Η συζήτηση ως προς τα προνόμια για τους πολίτες που αποφασίζουν να κάνουν το εμβόλιο, τις «διευκολύνσεις» κατά τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, η οποία άνοιξε και επισήμως την Τρίτη, μετά την συνάντησή του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, είναι διαφορετική σε κάθε χώρα. Διεξάγεται με πολιτισμικούς όρους, ως εκ τούτου έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Στην Ελλάδα, όχι, δεν θα προσφέρουν ντόνατ και αλκοόλ σε όσους κάνουν εμβόλιο, όπως στο Κονέκτικατ. Δεν θα δίνουν μπαξίσι 100 δολαρίων, όπως στο Μέριλαντ, στους δημόσιους λειτουργούς. Δεν θα χαρίζουν εισιτήρια για τους αγώνες των Μετς και Γιάνκις στο μπέιζμπολ, όπως στη Νέα Υόρκη. Δεν θα προσφέρουν κιουνεφέ και χούμους, όπως στο Τελ Αβίβ. Ούτε πρόστιμα και αντίποινα σε παροχές κοινωνικής πρόνοιας, θα ρίξουν στο κεφάλι των αρνητών των εμβολίων, όπως στην Ινδονησία.
Οταν θα έχει διασφαλιστεί το δικαίωμα όλων των ενηλίκων στον εμβολιασμό, η διευκόλυνση θα συνδεθεί με ό,τι μας έχει λείψει πιο πολύ στα ατέρμονα απαγορευτικά. Θα δώσει πασαπόρτι για τον ορισμό της κοινωνικής επαφής, το «ένα ποτήρι κρασί» με φίλους, «μέσα», κι ενώ έξω έχει μπόρα και αέρα. Ίσως, φημολογείται, δώσει το «ελευθέρας» και για συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, αγώνες στα γήπεδα.
Οι ειδικοί είναι σαφείς: δεν μπορούν να επιτευχθούν ποσοστά ανοσίας της τάξης του 80-85%, αν δεν εμβολιαστεί τουλάχιστον το 80% των ενηλίκων. Εχοντας περάσει από σαράντα κύματα μέσα στη θάλασσα της πανδημίας, τώρα που ο φόβος για την ασθένεια έχει υποχωρήσει σε σύγκριση με τον φόβο για το εμβόλιο, η κυβέρνηση βρίσκεται προφανώς στη φάση που εγκαταλείπει την αξιοποίηση της «δύναμης της πειθούς» και περνάει σε εκείνη των πιο δραστικών μέτρων. Βαδίζει στα χνάρια της Ιταλίας. Ο Τζουζέπε Κόντε ήταν βελούδινος, ο Μάριο Ντράγκι έγινε δυναμικός, θεσπίζοντας με θάρρος ως υποχρεωτικό τον εμβολιασμό των υγειονομικών. Η Ελλάδα βρίσκεται μια ανάσα μόνο από την υποχρεωτικότητα σε ειδικές ομάδες, στο Σύστημα Υγείας και τις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, σε περιβάλλοντα όπου διαβιούν ευάλωτοι, γενικώς. Το έκανε σαφές ο ίδιος ο Πρωθυπουργός.
To ζήτημα δεν χωράει influencers. Είναι αμιγώς θεσμικό, γιατί ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Και το ανέλαβαν οι υψηλότεροι πολιτειακοί παράγοντες της χώρας. Πλάι στον κ. Μητσοτάκη, και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν δίστασε να πάρει θέση: «Το Σύνταγμα κατά κανένα τρόπο δεν αναγνωρίζει δικαίωμα σε κάποιον να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του άλλου και την υγεία του. Αρα το όριο της ελευθερίας των επιλογών μας, είναι ο διπλανός μας. Είναι ο άλλος. Επομένως είναι πολύ εσφαλμένη αυτή η αντιμετώπιση και δεν νομίζω ότι υποστηρίζεται σοβαρά από συνταγματολόγους. Ιδιαίτερα μάλιστα για ανθρώπους που λειτουργούν, δουλεύουν και επηρεάζουν πάρα πολύ πληθυσμό». Η κυρία Σακελλαροπούλου δεν έχει απαλείψει τη βαθιά γνώση του Συντάγματος – πώς θα μπορούσε, άλλωστε, πρόεδρος του ΣτΕ υπήρξε…
Οι εκφάνσεις δεν λείπουν ούτε από τη βάση της κοινωνίας. Πέρα από τις ατομικές φωνές στα social media, τις μεμονωμένες θέσεις και παραινέσεις υπέρ του εμβολιασμού, η παρέμβαση του Συλλόγου Εργαζομένων της Alpha Bank προκάλεσε αίσθηση. Με επιστολή του στη Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού, ο σύλλογος ζητεί πλήρη εμβολιασμό, «στέλνοντας» στην απομόνωση τους αρνητές του, όσους κάνουν σημαία τους την ανυπακοή, τη συνωμοσιολογία, την παραπληροφόρηση.
Σε απάντηση, η διοίκηση της τράπεζας –τονίζοντας ότι έχει λάβει από την πρώτη μέρα της πανδημίας όλα τα μέτρα για την προστασία της υγείας, τόσο του προσωπικού, όσο και των πελατών της– δηλώνει ότι συντάσσεται πλήρως με την εθνική προσπάθεια ελέγχου της πανδημίας μέσα και από τους μαζικούς εμβολιασμούς, καθιστά ωστόσο σαφές ότι δεν πρόκειται να καταφύγει σε μέτρα καταλυτικά για τους αρνητές, αν προηγουμένως δεν τα θελήσει η Πολιτεία. «Η προσωπική ευθύνη είναι υψίστης σημασίας και υπερτερεί οποιωνδήποτε απαγορεύσεων ή/και άλλων μέτρων, πολλώ δε μάλλον όταν τέτοια μέτρα δεν τα νομοθετεί η Ελληνική Πολιτεία», αναφέρει χαρακτηριστικά (δείτε εδώ ολόκληρη την ανακοίνωση της τράπεζας). Κοινώς, η θέσπιση κανόνων πρέπει να προέρχεται άνωθεν.
«Διαθέτω το σώμα μου, όπως γουστάρω», «δεν εμβολιάζομαι, ρε», επιχειρήματα «ε ντε λα μαγκέν» δεν έχουν θέση στο πεδίο της δημόσιας υγείας-«αγαθού υψίστης σπουδαιότητας». Ακόμη κι ο ορισμός της έννοιας της υγείας (όπως τον έχει προσδιορίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη. Ο τρόπος θεώρησης του ζωντανού οργανισμού και η σχέση του με το κοινωνικό περιβάλλον θεωρούνται πια – και είναι – αλληλένδετα, διέπονται από σχέση αλληλεξάρτησης. Υπάρχει το ατομικό δικαίωμα, υπάρχει όμως και η έννοια των συλλογικών δικαιωμάτων, το δικαίωμα της κοινότητας. Το δημόσιο συμφέρον, τον θάνατο του οποίου τελικά επιφέρει η διόγκωση του «εγώ».
«Είμαστε εις το “εμείς” κι όχι εις το “εγώ”». Η φράση ανήκει στον στρατηγό Μακρυγιάννη και είναι ίσως το καλύτερο μάθημα πολιτικής γραμματικής, το πιο αποτελεσματικό κίνητρο ενός ιδιότυπου σύγχρονου πατριωτισμού· σκλαβιά είναι ο ιός, όχι το εμβόλιο. Δεν ακουμπά άραγε η σοφία της, τους αρνητές του; Η ελληνική κοινωνία αγαπάει τη δυαδική, μανιχαϊστική λογική, του καλού και του κακού, του άσπρου και του μαύρου, κυνική όμως δεν είναι. Ή τουλάχιστον δεν ήταν. Προ πανδημίας.