατρεπτικό ήταν ότι οι ερευνητές διαπίστωσαν με μία απεικονιστική μέθοδο, τη μαγνητική τομογραφία, ανιχνεύσιμες αντικειμενικά μεταβολές στον εγκέφαλο αυτών που λένε ψέματα!
Επομένως, σήμερα, έχουμε επιστημονικές αποδείξεις ότι ενδεχομένως μια σύγχρονη απεικονιστική μέθοδος, όπως είναι η μαγνητική τομογραφία, μπορεί να ανιχνεύσει με αντικειμενικό τρόπο αυτούς που κατ’ εξακολούθηση λένε ψέματα, και μάλιστα ψέματα όλο και σοβαρότερα!.. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν η μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου αστοχεί σε ορισμένες περιπτώσεις, σίγουρα στο άμεσο μέλλον, άλλες νεότερες απεικονιστικές τεχνικές θα δώσουν οριστική λύση στην ανίχνευση, με αντικειμενικό τρόπο, αυτών που ψεύδονται…
Το ψέμα, όμως, είναι ιδιαίτερα σοβαρό σε πολιτικό επίπεδο, με δεδομένο ότι η ειλικρίνεια ή το ψέμα των πολιτικών ή των πολιτικολογούντων έχει άμεση σχέση με τη ζωή των πολιτών, την επιβίωσή τους, το μέλλον τους, αλλά και την ηθική τους υπόσταση.
Ενα παράδειγμα (πολιτικού) ψέματος:
…Πρόσφατα, έγινε θόρυβος με τον προσωρινό διορισμό αναπληρώτριας διοικήτριας στο Νοσοκομείο Ικαρίας, που υπάγεται στο Νοσοκομείο Σάμου.
Πρόκειται για γυναίκα που διατηρούσε επιχείρηση ζαχαροπλαστείου στη Σάμο (την οποία έχει κλείσει). Παράλληλα με την εργασία της, κατάφερε και απόκτησε πτυχίο ΑΕΙ και μεταπτυχιακά. Τοποθετήθηκε, τον Μάιο του 2019, πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Κέντρου Υγείας Καρλοβάσου. Μια μεγάλη μονάδα υγείας, η τρίτη σε μέγεθος στον Νομό, μετά τα δύο νοσοκομεία της Σάμου και της Ικαρίας.
Στο Νοσοκομείο Ικαρίας, ο αναπληρωτής διοικητής παραιτήθηκε πριν από μήνες, με αποτέλεσμα το νοσοκομείο να μένει «ακέφαλο», με μεγάλες επιπτώσεις στην λειτουργία του.
Η 2η ΥΠΕ, στην οποία υπάγεται το Νοσοκομείο Ικαρίας, προκειμένου να καλύψει τη θέση προσωρινά, ζήτησε από την κυρία Σταμούλη, της οποίας η θητεία φαίνεται ότι κρίθηκε θετικά, εάν θέλει να μετακινηθεί στην Ικαρία, αφού προηγουμένως υποβάλει τα δικαιολογητικά που απαιτεί ο νόμος (πτυχίο ΑΕΙ, μεταπτυχιακό, επάρκεια ξένης γλώσσας κ.λπ.). Η συγκεκριμένη τα υπέβαλε, ελέγχθηκαν από την υπηρεσία και τοποθετήθηκε προσωρινά (έως ότου γίνει κανονική προκήρυξη της θέσης)… Αυτά είναι τα πραγματικά γεγονότα.
Ποιο είναι το ψέμα που διέσπειραν, προφανώς εκείνοι που νομίζουν ότι θα κερδίσουν κάνοντας αντιπολίτευση βασισμένη σε εξοργιστικά ψέματα; Οτι μια γυναίκα από το «Λουκουμαδόσπιτο» (!!!) διορίσθηκε διοικήτρια στο Νοσοκομείο Ικαρίας… Δηλαδή παρουσίασαν την επαγγελματική της ενασχόληση ως μοναδικό προσόν για την κατάληψη της θέσης! Και απέκρυψαν τα σχετικά με τη θέση προσόντα… Και απέκρυψαν το βασικότερο, ότι υπηρέτησε σε διοικητική θέση σε μονάδα υγείας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αλλά προχωρούν και παραπέρα. Αναφέρουν ότι εγώ τη διόρισα!
Ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν έχω ούτε αυτή την επιθυμία ούτε αυτή τη δυνατότητα.
Το μόνο που έκανα, ως γιατρός που μπορώ και υποχρεούμαι να έχω εικόνα από τις μονάδες υγείας του Νομού Σάμου, ήταν να καταθέσω μια θετική άποψη για την απόδοση της κυρίας Σταμούλη κατά τη διάρκεια της θητείας της στο Κέντρο Υγείας. Την ιδία άποψη είχα καταθέσει και όταν επρόκειτο να διορισθεί στη διοίκηση του Κέντρου Υγείας Καρλοβάσου, αφού είχα πολλαπλά διασταυρώσει πληροφορίες για το κοινωνικό έργο της (από τον δήμαρχο Δυτικής Σάμου και πολλούς άλλους θεσμικούς παράγοντες)…
Σε ποια κατηγορία, από αυτές που προαναφέραμε, ανήκει αυτό το ψέμα; Μάλλον στην τρίτη και σοβαρότερη κατηγορία. Οπου δεν περιέχει ψήγμα αλήθειας.
Αλλά που παράλληλα, κατά τρόπο απαράδεκτο, προσπαθεί να απαξιώσει και να διασύρει μια γυναίκα, με ειρωνείες για την προηγούμενη επαγγελματική της δραστηριότητα…
…Μέχρι η επιστήμη να μπορεί στο μέλλον να ανιχνεύει, με αντικειμενικό τρόπο, τα ψέματα και αυτούς που τα διασπείρουν…
«Αιδώς Αργείοι».
* Ο Χριστόδουλος Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας και βουλευτής Σάμου της ΝΔ