Κάποτε, οι έρευνες της κοινής γνώμης (τα γκάλοπ, όπως τα λένε στο χωριό μου) χρησίμευαν για να επιβεβαιώσουν επιστημονικά κάτι που αντιλαμβανόμασταν γύρω μας εμπειρικά. Ας πούμε, την πολιτική υπεροχή ενός κόμματος και ενός πολιτικού αρχηγού έναντι των υπολοίπων, ή ίσως την αίσθηση ισοπαλίας που ήδη βλέπαμε. Μας σχηματοποιούσαν επίσης αριθμητικά, αυτό που η δια γυμνού οφθαλμού παρατήρηση ήταν ανίκανη να κάνει. Μας έδειχναν, δηλαδή, πόσο μεγάλη ή μικρότερη ήταν η διαφαινόμενη διαφορά.
Στις ημέρες μας, ωστόσο, το πράγμα έχει αντιστραφεί. Η τρομακτική υπερπληροφόρηση, η καθημερινή επικέντρωση των μέσων ενημέρωσης και των social media σε περιπτωσιολογικά γεγονότα, η άνευ ορίων και κανόνων γενίκευση κάθε συμβάντος ή λόγου κατά την αυθαίρετη βούληση κάθε άσχετου, η υπερβολική δημοκρατία στον λόγο, που καταλήγει να ισοπεδώνει τεχνητά την επιρροή του πρώτου με τον τελευταίο στην κοινωνική κλίμακα, μπορεί να έχουν χίλια θετικά, πλην έχουν ένα βασικό αρνητικό. Χάνουμε τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τη μεγάλη εικόνα.
Κοντολογίς, με τη δυνατότητα που υπάρχει πια να έχουν ίσο δημόσιο λόγο ο μοναχικός αγράμματος από το κορφοβούνι με τον πραγματικό παντογνώστη και διαμορφωτή του περιβάλλοντός του, εξαφανίζεται πρακτικά η δυνατότητα του μέσου πολίτη να «διαβάσει» την κοινωνία του ως σύνολο. Τα επικοινωνιακά βεγγαλικά που εξακοντίζονται καθημερινά από επικοινωνιακούς διαύλους που είναι αιχμάλωτοι των επιδιώξεων τηλεθέασης, κλικς ή πολιτικών στοχεύσεων, δεν αφήνουν το μάτι του μέσου ανθρώπου να περιπλανηθεί πάνω στα δεδομένα της ταπεινής γης που πατά. Στην πραγματικότητα, ξέρουμε χίλια μικρά πράγματα, αλλά δεν έχουμε ιδέα για το ένα μεγάλο που μας περιβάλλει.
Η περίφημη, λοιπόν, φωτογραφία της στιγμής, η δημοσκόπηση, που παλιότερα μας έλεγε σε πίνακες αυτό που ήδη ξέραμε, στο πολυκερματισμένο σήμερα απέκτησε άλλον ρόλο. Μας επαναφέρει στην πραγματικότητα. Πρόκειται ίσως για κατάντια του πολιτισμού μας, όμως οι έρευνες της κοινής γνώμης κατέληξαν να είναι το μοναδικό πια εργαλείο που διαθέτουμε για να δούμε την κοινωνία μας ως σύνθεση και όχι ως άθροισμα καθημερινών μικροεικόνων και μικρογεγονότων. Και κάθε φορά που σκύβουμε πάνω τους σφυρίζοντας έκπληκτοι μ’ αυτά που διαβάζουμε, μοιάζουμε με θεατές κινηματογράφου που επί δύο ώρες βλέπαμε ηλιόλουστα νησιά και καυτές ερήμους στο πανί, αλλά μετά βγαίνουμε έξω και συνειδητοποιούμε ότι στην πραγματική ζωή βρέχει και κάνει κρύο.