Το δυστυχές επεισόδιο με τον θάνατο του ομογενή Κώστα Κατσίφα , από τα πυρά των αλβανών αστυνομικών στο χωριό Βουλιαράτες στη μειονοτική ζώνη της Βορείου Ηπείρου, έφερε ξανά στην επιφάνεια τα δυσεπίλυτα προβλήματα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αλβανία με επίκεντρο, κατά κύριο λόγο, την ελληνική μειονότητα. Προβλήματα μακροχρόνια για τα οποία απαιτείται σε Αθήνα και Τίρανα, πέρα από ισχυρή πολιτική βούληση, αυτοσυγκράτηση, νηφάλιος διάλογος και ειλικρίνεια για να ξεπεραστούν. Αυτά βέβαια είναι ευχολόγια, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο δύσκολη, καθώς ο εκατέρωθεν υφέρπων εθνικισμός δηλητηριάζει τις συνειδήσεις των πολιτών και τροφοδοτεί την πολιτική ένταση.
Σε όλο αυτό το γκρίζο σκηνικό υπάρχει μια ηλιαχτίδα: μετά από δεκαετίες άρνησης των Αλβανών και αδράνειας και αδιαφορίας της Ελλάδας προχωρά με ικανοποιητικούς ρυθμούς η συλλογή των οστών των πεσόντων ελλήνων στρατιωτών στα αλβανικά βουνά και ο ενταφιασμός τους στο νεκροταφείο στους Βουλιαράτες.
Ομως αυτή είναι μια φωτεινή εξαίρεση. Ας δούμε τι συνεχίζει ανυπέρβλητα να μας χωρίζει από την Αλβανία.
Πρώτον, τα προβλήματα της ελληνικής μειονότητας. Η αλβανική κυβέρνηση αναγνωρίζει, ς μειονοτική περιοχή στη Βόρειο Ήπειρο, τα 99 ελληνικά χωριά στις περιοχές του Δελβίνου, του Αργυροκάστρου και της Δρόπολης. Αναγνωρίζει μειονοτικά δικαιώματα στους κατοίκους που ζουν ή προέρχονται από αυτές τις περιοχές. Οχι όμως όλα τα δικαιώματα. Η αλβανική διοίκηση σε πολλές περιπτώσεις αμφισβητεί τα περιουσιακά δικαιώματα των κατοίκων σε αυτές τις περιοχές και προχωρά σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις. Εξαιρούσε από τα χρόνια του Εμβέρ Χότζα και εξαιρεί μέχρι και σήμερα τη περιοχή της Χειμάρας – περιοχή με στρατηγική σημασία και με τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης. Είχε αναγνωριστεί εκεί από τον Χότζα ένα είδος αυτοδιοίκησης αλλά από το 1991 που έπεσε το κομμουνιστικό καθεστώς, όλες σχεδόν οι αλβανικές κυβερνήσεις δεν το αναγνωρίζουν. Κι όχι μόνο, επιδιώκουν να πάρουν με αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και τις περιουσίες όσων επέμειναν, προς τουριστική εκμετάλλευση βεβαίως.
Η αλβανική πλευρά ζητάει ταυτόχρονα να επιστραφούν στους νόμιμους ιδιοκτήτες ή τους απογόνους τους ακίνητα αλβανών πολιτών στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ’30 . Είναι ακίνητα που έχουν τεθεί σε καθεστώς «μεσεγγύησης» από το ελληνικό κράτος, δηλαδή βρίσκονται υπό την ευθύνη του για να μην καταπατηθούν και αξιοποιούνται ανάλογα. Πρόκειται για λίγες εκατοντάδες ακίνητα σε Θεσσαλονίκη, Γιάννενα, Πάτρα κ.α.
Με δεδομένα τα ζητήματα των περιουσιών εγείρεται ημιεπίσημα το δήθεν θέμα του Τσάμικου για το οποίο κινητοποιούνται συχνά οι Τσάμηδες, στην Αλβανία. Εχουν μάλιστα ιδρύσει και κόμμα διατυπώνοντας ακραία αιτήματα περί αναγνώρισης δήθεν γενοκτονίας, το 1943, όταν από περιοχές της Θεσπρωτίας και της Πρέβεζας και επιστροφής περιουσιών που είχαν όμως καταπατήσει από χριστιανικούς ελληνικούς πληθυσμούς.
Δεύτερον, σημαντικό πρόβλημα είναι η διευθέτηση της ΑΟΖ , βόρεια της Κέρκυρας. Στα Τίρανα , τον Απρίλιο του 2009, η Ντόρα Μπακογιάννη υπέγραψε συμφωνία για την ΑΟΖ στο Βόρειο Ιόνιο και συγκεκριμένα στην θαλάσσια περιοχή βόρεια της Κέρκυρας και των Διαπόντιων νήσων (Οθωνοί, Ερεικούσα). Η συμφωνία διασφάλιζε πλήρως τα ελληνικά συμφέροντα. Δύο όμως μήνες μετά, τον Ιούνιο του 2009 πραγματοποιούνται εκλογές στην Αλβανία και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, υπό τον σημερινό πρωθυπουργό Εντι Ράμα, στέλνει την απόφαση για την ΑΟΖ στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας με το επιχείρημα ότι η Ελλάδα τα πήρε όλα με αυτή την συμφωνία. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας την ακυρώνει. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι οι Τούρκοι παρενέβησαν στην απόφαση δωροδοκώντας ακόμη και δικαστές γιατί αναγνωρίστηκε ΑΟΖ στα μικρά Διαπόντια νησιά που αν τελεσφορούσε θα καταρρίπτονταν οι τουρκικοί ισχυρισμοί για την αντίστοιχη περιοχή στο Καστελόριζο. Εκτοτε το θέμα βάλτωσε.
Τρίτο ζήτημα είναι η λεγόμενη άρση του Εμπολέμου. Οι Αλβανοί υποστηρίζουν ότι θέλουν απόφαση της Ελληνικής Βουλής και πως δεν τους αρκεί η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, επί Ανδρέα Παπανδρέου και υπουργού Εξωτερικών, Κάρολου Παπούλια, το 1988 ότι παύει η εμπόλεμη κατάσταση που είχε κηρυχθεί το 1940. Εδώ αξίζει η ιστορική αναφορά. Εκτός από την Ιταλία, τον Οκτώβριο του 1940, κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα και η Αλβανία με απόφαση του Αλβανικού Κοινοβουλίου που είχαν διορίσει οι Ιταλοί, όταν το 1939 κατέλαβαν την Αλβανία, εκδιώκοντας τον βασιλιά Ζόγου που βρήκε καταφύγιο στην Αθήνα και μετά στο Κάιρο και τη Ν. Αφρική. Μαζί με τα ιταλικά στρατεύματα πολέμησαν τους Ελληνες και τάγματα αλβανών στρατιωτών.
Συναφές πρόβλημα είναι η οριστική διευθέτηση των συνοριακών πυραμίδων στα βουνά της Ηπείρου. Εχουν τοποθετηθεί από το τέλος του Εμφυλίου, αλλά κατά καιρούς καθαρίζεται ο χώρος από τη πυκνή βλάστηση. Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και σπανιότερα, λόγω του ότι η Αλβανία δεν συνεργάζεται αποτελεσματικά.
Τούτων δοθέντων είναι απορίας άξιο πώς ο Νίκος Κοτζιάς ήταν έτοιμος να υπογράψει συμφωνία με την Αλβανία όπως πομπωδώς ανακοίνωσε.