Αναρωτιόμασταν στις αρχές του περασμένου Μαρτίου αν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο 74χρονος αλεβίτικης καταγωγής οικονομολόγος, πρώην δημόσιος υπάλληλος και μόλις έβδομος κατά σειρά επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) θα μπορούσε να συνενώσει και να εμπνεύσει το πολυσυλλεκτικό ακροατήριο των Τούρκων που οραματίζονταν την ανατροπή του ερντογανικού καθεστώτος.
Κατά τεκμήριο, η υποψηφιότητά του υπέκρυπτε σοβαρές αδυναμίες. Το αποτέλεσμα, όμως, του πρώτου γύρου των τουρκικών προεδρικών εκλογών δεν οφείλεται απλώς στα διακριτά ελλείμματα της αντιπολίτευσης των έξι. Εξηγείται απ’ την εν γένει παρουσία και την πολιτική δράση του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος σε περίπτωση που- όπως όλα δείχνουν- επικρατήσει στο δεύτερο γύρο, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα πολιτικό φαινόμενο του 21ου αιώνα.
Διαθέτοντας έμφυτο λαϊκό αισθητήριο, ο τούρκος πρόεδρος δημιουργεί σύμβολα και εικόνες- με πολύ μεγάλη επιτυχία. Συνένωσε το βαθιά ισλαμικό συντηρητικό ακροατήριο, κατάλοιπο του οθωμανικού αυτοκρατορικού παρελθόντος, με μια σκληρή εθνικιστική ταυτότητα, προσεταιριζόμενος ακόμα και μέρος του κεμαλικού κοινού. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας προεκλογικής καμπάνιας ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά των ψηφοφόρων κραδαίνοντας τα στιγμιότυπα της Αγίας Σοφίας ως τζαμί, του πολεμικού πλοίο «Αναντολού», του τουρκικού μαχητικού που δεν πετάει, ακόμα και του ίδιου του εαυτού του ως κιμπάρη ανατολίτη, ο οποίος τριγυρίζει στις γειτονιές και χαρτζιλικώνει τα παιδιά. Ειδικά το τελευταίο μπορεί να προκαλεί τη χλεύη πολλών, αλλά στην τουρκική κουλτούρα της καθημερινότητας είναι κάτι συνηθισμένο κι ευχάριστο
Περπατώντας στην Άγκυρα, μέσα σε διάστημα δύο λεπτών μπορείς να συνομιλήσεις με ανθρώπους οι οποίοι σου λένε ότι οφείλουν την ύπαρξή τους στον Ερντογάν- κι άλλους που μισούν τον Πρόεδρο σαν τον χειρότερο εχθρό τους. Είναι αλήθεια ότι εκατομμύρια Τούρκοι βγήκαν από το οικονομικό και το κοινωνικό σκοτάδι χάρη στην πολιτική του Ερντογάν. Με αυτό το θεμελιώδες εχέγγυο, αλλά και με ανεπανάληπτες προεκλογικές υποσχέσεις, ακόμα για δωρεάν φυσικό αέριο, η επιλογή της αντιπολίτευσης να χρησιμοποιήσει την οικονομία ως προμετωπίδα του προγράμματός της ήταν ριψοκίνδυνη. Γιατί άλλωστε ο μέσος Τούρκος της Ανατολίας να εμπιστευθεί την τεχνοκρατική αντίληψη του Κιλιτσντάρογλου και των συνεργατών του, πίσω από την οποία θα μπορούσε να κρύβεται ακόμα και μια προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με ό,τι αυτό συνεπάγεται;
Αλλά το αγαπημένο παιχνίδι του Ερντογάν είναι η αντιμετώπιση της «δυτικής αντιτουρκικής προπαγάνδας», με τον ίδιο να αλλάζει αμέσως τη ροή, στήνοντας τη δική του αντιδυτική προπαγάνδα. Γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα ότι στους Τούρκους αρέσει πολύ να νοιώθουν ότι στοχοποιούνται από τους ξένους. Μπορεί ορισμένα «συστημικά» μίντια της Δύσης να εξέφρασαν ανοικτά θέση υπέρ της αντιπολίτευσης, η πραγματικότητα όμως είναι ότι προτεραιότητα για τις ξένες πρωτεύουσες είναι να παραμείνει η Τουρκία σταθερή. Για τον Ερντογάν, όμως, αυτό δεν έχει σημασία, καθώς είναι αυτός που μπορεί να συνεγείρει το αίσθημα του καταπιεσμένου Τούρκου, συνενώνοντας όσα συνέβησαν το 1919-22 στη Μικρά Ασία με το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Για κάποιους όλα αυτά είναι σαφώς αντιφατικά, στην Τουρκία όμως η ιστορική μνήμη λειτουργεί με συγκεκριμένο τρόπο.
Ο Ερντογάν προπαγανδίζει ότι χτίζει μια Τουρκία ανεξάρτητη που δεν θα ακολουθεί, αλλά θα δημιουργεί τις εξελίξεις, έστω σε περιφερειακό επίπεδο. Αλλά πότε και από ποιους ήταν απολύτως εξαρτημένη η Τουρκία; Αν το ερώτημα περιοριστεί στα δικά μας γίνεται πιο κατανοητό:Ρώτησε κανέναν η Τουρκία τον Αύγουστο του 1964 για να βομβαρδίσει με ναπάλμ την Κύπρο ή μήπως περίμενε έγκριση για να καταλάβει δέκα χρόνια αργότερα το ένα τρίτο του νησιού; Ο Τούρκος πρόεδρος αναπλαισιώνει, με απλότητα κι επιτυχώς τις πάγιες εσωτερικές ανάγκες του λαού του, προσαρμόζοντας τες στη σύγχρονη εποχή.
Ποια είναι, όμως, η βασική αιτία για την οποία κατηγορεί η Δύση τον Ερντογάν; Είναι η καταπάτηση των βασικών αρχών του κράτους δικαίου, των ατομικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Την ίδια ώρα που εκατοντάδες άνθρωποι περίμεναν να ηττηθεί ο αυταρχικός ηγέτης, εκατομμύρια άλλοι Τούρκοι δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για αυτά τα θέματα – ειδικά αν μπουν στο ισοζύγιο με έτερα διακυβεύματα, όπως η εθνική ασφάλεια ή η εδαφική κυριαρχία της χώρας. Ό,τι δηλαδή ακριβώς κάνει ο Ερντογάν. Για την πλειοψηφία της τουρκικής κοινωνίας, ο Σελαχαντίν Ντεμιρτάς δεν είναι ο ηγέτης ενός αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος. Είναι συνεργάτης των τρομοκρατών του ΡΚΚ.
Αλλά και γενικότερα αν το δει κανείς, πόση σχέση έχει η Τουρκία ειδικά αν εξαιρεθούν τα παράλια, με τον φιλελεύθερο τρόπο ζωής της Δύσης και όλα όσα αυτός περιλαμβάνει; Συνυπάρχει η LGTBQ+ κοινότητα με μια βαθιά θρησκευόμενη κοινωνία, πυρήνας της οποίας είναι η παραδοσιακή οικογένεια; Ο Ερντογάν είναι ένας από τους σύγχρονους ηγέτες που ισχυρίζεται με τον τρόπο του ότι το εθνικό κράτος του οποίου ηγείται δεν πρόκειται να μπει στον ολισθηρό δρόμο των «μεταμοντέρνων αρχών και αξιών» που θέλει να του επιβάλει ο «ξένος παράγοντας», είτε αυτός κρύβεται στην Ευρώπη είτε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Ερντογάν κατάφερε να εκμεταλλευθεί ακόμα και το πιο καταστροφικό γεγονός της τουρκικής Ιστορίας. Από τις πρώτες μέρες μετά το σεισμό, ο Τούρκος πρόεδρος προσέγγισε την πραγματικότητα με έντονο συναίσθημα και τελικά έπεισε τους Τούρκους ότι η απρόσμενη μαζική καταστροφή που επεφύλασσε η μοίρα για τη χώρα τους θα αντιμετωπιστεί με τη βοήθεια του Θεού- και με επικεφαλής επί της Γης τον ίδιο.
Βαδίζουμε με βεβαιότητα στην απόλυτη κυριαρχία του Ερντογάν όχι απλώς επί της πολιτικής σκηνής, αλλά και επί του τουρκικού κράτους εν συνόλω. Κατά τη διάρκεια της πολυετούς θητείας του έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη γενιά αξιωματούχων- είναι οι πιστοί λειτουργοί που στελεχώνουν τους βασικούς θεσμικούς πυλώνες της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ακόμα και η παράδοση της εξουσίας, όταν αυτή έρθει, θα διέπεται αποκλειστικά από την κληρονομιά του Ερντογάν. Ο αποκαλούμενος «Αιώνας της Τουρκίας», οι προπαγανδιστικές αφίσες του οποίου κοσμούν απ’ άκρη σ’ άκρη την Άγκυρα, τώρα ξεκινά. Το μεγαλεπήβολο και επεκτακτικό όραμα του τούρκου προέδρου αφορά και την Ελλάδα.