Ρώτησα έναν γιατρό, υψηλόβαθμο στέλεχος του «Ευαγγελισμού», πού οφείλεται η μείωση στον αριθμό των εμφραγμάτων που παρατηρείται αυτές τις μέρες. Ηθελα να μάθω αν πρόκειται για έναν μηχανισμό άμυνας που, για ανεξήγητους λόγους, ανέπτυξε η κοινότητα.
Με προσγείωσε κυνικά. «Πρώτον οι άνθρωποι ζουν καλύτερα αυτές τις μέρες. Κοιμούνται περισσότερο, εργάζονται λιγότερο ή και καθόλου, δεν ταλαιπωρούνται στο μποτιλιάρισμα και περιορίζουν το κάπνισμα στο σπίτι. Δεύτερον, αρκετοί πρέπει να πέρασαν ελαφρά καρδιολογικά περιστατικά μένοντας σπίτι, φοβούμενοι να μετακινηθούν στο νοσοκομείο».
Δεν χρειάζεται να είσαι γιατρός για να το αντιληφθείς και να το καταλάβεις. Ο τρόπος ζωής, αυτός που αντιλαμβανόμαστε ως κανονικότητα, προκαλεί ανεπανόρθωτες φθορές στη μηχανή του σώματος. Και τώρα, σε συνθήκες παύσης, ακόμα και αν το άγχος για τα οικονομικά ανεβάζει την πίεση, το σώμα παίρνει βαθιές ανάσες. Η καραντίνα έκανε καλό στην υγεία. Τη σωματική. Η ψυχική είναι αντικείμενο άλλης συζήτησης, μακράς και με αρκετά αχαρτογράφητα σημεία. Προς το παρόν διαπιστώνουμε ότι μας έχει λείψει αυτό που μας σκοτώνει.
Το ερώτημα που προβάλλει τώρα έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε κάτι από τον σημερινό τρόπο ζωής όταν επιστρέψει η κανονικότητα; Διότι στην περίοδο της καραντίνας κάναμε μερικές μικρές και μεγάλες κατακτήσεις.
Υπάρχουν εταιρείες που διαπίστωσαν ότι, πράγματι, η δουλειά γίνεται από το σπίτι. Δεν χρειάζονται τόσο μεγάλα γραφεία, ούτε λειτουργικές δαπάνες που αντιστοιχούν σε περίοδο κανονικότητας. Ηδη μερικές, ακόμα και μεγάλες, εξετάζουν σενάρια για τη διατήρηση αυτών των συνθηκών ακόμα και μετά την άρση των περιορισμών. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι σε μεγάλη εταιρεία, κορυφαία στον χώρο της, όχι μόνο στην Ελλάδα, διαπίστωσαν ότι κατά την περίοδο της καραντίνας ολοκληρώθηκαν projects, που, υπό κανονικές συνθήκες, θα απαιτούσαν πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Υπολογίζουν ότι για κάθε υπάλληλο που δουλεύει από το σπίτι, εξοικονομούνται περί τα 7.000 ευρώ ετησίως. Επίσης σε άλλη εταιρεία, που διατηρεί μεγάλο call center, διαπίστωσαν ότι οι πελάτες τους μπορούν να εξυπηρετηθούν από εκπροσώπους που δουλεύουν από το σπίτι, μέσα από ένα σύστημα που εκτρέπει τις γραμμές στους προσωπικούς υπολογιστές των εργαζομένων. Οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ αναθεωρούν τη γραμμή παραλαβής και παράδοσης online παραγγελιών. Και φυσικά, το κράτος έχει κάνει μέσα σε λίγες εβδομάδες βήματα που, στο παλιό σύμπαν, θα απαιτούσαν πολύ περισσότερο χρόνο.
Διατυπώνεται αντίλογος σε όλο αυτό. Και έχει να κάνει με το έλλειμμα καινοτομίας που γεννά η δουλειά από το σπίτι. Οι σπουδαίες ιδέες προκύπτουν συνήθως από ομαδική δουλειά, μέσα από άμεση, φυσική, ανθρώπινη επαφή και «ζύμωση». Γι’ αυτό, άλλωστε, αρκετοί επαγγελματίες της εκπαίδευσης υποστηρίζουν ότι το περιβάλλον της τάξης ή του αμφιθεάτρου υποκαθίσταται, αλλά δεν μπορεί να αντικατασταθεί.
Προ κρίσης, το ποσοστό των μισθωτών που δούλευαν από το σπίτι ήταν, περίπου, 5% – προσοχή, μιλάμε για μισθωτούς, όχι για ελεύθερους επαγγελματίες. Είναι απολύτως βέβαιο ότι αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί θεαματικά, ενδεχομένως και με επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων. Μισθοί θα περικοπούν, ενώ η απόσταση θα επιτρέψει τη μετατροπή των μισθωτών σε ελεύθερους επαγγελματίες που διατηρούν μία χαλαρή σχέση με την εταιρεία. Αναλύσεις σημειώνουν ότι η εργασία από το σπίτι αυξάνει τις πιθανότητες για κατάθλιψη, επηρεάζει την κοινωνικότητα, σε αρκετές περιπτώσεις επιδεινώνει οικογενειακά προβλήματα. Ωστόσο, άλλες αναλύσεις επισημαίνουν το αντίθετο: η ποιότητα ζωής και η ψυχική κατάσταση των ανθρώπων βελτιώνεται όταν εργάζονται από το σπίτι.
Το βέβαιο είναι –και προς το παρόν δείχνουμε να μην το αντιλαμβανόμαστε– ότι η πανδημία επιτάχυνε θεαματικά τον βηματισμό της ανθρωπότητας προς έναν τρόπο ζωής όπου τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα θα γίνονται από το σπίτι. Η έλευση του 5G θα ενισχύει αυτήν την τάση και για πολλά επαγγέλματα θα τη μετατρέψει σε κυρίαρχη. Η έννοια της δουλειάς θα αλλάξει, όπως επίσης θα επαναπροσδιοριστεί και η έννοια του ελεύθερου και προσωπικού χρόνου, σε έναν πλανήτη με πιο καθαρή ατμόσφαιρα. Και το βασικό ερώτημα θα γίνει πιο εμφατικό: μήπως δουλεύοντας από το σπίτι επιτρέπεις, τελικά, στη δουλειά να κυριαρχήσει στο σύνολο της ζωής σου;