Περπατώ στον κεντρικό δρόμο της φημισμένης Αράχωβας Κυριακή πρωί. Ερημιά και μόνο ένας ήχος. «Χς, χς, χς» από τη σκούπα της Παναγιούλας, που καθότι παστρικιά, δεν υπολόγισε ως σύνορο καθαριότητας μόνο το μαγαζί της με τις φορμαέλες αλλά νοιάστηκε και τον δρόμο. «Σχόλασε ο γάμος, έκλασε η νύφη», ακατανόητη λαϊκή παροιμία, η οποία ωστόσο πηγαινοερχόταν στα χείλη των κατοίκων της περιοχής από την προηγούμενη μέρα, καθώς ταίριαζε ταμάμ στην επομένη της λήξης του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών.
Μια σπουδαία διοργάνωση, του οραματιστή ιδρυτή Συμεών Τσομώκου και μιας ομάδας που θαρρείς βγαίνει από μια κρυψώνα κάθε χρόνο και μετά ξαναχάνεται. Γιατί κάθε χρόνο, από το 2016 που ξεκίνησε, όποιος συμμετέχει, είτε ως ομιλητής είτε ως επισκέπτης, ηχηρά αναρωτιέται: «Πώς στην ευχή καταφέρνουν τέτοια οργάνωση!». Μιλάμε για κολοσσιαία διοργάνωση με 1.000 ομιλητές, ως επί το πλείστον λαμπρές προσωπικότητες, από 70 χώρες του πλανήτη, που σε πάνελ μικρής διάρκειας ανταλλάσσουν θέσεις και προτάσεις για θέματα που δεν μπορεί να φανταστεί κανείς.
Αδιανόητος έως και δαιδαλώδης πλουραλισμός θεμάτων σε τρεις χώρους (γιατί πώς να χωρέσουν σε έναν;), ήτοι: στο Πολιτιστικό Κέντρο των Δελφών, στο ξενοδοχείο Αμαλία Δελφών και στο ξενοδοχείο Ανεμόλια Αράχωβας. Οι καλεσμένοι φτάνουν να μένουν μέχρι Ιτέα, Χρυσσό, Γαλαξίδι… Ευεργετικά αναστατώνεται η τοπική οικονομία, οξυγόνο το χρήμα που πέφτει, ιδίως φέτος που δεν έζησαν και την καλύτερη σεζόν, με τόση ζέστη μιας δραματικής κλιματικής αλλαγής στο «πετσί» μας.
Οι δρόμοι μποτιλιάρονται. Κόρνες, χαμός, τζιπούρες, κοστούμια… Κοστούμι να δει το μάτι σου! Και γόβες στελεχών δοκιμάζονται σε καλντερίμια. Ενα πανηγύρι. Μια αρχαία αγορά σε σύγχρονη βερσιόν. Να έχεις να βλέπεις και να ακούς. Να μαθαίνεις και να συναντιέσαι. Ολο «Βρε! Εδώ κι εσύ;» για χίλιους και βάλε! Η χαρά του δημοσιογράφου, των στελεχών, των εταιρειών… «Εχω κλείσει επτά ραντεβού και ακόμα τρέχω» κρυφάκουσα στέλεχος εταιρείας. «Μεγάλη υπόθεση ότι εδώ τους βρίσκεις όλους συγκεντρωμένους και δεν χρειάζεται να τρέχεις». Καλά το έλεγε.
Ολοι, με μια κάρτα εισόδου στον λαιμό, διαφορετικής απόχρωσης, πορτοκαλί για τους ομιλητές και μπλε για τους επισκέπτες, να τρέχουν. Οταν κουράζονται να ακούν, απολαμβάνουν το τοπίο. Τι τοπίο! Πόσες χώρες έχει η χώρα μου!, όπως συνηθίζω να λέω ως προσωπικό μου μότο. Να είσαι στο βουνό, να κλείνεις το μάτι στην Πυθία και να αγναντεύεις και θάλασσα. Το λες και πλεονεξία ομορφιάς! Να κάνεις σκι στο χιόνι (λέμε, τώρα!) και να κολυμπάς σε μαγευτική θάλασσα σε απόσταση λιγότερο της μισής ώρας. Τόση ανάδειξη Ελλάδας! Αγαλμα θα έπρεπε στους διοργανωτές. Και το βράδυ κοσμοπλημμύρα σε ταβέρνες και μπαράκια. Τι άλλο πια!
Κεντρικό θέμα της εφετινής συνάντησης, «Η Μεγάλη Μετάβαση». Εμένα θα μου το πεις; Βάλε ουίσκι να σου λέω. Κάθε χρονιά έχει και τους σταρ αφιχθέντες. Αυτοί που προσδίδουν και διεθνές κύρος στον θεσμό. Θεσμός είναι πια! Φέτος, για παράδειγμα, κατορθώσαμε να συν-βρεθούμε ακόμα και με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με τον γενικό γραμματέα του ΟΟΣΑ Mατίας Κόρμαν, με τον ευρωπαίο Επίτροπο για την Οικονομία Πάολο Τζεντιλόνι, με τη βασίλισσα της Ιορδανίας…
Πού να ήξερε η βασίλισσα –και εμείς κοντά της– τι μέρα θα μας ξημέρωνε την επομένη της λήξης του Φόρουμ… Τόση δραματική αναταραχή! Τόσο drone-αίμα στο αίμα-αίμα; Η Μεγάλη Μετάβαση, είπαμε… Πού θα «μεταβεί» ο κόσμος όλος; Πού θα σταματήσει το κακό; Πόσα παιδιά θα θυσιάσει η ανθρωπότητα; Και πόσα εναπομείναντα θα μπολιαστούν μίσος και εκδίκηση για να το διασπείρουν; Εχουμε τρελαθεί τελείως;
Ξέρετε τι έχω καταλάβει ύστερα από τόσα χρόνια που παρακολουθώ το Φόρουμ; Ο,τι, και στη ζωή μου όλη. Εκεί που δεν το περιμένεις, ακούγονται τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα. Το στοίχημα πάντα το κερδίζει η έκπληξη. Τι το θες το χρήμα αφού υπάρχει μνήμα, όπως διατείνεται και λαϊκόν άσμα. Οπου «χρήμα», το νερό. Τι ζωή χωρίς νερό; Εκεί να σας είχα. Σε κείνο το πάνελ. Το δικό μας νερό κατά 80% διατίθεται δωρεάν για καλλιέργειες του περασμένου αιώνα. Οι Ολλανδοί μας προέτρεψαν να ξεχάσουμε το βαμβάκι που ρουφάει το περισσότερο νερό.
Σιγά μην ξέρουν οι Ολλανδοί! Η αγροτική οικονομία μας… Να είχαμε να λέμε. Οικοδομή, τουρισμός, επιδόματα και (δεν) έχει ο Θεός. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι η χώρα της ελιάς, ποιητή μου Ελύτη, εμπορεύεται μόνο το 3% παγκοσμίως όταν η Αλγερία το 14%. «Στην Καλαμάτα αντί για Σχολή Ελαιουργίας ιδρύσανε Σχολή Ξυλογλυπτικής» μας μόρφωσε εξαιρετικός ομιλητής. Γι’ αυτό κάθε χρονιά επισκέπτομαι το Φόρουμ. Αποκλείεται να φύγεις χωρίς να έχεις μάθει…
Η πιο ενδιαφέρουσα συνέντευξη για εμένα: του Μιχάλη Τσαμάζ, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου του Ομίλου ΟΤΕ, στη Μαρία Σαράφογλου. Ο μακροβιότερος μάνατζερ. Για την αποτελεσματικότητα, τη μεθοδικότητα, τον ολοκληρωμένο κύκλο μιας διαδρομής, μα πιο πολύ για την ταπεινότητα. Εξίσου, και πάντα, η Αννα Διαμαντοπούλου που κατόρθωσε να ποιεί, επί της ουσίας πολιτική, εκτός πολιτικής.
Μια δυναμική διοργανώτρια απαιτητικών εκδηλώσεων η Γεωργία Ηλιοπούλου, άγνωστη στο ευρύ κοινό κοσμικών, που στον τομέα του Πολιτισμού μας εξέθεσε τον δικό της μοναχικό αγώνα. Ο Γιώργος Χρούσσος για τη Μακροζωία. Η Μελίνα Τραυλού για τον εφοπλισμό… Και πόσοι άλλοι… Σκεφτείτε, από τις 9 το πρωί μέχρι το απόγευμα στις 6… Σε τρεις τεράστιου μεγέθους χώρους που μεταφέρεσαι με πουλμανάκια ή «τρεχάτε ποδαράκια μου…» και σε ένα σωρό τομείς… Οικονομία, Υγεία, Πολιτισμός, Αγροτικός τομέας, Εφοπλισμός, Επιχειρηματικότητα.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέστη. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης φέτος δεν παρέστη. Ανά μέρα παρέστη ο Αλέξης Τσίπρας, ο Νίκος Ανδρουλάκης και ο Στέφανος Κασσελάκης. Παρακολουθώντας τον χαμογελαστό και άνετο επί σκηνής, μια-δυο μέρες μετά την ένωσή του με τον Ευαγγελάτο-Κάσπερ στο σπίτι του μέσα… «Σταρ και κριθάρ!»… Ενα σωρό μνήμες έτρεξαν, ως σβέλτο φιλμ μέσα μου, να κουμπώσουν ασύνδετα… Από το 2016 έχω δει «σειρές» και «σειρές» πολιτικών… Εχω δει το ψιλωμένο ύφος της εξουσίας να μεταλλάσσεται την επόμενη χρονιά σε δαρμένο σκυλί της χαμένης εξουσίας… Σκυτάλες και παραδίδονται.
Θυμήθηκα ακόμα κάτι «μικρό», εξαιρετικά σημειολογικό. Πριν από την παρουσία του κάθε Πρωθυπουργού, οι διοργανωτές αγχωμένοι άδειαζαν την αίθουσα, εμείς δυσανασχετούσαμε γιατί νομίζαμε ότι είχαμε καπαρωμένη κομβικής θέας καρέκλα, προκειμένου να περάσει ηλεκτρική σκούπα καθαριότητας στον χώρο ώστε όλα να είναι σε απόλυτη τάξη. (Οπως ακριβώς στα σκυλάδικα ενός «κάποτε», που ο Ζαμπέτας συστήνοντάς μας ονομαστικά έναν έναν την ορχήστρα του, έλεγε: «Ο Νίκος στο ακορντεόν, ο Δημήτρης στην κιθάρα, ο Γιωργάκης στη σκούπα», ενώ περνούσε σκούπα την πίστα ώστε να βγει η μεγάλη βεντέτα σε καθαρό χώρο). Ε λοιπόν, φέτος, αγαπητοί, δεν βγήκε ηλεκτρική σκούπα. Εκεί που καθόμασταν εκεί και μείναμε. Μια ομάδα έτρεξε να φωτογραφηθεί με τον Στέφανο δίπλα ως ο νέος «Ρουβάς».
Πολιτική ατμόσφαιρα φλατ. Ανευρη. Μελαγχολική. Στατική. Αμήχανοι όλοι. Λες και αυτά που τα συνεννοηθήκαμε ως σοβαρά και επείγοντα δεν κατόρθωσαν αυτοί που ανέλαβαν να λογαριαστούν μαζί τους να τα παλέψουν εις βάθος. Και αντιστοίχως, λες, ότι αυτοί που φλερτάρουν με την επόμενη μέρα εξουσίας μπερδεύουν το σοβαρό με το ασόβαρο, σε μια παιδαριώδους υφής άσκηση εξουσίας. Μετάβαση; Ούτε καν. Η μετάβαση θέλει στοιχειώδη φόρα. Θαρρείς και μας κόπηκε στην β’ τετραετία. Ο Δίας μαζί μας. Εδώ μια ολόκληρη Αμερική και σε κάνει να τραβάς τα μαλλιά σου…
Κοιμηθήκαμε έχοντας παρακολουθήσει ακόμα ένα Φόρουμ των Δελφών. Ξυπνήσαμε στον κόσμο των drones… Ενδιαμέσως μετρήσαμε πτώματα παιδιών, μάτια ορφανών και τόνους μπόλιασμα μίσους και εκδίκησης. Οι μεν τα είδαν ως παράπλευρες απώλειες και άλλωστε τους προκάλεσαν, οι προηγουμένως προκαλέσαντες… Και πάει λέγοντας. Οι δε ως ένδοξους μάρτυρες «που από το αίμα τους γεννιέται ελπίδα»… Πάρε και κατάλαβε! Ο κόσμος εσαεί ανάστατος και σε επιφυλακή κακού. Το μέλλον ανήκει στην έκπληξη… Και πονάει. Φρικτά πονάει.