* Το παρολί είναι ένα στοίχημα που συνδυάζει δύο ή περισσότερα γεγονότα και για να βγει κερδισμένο χρειάζεται η επιβεβαίωση όλων των επιλογών, ανεξαιρέτως.
Παλαιός πολιτικός, που έχει αφιερώσει χρόνο στη μελέτη της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η εξέλιξη της χώρας και οι θετικές εκβάσεις απορρέουν από τη δράση και το έργο τριών ηγετών (Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ανδρέας Παπανδρέου) και τριών πρωθυπουργών (Ιωάννης Καποδίστριας, Χαρίλαος Τρικούπης και Κωνσταντίνος Σημίτης).
Το περιβάλλον και οι οπαδοί όλων των Πρωθυπουργών μετά το 2004 έδειχναν μια σπουδή να φανεί ότι ο αρχηγός τους έχει τις προϋποθέσεις να πολιτευθεί ως ο έβδομος «Μεγάλος». Η ευφορία της εκλογικής νίκης που έχει προσωποπαγή χαρακτηριστικά, η υπερσυγκέντρωση αρμοδιοτήτων που πηγάζει από το Σύνταγμα, οι επικοινωνιακές δυνατότητες του πρώτου κύκλου διακυβέρνησης, που θέτουν το Μαξίμου στο απυρόβλητο, έλκουν τον νεοεκλεγέντα προς την απόφαση «τα παίρνω όλα επάνω μου και καθαρίζω».
Οι τέσσερις προηγούμενοι, είτε από έλλειψη τόσο μεγάλων ηγετικών προσόντων είτε από λανθασμένες επιλογές και διαδοχή κακών χειρισμών σε κρίσεις, έφτασαν στο σημείο να χάσουν ένα από τα στοιχήματα και την είσοδο στο «Πάνθεον».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης προετοιμαζόταν για μια θητεία κανονικότητας και ανάπτυξης, αλλά κρίνεται από τη διαχειριστική του ικανότητα σε μείζονες κρίσεις: νέα γεωστρατηγικά δεδομένα στην περιοχή με την κλιμακούμενα διεκδικητική Τουρκία και την εργαλειοποίηση του Μεταναστευτικού. Μια πανδημική νέα ασθένεια, που επέφερε τη μεγαλύτερη δημόσια υγειονομική κρίση παγκοσμίως, συνεχίζεται και εξελίσσεται ταυτόχρονα σε κοινωνική και οικονομική κρίση.
Μέχρι τώρα η επίδοσή του είναι εξαιρετική, όπως κρίνεται εκ του αποτελέσματος και, συγκριτικά, ως αντίστοιχη ή καλύτερη από τη διαχείριση του σεισμού του 1999 και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
Μπροστά είναι τα δύσκολα, γιατί είναι αχαρτογράφητα, σύνθετα, με παγκόσμια αλληλεπίδραση. Σταχυολογώ κάποια χαρακτηριστικά της αμέσως επόμενης περιόδου, που η αντιμετώπισή τους αποτελεί στοίχημα.
Τους προσεχείς μήνες, εκτός απροόπτου, θα διεξάγεται ένας ανταρτοπόλεμος με τον κορονοϊό. Δεν θα ησυχάσουμε από απρόβλεπτες εστίες αναζωπύρωσης. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τη μαζική συμπεριφορά σε ανοιχτούς χώρους.
Τι κάνουμε με τα παιδιά από 2 έως 14 ετών; Κάθε καλοκαίρι, οι επιλογές ήταν με τους παππούδες, διακοπές με τους γονείς, κατασκήνωση ή ημερήσια απασχόληση. Φέτος, αναγκαστικά ισχύει το μόνον με τους γονείς. Αυτό συνεπάγεται στον μεν ιδιωτικό τομέα απόσυρση από την εργασία χιλιάδων μητέρων, στο δε Δημόσιο συνέχιση των αδειών ειδικού σκοπού, οι οποίες έχουν, ήδη, παραλύσει τη λειτουργία του.
Από το 1,5 εκατ. εργαζομένων στον τουρισμό και την εστίαση, το συντριπτικό ποσοστό είναι νέοι. Φέτος θα παραμείνουν άνεργοι έως και 1 εκατ. Χωρίς πόρους και με πρόβλημα διαχείρισης του προσωπικού χρόνου. Πώς θα αντιδράσουν;
Οι περισσότεροι έλληνες brain drainers απορροφήθηκαν σε νεοφυείς ή μικρομεσαίες εταιρείες, που τώρα δοκιμάζονται. Θα δημιουργηθεί μια εντελώς καινοφανής ανεργία τριβής σε αυτούς τους νέους, ενδοχώρια και διεθνής.
Δημιουργήθηκε υψηλή προσδοκία βελτίωσης του ΕΣΥ. Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όπως σε στιγμή έπαρσης δήλωσε ο Πρωθυπουργός, ότι «καταφέραμε σε 5 εβδομάδες αυτό που οι προηγούμενοι δεν κατάφεραν σε 30 χρόνια». Οι κλίνες ΜΕΘ που προστέθηκαν χρειάζονται 2-4 χρόνια να στελεχωθούν, αν βρεθούν πρόθυμοι. Οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις του ΕΣΥ (αποδοτικότητα διοίκησης, εκπαιδευτικά κέντρα, συγχωνεύσεις μονάδων, νέες εργασιακές σχέσεις , ΣΔΙΤ, κοστολογήσεις, ηλεκτρονικές υπηρεσίες, νέα δομή δημόσιας υγείας) έχουν βάθος τετραετίας.
Το σημαντικότερο όμως είναι η αναθέρμανση της πραγματικής οικονομίας, η οποία δεν μπορεί να γίνει, πλέον, χωρίς τη δομική ανασυγκρότηση της παραγωγής.
Η αντιπολίτευση αναφέρεται σε συμβολισμούς του μακρινού παρελθόντος. Τι νόημα έχει η επίκληση του New Deal όταν τα εργαλεία του (επιδότηση ανέργων, αναλογική φορολόγηση, μεγάλα δημόσια τεχνικά έργα, εξασφάλιση καταθέσεων, έλεγχος μονοπωλίων) είτε είναι κατοχυρωμένα είτε ξεπερασμένα; Τι νόημα έχει η επίκληση του Σχεδίου Μάρσαλ, όταν δεν υπάρχει εξωευρωπαϊκός κρατικός δανειστής και εγγυητής;
Είναι εμφανές ότι η κυβέρνηση και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αναζητούν λύσεις από την εργαλειοθήκη της προηγούμενης δεκαετίας, με εξαίρεση το Ταμείο Ανάκαμψης που μπορεί να εξελιχθεί σε εμπροσθοβαρή θεσμό εκτέλεσης ενός πιο φιλόδοξου κοινοτικού προϋπολογισμού. Σε κάθε περίπτωση όμως, αν η κρίση της πανδημίας δημιουργεί μιαν ευκαιρία στην Ευρώπη, αυτή είναι να συγκεντρώσει και να συγχρονίσει τις παραγωγικές της δυνατότητες. Να μπει όσο πιο δυνατά μπορεί στον ανταγωνισμό της καινοτομίας. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, εκεί θα κατευθυνθούν οι πόροι, οι επενδύσεις και οι δράσεις.
Στην Ελλάδα η στόχευση είναι τριπλή. Να μην ανοίξουν οι πληγές της προηγούμενης κρίσης, να προστατευτεί η ανταγωνιστικότητα των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μας και να τρέξουμε να μπούμε στη 4η Βιομηχανική Επανάσταση, δηλαδή να καινοτομήσουμε.
Εδώ βρίσκεται η ενδημική μας ασθένεια. Τα ισχυρά αντισώματα που έχουμε εναντίον των μεταρρυθμίσεων, που μας καθιστούν αλλεργικούς στις αναγκαίες στρατηγικές αλλαγές στους θεσμούς, στην οργάνωση του κράτους και στην παραγωγική διαδικασία, ώστε να προσαρμοζόμαστε σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία. Δεν έχουμε μέλλον όταν εξακολουθούμε να έχουμε ανά καλλιεργούμενο στρέμμα αξία 190 ευρώ, έναντι 1.290 του άνυδρου Ισραήλ και 1.700 της λασπώδους Ολλανδίας. Ούτε όταν τα οκτώ καλύτερά μας πανεπιστήμια αποκλίνουν διαρκώς δυσμενώς έναντι των αντιστοίχων των άλλων μεσαίων χωρών της Ευρωζώνης (Αυστρία, Βέλγιο, Πορτογαλία). Στην προκειμένη περίπτωση «ευπαθέστερες ομάδες» είναι οι παραδοσιακοί κομμουνιστές, οι λαϊκιστές και, δυστυχώς, για τον Πρωθυπουργό, οι συντηρητικοί δεξιοί και οι λαϊκιστές δεξιοί: η πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας που δεν αντιστοιχείται πολιτικά με το πολυάριθμο προσωπικό του Μαξίμου.
Οπως γράφει ο συγγραφέας και πολιτικός σερ Τζέφρι Αρτσερ: «Politics is about timing and opportunity, and those stars aren’t aligned that often» (Σε δική μου μετάφραση: «Η πολιτική είναι θέμα συγκυρίας και ευκαιρίας, αλλά αυτά τα δύο άστρα δεν ευθυγραμμίζονται τόσο συχνά»).
Ολοι οι Πρωθυπουργοί, όταν βρέθηκαν μπροστά στην εθνική μας ασθένεια, έβαλαν στο παρολί τους το στοίχημα των εκλογών. Ασχέτως αν η πολιτική τους ήταν να την καταπολεμήσουν ή να καταφύγουν σε καραντίνα. Οσον αφορά τον κ. Μητσοτάκη, αυτό θα είναι το πιο περίεργο στοίχημα. Αν η επιλογή είναι πρώιμη, κινδυνεύει να το χάσει, επειδή ενδέχεται να βρει αυτοδυναμία ακόμη και με την πρώτη αναμέτρηση της απλής αναλογικής. Ή να έχει ποσοστό πολύ ισχυρής νομιμοποίησης που θα προκαλέσει ακαριαία διάσπαση ενός ή δύο μικρών κομμάτων και θα καθιστά τυχοδιωκτική τη νέα προσφυγή. Αν η επιλογή είναι όψιμη, είτε γιατί θα έχει χαθεί και πάλι μια μάχη υπέρ της μεταρρύθμισης είτε γιατί αυτή δεν δόθηκε ποτέ, τότε θα καιροφυλακτούν οι λαϊκιστές ή το επόμενο καινούργιο.
Ο συγχρονισμός με τη συγκυρία για τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις εισάγει έναν αρχηγό στο ηγετικό πάνθεον.