«Αγιο καλοκαίρι, άγιο μεσημέρι και άγιο δειλινό» έλεγε ένα τραγουδάκι των 90s. Τριάντα χρόνια μετά, το άγιο καλοκαίρι των «καρτ ποστάλ» δεν στέκει πια ούτε ως συμβολισμός σε ελαφρά άσματα. Το 2023, το καλοκαίρι από «άγιο» έγινε «άγριο».
Το πρόβλημα είναι επείγον από κάθε άποψη. Κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική, χωροταξική, από τη σκοπιά της δημόσιας ασφάλειας και της δημόσιας υγείας και φυσικά από αυτή της ψυχικής υγείας για τον μέσο κάτοικο της χώρας. Το καλοκαίρι της ανάσας και της ανάπαυλας μας χαιρέτησε. Λιγοστεύει επικίνδυνα πια όχι μόνο ο χρόνος αλλά και ο χώρος για αυτή την απαραίτητη λειτουργία.
Το 2023 πατήσαμε στο «μετά» όσων συμβόλιζε κάποτε το καλοκαίρι. Δεν τα γιατρεύει πια όλα. Μπορεί να γιατρεύει εν μέρει τα δημόσια οικονομικά και να στηρίζει όσους εξαρτώνται από τον τουρισμό, αλλά ταυτόχρονα αποκαλύπτει τις μεγάλες παθογένειες της χώρας. Παράλληλα, όσοι ανέχονται τρόπον τινά αυτές τις παθογένειες τον χειμώνα, ονειρευόμενοι τρεις εβδομάδες αποφόρτισης και ψυχικής γαλήνης «μακριά από όλα», πρέπει να σκεφτούν κάτι άλλο. Διαλογισμό; Γιόγκα; Το «ζούμε σε έναν τόπο ευλογημένο» τρίζει επικίνδυνα.
Ας συνοψίσουμε μερικές μόνον πλευρές, αρχίζοντας από τον τουρισμό. Πριν από τέσσερα χρόνια, υπό τον τίτλο «Προς τα πού πάει η τουριστική ανάπτυξη;» το Protagon επισήμανε σε άρθρο της Χριστίνας Πουτέτση για την κατάσταση στα τουριστικά μας νησιά όπως η Σαντορίνη: «Κυκλοφοριακό κομφούζιο, πούλμαν, γεμάτα πάρκινγκ, φασαρία. Και δόμηση που αρχίζει και πυκνώνει επικίνδυνα, ειδικά για τα αμπέλια. Ούτε λόγος για τις ανάγκες σε νερό, ρεύμα. Για διαχείριση απορριμμάτων. Η Σαντορίνη, από εξώφυλλο για την απαράμιλλης ομορφιάς θέα της, έγινε είδηση για τον υπερτουρισμό της σε διεθνή έντυπα». Δύο χρόνια μετά, το 2021, νέα στιγμιότυπα «τρέλας» από το Protagon στην Πάρο.
Αγιο καλοκαίρι; Μάλλον όχι. Και οι ξένοι το βλέπουν και το γράφουν.
«Η πολυκοσμία, ο θόρυβος, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και κυρίως η ακρίβεια, είναι τα βασικά στοιχεία που κάνουν τους βρετανούς τουρίστες να γυρίσουν την πλάτη στη Μύκονο» σημείωσαν οι Times του Λονδίνου φέτος τον Ιούλιο καλώντας τους αναγνώστες τους να την αποφύγουν. Προηγήθηκαν τα ρεπορτάζ για τον ξυλοδαρμό του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού από μπράβους στη Μύκονο και ακολούθησαν αυτά για τις ξαπλώστρες, την παράνομη δόμηση και την απουσία γιατρών στα νησιά. Αν το μοντέλο είναι «Παρακμή με Χρήμα», όπως έγραψε η Λίλα Σταμπούλογλου, κάποια στιγμή η παρακμή θα διώξει και το χρήμα, δηλαδή τους τουρίστες. Κανένας δεν θέλει να χορεύει μέσα σε έναν σκουπιδότοπο.
Στα απλησίαστα για τον μέσο Ελληνα νησιά και το μη βιώσιμο μοντέλο του τουρισμού (που το βλέπουν πια όλοι), ήρθε για να μείνει το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και των μέγα-πυρκαγιών. Ενα κεφάλαιο που αποκαλύπτει τις παθογένειες της κρατικής οργάνωσης και απομυθοποιεί τις υπερ-αισιόδοξες προσεγγίσεις ότι η Ελλάδα εκσυγχρονίζεται σε βάθος. Κράτος και κάτοικοι απομάκρυναν με επιτυχία 20.000 τουρίστες στη Ρόδο, το 112 σώζει ζωές, αλλά ο μηχανισμός για την πρόληψη και την καταπολέμηση των πυρκαγιών έδειξε τα όριά του. Παντού. Στη Νέα Αγχίαλο, στην Αλεξανδρούπολη, στα νησιά μας. Και οι τουρίστες δεν γίνεται να μην παρατήρησαν τους καπνούς που κάλυψαν αυτές τις ημέρες τον ήλιο στη μισή Ελλάδα…
Το ερώτημα είναι αν θα λειτουργήσει το 2023 σαν ένα κουβάς με παγωμένο νερό στο πρόσωπο ή αν θα συνεχίσουμε να αφήνουμε το ελληνικό καλοκαίρι στη μοίρα του. Ολοι αντιλαμβάνονται πλέον ότι κάπως πρέπει να οργανωθεί, να προστατευθεί και να θωρακιστεί (από τη σκοπιά της δημόσιας ασφάλειας και της υγείας) το ελληνικό καλοκαίρι. Ως ένα συνολικό και ξεχωριστό εγχείρημα. Και ότι θα πρέπει να μοιραστεί ανάμεσα στους επισκέπτες και στους κατοίκους αυτής της χώρας, ιδίως εκείνους που δεν είναι πλούσιοι. Το ελληνικό καλοκαίρι θα φτάνει για όλους μόνο αν είναι βιώσιμο, αν δεν καεί και δεν καταστραφεί.
Το «project βιώσιμο καλοκαίρι» είναι πολύπλευρο και σοβαρό. Είναι υπαρξιακή ανάγκη και ταυτόχρονα καθρέφτης της χώρας. Οχι βιτρίνα. Φέτος το καταλάβαμε με οδυνηρό τρόπο. Γι’ αυτό και όσοι έχουν την ευθύνη των αλλαγών θα πρέπει από τον Σεπτέμβριο, πρώτον, να μας δείξουν ότι αντιλήφθηκαν τι συνέβη και, δεύτερον, να μας πουν τι θα κάνουν.