Το 2012, ο πίνακας «Πορτοκαλί, Κόκκινο, Κίτρινο» του αμερικανού καλλιτέχνη Μαρκ Ρόθκο -τρία ορθoγώνια στα αντίστοιχα χρώματα, μέσα σε ένα υποκίτρινο πλαίσιο- πουλήθηκε για 87 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία, διπλασιάζοντας την αρχική εκτίμηση των 45 εκατομμυρίων. Επί πάρα πολλά χρόνια, οι πίνακες του Ρόθκο αντιμετώπισαν απέραντο χλευασμό: «Σιγά το πράγμα, κι εγώ μπορώ να ζωγραφίσω χρωματιστά τετράγωνα σε ένα πανί», ήταν η κεντρική ιδέα.
Ο Ρόθκο «επιβίωσε» καλλιτεχνικά των social media μόνο και μόνο επειδή όταν αυτά δημιουργήθηκαν ήταν πλέον επιβεβλημένο να προσποιείσαι ότι καταλαβαίνεις την Τέχνη, ακόμη κι αν όντως μέσα σου νόμιζες ότι αυτός μας δουλεύει όλους ζωγραφίζοντας «χρωματιστά τετράγωνα».
Κι επειδή δεν είναι «σοσιαλμιντιακώς ορθό» να κρίνουμε τέτοια πράγματα, διακινδυνεύοντας να έρθει κάποιος και να μας κάνει ρόμπα, ξεσπάμε σε αυτά που πράγματι πιστεύουμε ότι θα μπορούσαμε να φτιάξουμε καλύτερα: Το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης, ας πούμε. Ή και το ίδιο το μετρό της Θεσσαλονίκης.
Το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης, το οποίο σε ελάχιστα χρόνια (ίσως και αύριο το πρωί) κανείς δεν θα θυμάται ότι προκάλεσε τόση ιερή αγανάκτηση στους χρήστες των ΜΚΔ, υποτίθεται ότι έχει ένα σκεπτικό από πίσω του, κάτι με βυζαντινά γράμματα και το βυζαντινό παρελθόν της πόλης. Το γεγονός και μόνο ότι ο γραφίστας (και οι από πάνω του) αναγκάζεται να εξηγεί με τέτοιες σημειολογικές ακροβασίες τι σημαίνει, είναι μέρος του προβλήματος.
Το λογότυπο του Μετρό της Αθήνας, τι συμβολίζει, δηλαδή; Διαμαρτύρεται κανείς γι’ αυτό; Μας αρέσει ή όχι; Είναι υπερβολικά απλό, υπερβολικά σύνθετο, υπερβολικά κακό, υπερβολικά καλό, τι είναι; Τίποτε. Είναι το λογότυπο του μετρό της Αθήνας, ένα γραφιστικό Μ, όπως συνηθίζεται παγκοσμίως, εκτός από τους Αγγλους και τους Γερμανούς που τα δικά τους μετρό αρχίζουν από U, γιατί είναι ανάποδοι τύποι. Μια ματιά στα λογότυπα των ξένων μετρό θα σας πείσει. Α, του Λονδίνου είναι αριστούργημα, ακούω. Γιατί; Επειδή έβαλαν μια μπλε γραμμή μέσα σε έναν κόκκινο κύκλο; Τρομερό!
Ετσι, χιλιάδες άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν περάσει ούτε απ’ έξω από σχολή γραφιστικής και αγνοούν πλήρως τι σημαίνει συμμετρία, αισθητική, χρώμα, τα πάντα όλα, έχουν την ακράδαντη πεποίθηση ότι το λογότυπο είναι μάπα και οι ίδιοι θα το έκαναν καλύτερο. Στο μεταξύ αν τους ρωτήσεις γιατί είναι μάπα, δεν έχουν ιδέα. Απλώς είναι. Και είναι απολύτως βέβαιο πώς ο,τιδήποτε κι αν τους έδειχναν, πάλι μάπα θα το έβρισκαν. Παίζω και τα δύο μου παιδιά σ’ αυτό.
Είναι πολύ απλό, λέει. Τι ήθελες να είναι; Ο Μεγαλέξανδρος με το Βουκεφάλα στην κορυφή του Λευκού Πύργου να κραδαίνουν σημαία του ΠΑΟΚ; Απλά πρέπει να είναι τα λογότυπα, εκεί είναι όλη η ιστορία. Και να μένουν στο μάτι. Το ελληνικό πεζό «μ» θα μένει στο μάτι. Το «Μ» της MacDonalds μένει στο μάτι. Και παρότι αισθητικό καρακιτσαριό μεγατόνων, έχει γράψει ιστορία.
Τα λογότυπα, λέει, πρέπει να είναι προϊόν σκέψης, κόπου και χρόνου. Γιατί, ήσουν εκεί και ξέρεις αν οι άνθρωποι αυτοί δεν αφιέρωσαν κάτι από τα παραπάνω; Μα, αν αφιέρωναν, απαντά, θα δημιουργούσαν κάτι καλύτερο. Τι σημαίνει καλύτερο; Δεν βγάζεις άκρη…
Σε ένα βαθμό, βέβαια, το πρόβλημα με το λογότυπο του Mετρό Θεσσαλονίκης, δεν είναι αισθητικό. Είναι ο τρόπος με τον οποίον δημιουργήθηκε, και δεν εννοώ γραφιστικά. Είναι όλα τα υπόλοιπα, οι απ’ ευθείας αναθέσεις και το κόστος των 30.000 ευρώ, τα οποία πήρε κάποιος εκτός διαγωνισμού. Σε αυτήν τη χώρα δυσκολευόμαστε τρομερά να καταλάβουμε ότι οι απ’ ευθείας αναθέσεις είναι κακό πράγμα, πολύ κακό, κάκιστο, τόσο από ουσιαστικής και θεσμικής, όσο και από επικοινωνιακής απόψεως.
Δεν φταίει το ίδιο το λογότυπο γι’ αυτό, όμως. Το λογότυπο είναι θύμα της σοσιαλμιντιακής βαρεμάρας και αδηφάγας ανάγκης για «παραγωγή περιεχομένου». Το οποίο «περιεχόμενο», σε περίπτωση που δεν το έχει προσέξει κανείς άλλος, είναι κατά κανόνα αρνητικό, χλευαστικό και επικριτικό. Σπανίως βλέπεις κάποιον να δημιουργεί πραγματικά, να προσφέρει λύσεις, να δίνει προτάσεις, ή γνώση. Με το δάχτυλο σηκωμένο άπαντες και διαρκώς.
Με τεράστια αγωνία, μην περάσει κάτι και τους ξεφύγει και δεν το «σταυρώσουν». Και, προφανώς, με άπειρο χρόνο στη διάθεσή τους.
Σε κάποια χρόνια, όταν η Θεσσαλονίκη εκτός από λογότυπο θα έχει τελικά και μετρό (βασικό αυτό), θα μπαίνουμε στους σταθμούς του και δεν θα δίνουμε καμία σημασία. Θα βάλω κι άλλο ένα στοίχημα. Αν τότε φτιάχνει μετρό η Καλαμάτα, ας πούμε, και παρουσιαστεί το δικό του λογότυπο, πολλοί από αυτούς που σήμερα βρίσκουν «αηδία» το λογότυπο της Θεσσαλονίκης, θα το φέρνουν ως παράδειγμα προς μίμηση και θα βρίζουν το καινούργιο. Εχει συμβεί με πολλά πράγματα αυτό.
Μην δίνετε σημασία, η ώρα να περνάει και σε δουλειά να βρίσκονται τα σόσιαλ και όσοι αισθάνονται την ανάγκη να τα ταΐζουν διαρκώς…