Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον στο Protagon της Παρασκευής (10/10/24), το άρθρο της κυρίας Λίλας Σταμπούλογλου με τίτλο «Είναι δυνατόν να μιλάμε για σχολικές ποδιές;». Στο άρθρο αυτό η κυρία Σταμπούλογλου ξιφουλκεί κατά παντός υποστηρικτή της σχολικής ποδιάς. Επειδή στο παρελθόν, με άρθρο μου στο «Βήμα της Κυριακής», είχα προτείνει την επαναφορά της σχολικής ποδιάς, προτίθεμαι να διευκρινίσω μερικά σημεία που μπορεί να κάνουν τη συζήτηση χρήσιμη.
Είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι το έγγραφο του σχολείου που μοιράστηκε στους γονείς και αποτελεί αφορμή για το άρθρο της κυρίας Σταμπούλογλου μιλάει για «ενδυματολογική ομοιομορφία των μαθητών», δηλαδή ούτε για ποδιά, ούτε μόνο για μαθήτριες. Συνεπώς, τα περί σεξισμού της κυρίας Σταμπούλογλου δείχνουν μάλλον τις δικές εμμονές και όχι τις προθέσεις του σχολείου.
Η ενδυματολογική ομοιομορφία θα μειώσει τις οικονομικές ανισότητες που διατυπώνονται (και διαλαλούνται) με το ντύσιμο, αλλά δεν θα τις εξαφανίσει ούτε, έστω, κατά τις ώρες του σχολείου. Τα πλουσιόπαιδα ή οι γονείς τους θα βρουν τρόπους να επιδεικνύουν τον πλούτο τους. Παράδειγμα; Σε ιδιωτικό σχολείο που οι μαθητές και οι μαθήτριες φορούν σχολική στολή, η διαφορά του πλούτου εμφανίζεται χαμηλά, στα παπούτσια· άλλοι και άλλες φορούν παπούτσια των 50 ευρώ και άλλοι και άλλες των 500. Ομως και σε αυτή την περίπτωση η επιβολή της ομοιομορφίας παίζει τον ρόλο της. Υποδεικνύει στη νέα γενιά ότι κάποιο κακό υπάρχει στις μεγάλες ανισότητες και ότι είναι καλό να ευνοούμε τη μείωση των επιβλαβών διαφορών, εκείνων δηλαδή που δεν συμβάλλουν στην εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.
Το άλλο ερώτημα είναι αν η ενδυματολογική ομοιομορφία θα κάνει το σχολείο να μοιάζει με στρατόπεδο, όπως υποστηρίζει η κυρία Σταμπούλογλου. Σοβαρότατο λάθος, που πιθανώς οφείλεται στην έλλειψη εμπειρίας. Η στολή σε εντάσσει σε μια ομάδα από την οποία αντλείς δυνάμεις, κύρος, αισθήματα αγάπης για τους ομοίους, αγνοώντας την κοινωνική τους τάξη, τον πλούτο και ό,τι άλλο διχάζει τα νεαρά παιδιά. Εχω φορέσει στολή ποδοσφαιρικής ομάδας, ως πιτσιρίκος, στολή προσκόπου και στολή φαντάρου για 24 μήνες. Σε όλες τις περιπτώσεις αισθανόμουν περήφανος και, όταν η ομάδα ή η ενωμοτία έχανε, παρηγοριά.
Ενα σημαντικό πλεονέκτημα της σχολικής στολής είναι ότι θα εξαφανίσει το καθημερινό «πρόβλημα» που περιγράφεται με τη φράση που ακούγεται κάθε πρωί σε χιλιάδες νοικοκυριά: «Μαμά (και σε μερικές περιπτώσεις, μπαμπά), τι θα φορέσω σήμερα;»
Στο θέμα της σχολικής στολής, η κυρία Σταμπούλογλου δεν βλέπει αυτά που ανέφερα πιο πάνω, βλέπει σεξισμό, γι’ αυτό και η αναφορά σε «κοντά ρούχα», «κοντά μπλουζάκια» και σε «κοιλιές έξω». Η συζήτηση περί σεξισμού είναι περιττή εδώ. Τα πλεονεκτήματα της σχολικής στολής δεν εξαφανίζονται επειδή κάποιος που τη θέλει μπορεί να είναι σεξιστής. Πέραν αυτού, όμως, οι ανά την χώρα εχθροί του σεξισμού, στους οποίους συμπεριλαμβάνω και τον εαυτό μου, και οι οπαδοί της κακώς εννοουμένης προόδου, είναι καλό να κατανοήσουν μερικά απλά πράγματα:
- Δεν υπάρχει τίποτα κακό ή καλό με το ανθρώπινο σώμα, όπως μας το έδωσε η φύση. Καλή ή κακή είναι η φροντίδα του και η παρουσίασή του.
- Δεν είναι κακό να δείχνεις την κοιλιά σου στην παραλία, είναι όμως ανάρμοστο να τη δείχνεις στην εκκλησία. Το μαγιό είναι ταιριαστό στη θάλασσα, αλλά ανάρμοστο και προσβλητικό στην εκκλησία, είτε είσαι άνδρας είτε γυναίκα.
- Στο νυχτερινό μπαρ μπορείς να πας χωρίς πουκάμισο ή με πολύ βαθύ ντεκολτέ, όμως δεν μπορείς να πας έτσι σε κηδεία.
Το πώς φροντίζεις και παρουσιάζεις το σώμα σου, γενικά, δεν είναι θέμα δικαιωμάτων και διεκδικήσεων. Υπάρχουν κανόνες που ποτέ δεν πρέπει να παραβλέπονται. Δυο τέτοιοι κανόνες είναι αυτός που περιλαμβάνεται σε αυτό που λέμε ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΙΔΩ και αυτός που επιβάλλει η αίσθηση του ΩΡΑΙΟΥ.
Βέβαια, το περιεχόμενο της δημοσίας αιδούς και του ωραίου μπορεί να αλλάζει από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία, είτε είναι προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο, αλλά η αλλαγή δεν θα αποτραπεί από τη σχολική στολή.
Συμπέρασμα: Η σχολική στολή είναι πολύ καλή ιδέα και δεν έχει καμία σχέση με σεξισμό ή τα οποιαδήποτε άλλα που τρομάζουν την κυρία Σταμπούλογλου ή τους υπέρ της προόδου πολεμιστές.
Υπάρχει και ένα άλλο, σοβαρότερο σχετικό θέμα, που δεν μπορεί να αναλυθεί στο πλαίσιο της συζήτησης για τη σχολική στολή, αλλά αξίζει να αναφερθεί. Υπάρχει μια τάση στη χώρα μας, και οπωσδήποτε στις χώρες της Δύσης, που ευνοεί και οδηγεί στην ανοχή και στην απάθεια. Και οι δύο στρώνουν το χαλί στον δρόμο της παρακμής.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.