Την Τετάρτη που πέρασε είχα τη χαρά να συμμετάσχω στην παρουσίαση ενός φωτογραφικού άλμπουμ του Χάρη Παπαδημητρακόπουλου με θέμα τις ημέρες της καραντίνας. Είναι ένα πραγματικά εξαιρετικό, υπέροχο θα έλεγα, λεύκωμα που συνοδεύεται από κείμενα γνωστών προσωπικοτήτων σχετικά με τις αναμνήσεις τους από το lockdown. O τίτλος του είναι Lockdowned.
Η παρουσίαση έγινε σε μία κατάμεστη κινηματογραφική αίθουσα. Ζήτησα, λοιπόν, να μάθω από το κοινό πόσοι είναι αυτοί που δεν πέρασαν Covid. Σηκώθηκαν τα μισά χέρια. Η έκπληξη μου ήταν τόσο μεγάλη, που επανέλαβα την ερώτηση. Πάλι το ίδιο. Αισθάνθηκα ότι μου κάνουν πλάκα. Μετά σκέφτηκα ότι αρκετοί θα το πέρασαν ως ασυμπτωματικοί. Στη συνέχεια οι συμμετέχοντες στην παρουσίαση αφηγήθηκαν τις αναμνήσεις τους από την καραντίνα. Κάποιοι πέρασαν καλά και κάποιοι άσχημα. Το ίδιο περίπου κατάλαβα συνομιλώντας με κόσμο από το ακροατήριο. Ακουσα διάφορες ιστορίες, άλλες γλυκές και χαριτωμένες και άλλες σκληρές, με ανθρώπινες απώλειες.
Ωστόσο αυτό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι το πώς η εμπειρία πάει να σβηστεί από την εφήμερη συλλογική μνήμη. Οχι ότι θα ξεχάσουμε την πανδημία και το lockdown, προς Θεού. Ομως τα αφήσαμε στην άκρη πολύ πιο γρήγορα από όσο πιστεύαμε.
Τις ημέρες της καραντίνας γράφαμε και λέγαμε ότι ο κόσμος άλλαξε για πάντα. Δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Τα απομεινάρια της πανδημίας είναι η χρήση μάσκας, που βαίνει μειούμενη, η τηλεργασία στον βαθμό που διατηρήθηκε από κάποιες επιχειρήσεις και οι αποστάσεις στις κοινωνικές επαφές που τηρούνται πλέον μόνο από λίγους. Πριν από τρία χρόνια συζητούσαμε για το τέλος της χειραψίας και της γενναιόδωρης αγκαλιάς. Είχαμε λησμονήσει ότι η κανονικότητα είναι οδοστρωτήρας που ισοπεδώνει τα πάντα.
Πολλά από όσα γράψαμε και είπαμε την εποχή της καραντίνας σήμερα δείχνουν παράλογα, εντελώς άστοχα, πέρα από κάθε πραγματικό πλαίσιο. Είναι λογικό. Ολη η ιστορία της ανθρωπότητας είναι σπαρμένη από τραγωδίες και τραύματα που οι άνθρωποι αφήνουν πίσω τους προχωρώντας μπροστά.
Η πανδημία μας θύμισε ότι αυτή η διαδικασία γίνεται πλέον πολύ πιο γρήγορα. Μέσα σε τρία χρόνια πέθαναν έξι εκατομμύρια άνθρωποι. Στην πατρίδα μας χάσαμε περίπου 40.000 ανθρώπους -μία πόλη σβήστηκε από τον χάρτη. Από ένα σημείο και μετά οι νεκροί ήταν μία καθημερινή στατιστική στην οποία κανένας δεν έδινε σημασία. Σήμερα πεθαίνουν περίπου εκατό άνθρωποι την εβδομάδα.
Ακόμα και σε πολιτικό επίπεδο, η πανδημία δεν άντεξε ως θέμα για να σταθεί στην πολιτική αντιπαράθεση, δεν είναι κάτι που θα μας απασχολήσει στις εκλογές. Ούτε βέβαια η αναδιάρθρωση του συστήματος Υγείας προκειμένου να αντιμετωπίσει μελλοντικές προκλήσεις. Αυτό έγινε σε ελάχιστες χώρες του κόσμου. Οι περισσότεροι δεν σχεδίασαν κάτι για το μέλλον. Αλλωστε αν οι πανδημίες εμφανίζονται μια φορά στα εκατό χρόνια, τότε και εμείς αφήνουμε τη δουλειά για τους αγέννητους.
Η επιθεώρηση Scientific American επισημαίνει ότι η πανδημία μας έμαθε πέντε βασικά πράγματα.
Τα εμβόλια mRNA είναι όχι μόνο αποτελεσματικά, αλλά και ασφαλή. Η πανδημία μας έδωσε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε και άνοιξε νέους δρόμους για τη χρήση τους σε περισσότερες θεραπευτικές εφαρμογές. Μόνο στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι τα εμβόλια απέτρεψαν τρία εκατομμύρια θανάτους.
Οι μάσκες λειτουργούν. Και σώζουν. Η χρήση τους δεν προστάτευσε μόνο από Covid, αλλά και από άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού που πρακτικά εξαφανίστηκαν, μαζί με τη γρίπη, στη διάρκεια των μέτρων.
Η ποιότητα του αέρα είναι πολύ πιο σημαντική από τον καθαρισμό των επιφανειών με απολυμαντικό. Ο ιός μεταδίδεται μέσω του αέρα, όπως και η γρίπη. Μάθαμε ότι το φιλτράρισμα του αέρα έχει μεγαλύτερη σημασία από όση νομίζαμε.
Η ανάλυση των λυμάτων είναι ένας καλός και αξιόπιστος τρόπος για να παρακολουθούμε την πορεία λοιμωδών νοσημάτων. Το διαπιστώσαμε και εδώ, όταν το αρμόδιο εργαστήριο του ΑΠΘ έκανε τις πλέον ασφαλείς προβλέψεις.
Η παρακολούθηση της γονιδιακής εξέλιξης του ιού μας δίνει πληροφορίες χρήσιμες για την πρόγνωση της συμπεριφοράς του. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν συνέχεια επιστημονικά μάτια στην εξέλιξη που οδηγεί σε παραλλαγές. Η γνώση που συγκεντρώνεται ίσως μας επιτρέψει να καταστήσουμε προβλέψιμη τη συμπεριφορά του ιού.
Τρία χρόνια μετά τα πρώτα μέτρα προχωρούμε στην άρση και των τελευταίων που, μεταξύ μας, δεν τηρούνταν με συνέπεια. Η μάσκα στα μέσα μεταφοράς δεν θα είναι πλέον υποχρεωτική, ούτε τα τεστ για τους ανεμβολίαστους εργαζόμενους. Κανένας δεν συζητάει πλέον για εμβόλια, οι θεωρίες συνωμοσίας πήγαν στα σκουπίδια, δεν γίνονται ερωτήσεις για την επάρκεια κλινών σε ΜΕΘ. Ολα αυτά δείχνουν μακρινά, ανήκουν σε μία παρένθεση που συχνά μας προκαλεί μικρά κενά μνήμης με αδυναμία υπολογισμού του σωστού χρόνου. Και είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι δεν θα ξανασυμβεί, τουλάχιστον σε μας. Στο μέλλον μπορεί να τα καταφέρουμε καλύτερα. Εκτός και αν η επόμενη πανδημία έχει πιο κοφτερά δόντια. Τότε ίσως φέρει μαζί της και την Αποκάλυψη.