Ενας άνθρωπος πέθανε λόγω συρροής κρουσμάτων Covid-19, έπειτα από γάμο. Μόνο που ο μακαρίτης δεν είχε πάει στην τελετή. Πήγε κάποιος συγγενής του, που, λίγες μέρες μετά το μυστήριο, τον επισκέφθηκε στο σπίτι. Ο επισκέπτης, που ήταν ασυμπτωματικός, μετέδωσε τον ιό στο γηρασμένο κλαδί του γενεαλογικού του δένδρου και έτσι ακόμα ένας άνθρωπος μπήκε στη βάρκα για τον Αχέροντα ως θύμα του κορονοϊού.
Πάνω στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να στηθεί ένας πύργος από επιχειρήματα στη σφαίρα της ηθικής. Ευθύνεται, άραγε, ο άνθρωπος που πήγε στον γάμο; Επιδημιολογικά, ασφαλώς και ευθύνεται. Κατέστη ξενιστής του ιού που σκότωσε κάποιον άλλον. Δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτός ο άνθρωπος ήταν αμελής ή, απλώς, κόλλησε από μία στιγμιαία απροσεξία. Ούτε έχουμε πληροφορίες για τις συνθήκες υπό τις οποίες τελέστηκαν ο γάμος και η δεξίωση που ακολούθησε. Στην τελική, δεν είναι μία υπόθεση που προσφέρεται για διερεύνηση δικαστικού τύπου.
Ομως θα συμφωνήσετε ότι υπάρχουν πτυχές, ηθικής και ψυχολογικής φύσεως, που έχουν ενδιαφέρον. Πώς, αλήθεια, αισθάνεται αυτός που, ως κιβωτός μεταφοράς του ιού, προκάλεσε την επιμόλυνση και των θάνατο άλλων ανθρώπων; Τα αποδίδει όλα στην κακιά στιγμή ή οικτίρει τον εαυτό του που χτυπιέται ανηλεώς από τις Ερινύες; Θα συγκεντρώσει πάνω του τη μομφή των άλλων ή θα δεχθεί λόγια παρηγοριάς;
Κάθε περίπτωση είναι, φυσικά, διαφορετική. Αν έχεις ξεσαλώσει στα πάρτι και μετά επισκεφθείς τον παππού και τη γιαγιά, είσαι, που λέει ο λόγος, στα όρια της ποινικής ευθύνης. Αν ήσουν προσεκτικός και δεν γνωρίζεις πώς μολύνθηκες, το διαχειρίζεσαι κάπως καλύτερα. Ωστόσο από όποια πλευρά και αν το δείτε, είναι ένα νέο πεδίο για την ψυχολογία. Πώς ζεις από εδώ και πέρα αν η συμπεριφορά σου οδηγήσει στον θάνατο κάποιων άλλων και μάλιστα αγαπημένων προσώπων; Είναι και το πλαίσιο της ατομικής ευθύνης που δεν σου επιτρέπει περιθώρια διαφυγής. Δεν έβαλες μάσκα, δεν έπλυνες χέρια, πήγες κάπου που δεν έπρεπε να πας.
Οσο αυξάνονται τα κρούσματα, ο αριθμός των νεκρών και των διασωληνωμένων, η διαχείριση της πανδημίας γίνεται όλο και περισσότερο ατομική υπόθεση. Στην αρχή της πανδημίας κάποιοι επιχείρησαν να απαλείψουν το κομμάτι της προσωπικής ευθύνης, προκειμένου να αναδείξουν τις καχεξίες ενός κράτους-πατερούλη που οφείλει να προστατεύει και να παίρνει επάνω του όλη την ευθύνη. Ο τραγέλαφος με τις μάσκες-αιώρες είναι συνέπεια αυτής της αντίληψης που λέει ότι το κράτος οφείλει να μεριμνά και για το στοιχειώδες της ατομικής προφύλαξης. Ωστόσο, όσο στενεύουν τα περιθώρια, κρυώνει ο καιρός και λιγοστεύουν οι διαθέσιμες νοσοκομειακές κλίνες, η ευθύνη του πολίτη έρχεται στα μέτρα που της αναλογούν.
Το κράτος έχει ευθύνη για τα νοσοκομεία και τους ελέγχους για την τήρηση των μέτρων υγειονομικής προστασίας. Τελεία. Από εκεί και πέρα είναι ευθύνη του πολίτη, ατομικά και ως μέλος του συνόλου, να σταθεί ως οφείλει απέναντι στην απειλή. Σε δύο μήνες μπορεί να μην υπάρχει κρεβάτι για να νοσηλευτείς. Πάρε τα μέτρα σου, προστατεύοντας τον εαυτό σου και τους άλλους. Και εν τέλει, ίσως είναι η στιγμή να λέμε κάποια πράγματα με το όνομά τους. Στις ανεύθυνες και ανέμελες συμπεριφορές αρμόζει πλέον η απαξίωση της εγκληματικής πράξης. Δεν γίνεται, δηλαδή, η μη χρήση κράνους να τιμωρείται με 600 ευρώ και η άρνηση μάσκας με 150 ευρώ. Ο τύπος που δεν φοράει κράνος παίζει το δικό του κεφάλι. Αυτός που αρνείται τη μάσκα παίζει με τα κεφάλια των άλλων.