Εκείνο το ρημάδι το χρέος, το ξεχάσαμε; Αυτό ντε που μας διέλυσε τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, που μας ρήμαξε, που μας τσάκισε. Διότι πολύ κρατικό χρήμα βλέπω να ρέει προς τα νοικοκυριά και ακόμα περισσότερη μουρμούρα βλέπω να αναβλύζει, ότι «αυτά που δίνουν δεν φτάνουν».
Η μικρή εικόνα είναι πράγματι ζοφερή. Από την αντλία της βενζίνης, μέχρι τη μελιτζάνα στο τελάρο και από το καφεδάκι στον φούρνο, ως το ακτοπλοϊκό εισιτήριο για το νησί. Το χρήμα χάνεται σαν νεράκι που χύνεται σε ξερό χώμα, αυτό μπορεί να σου το βεβαιώσει κάθε νοικοκύρης και νοικοκυρά που μπαίνει στο σούπερ μάρκετ ή περπατάει πάνω-κάτω στη λαϊκή. Το λαϊκό εισόδημα εξανεμίζεται. Υστερα από μισό αιώνα αντίθετων βιωμάτων, πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον πληθωρισμό.
Η πρώτη (και λογική) αντίδραση του συφοριασμένου καταναλωτή είναι να ζητήσει βοήθεια από το κράτος, δηλαδή από την κυβέρνηση που διοικεί το κράτος. Στους προηγούμενους πληθωριστικούς κύκλους, βέβαια, η ιδέα να διαμοιραστούν επιταγές ακρίβειας ή κρατικά κουπόνια βενζίνης θα έμοιαζε τελείως παρανοϊκή. Τα νοικοκυριά αφήνονταν μόνα τους να αντιμετωπίσουν την άνοδο των τιμών, είτε με προσπάθεια αύξησης του εισοδήματός τους είτε με αιματηρές περικοπές εξόδων.
Ο μισός αιώνας που ακολούθησε (παρά τις γενικές φιλελευθεροποιήσεις και την απαγκίστρωση από τις κρατικές οικονομίες) προσέθεσε βάρη στις πλάτες του λεγόμενου κοινωνικού κράτους. Πρωτοπόρος σε αυτή την πρακτική ο (κατηγορούμενος για νεοφιλελευθερισμό) Κυριάκος, μοίρασε μόνος του, μέσα σε μια τριετία, περισσότερα από όσα είχαν μοιράσει όλοι μαζί οι προκάτοχοί του επί πολλές δεκαετίες. Και συνεχίζει ακάθεκτος. Και αυτά που συνεχίζει να δίνει «δεν φτάνουν».
Πλην, η μεγάλη εικόνα τι λέει; Το χρέος; Κανένας συνταξιούχος που μετράει τα φραγκοδίφραγκα στην παλάμη του δεν θα εγκύψει ποτέ στις καμπύλες βιωσιμότητάς του, αν όμως μας δίδαξε κάτι η χρεοκοπία του 2010, ήταν ότι αυτός ο δύστυχος θα είναι το πρώτο θύμα μιας επανάληψης της καταστροφής. Ούτε θα υπάρξει ποτέ αντιπολίτευση που θα παροτρύνει την κυβέρνηση να περιορίσει την επιδοματική πολιτική για να μην υπονομεύσει το μακροοικονομικό μέλλον της χώρας. Οι Αλέξηδες θα ζητούν πάντα και αύξηση των παροχών και παράλληλη βελτίωση των δεικτών.
Διαβάζω, λοιπόν, ότι παρά τα θηριώδη κυβερνητικά «δοσίματα» προς τον κοσμάκη, το χρέος συνεχίζει να παραμένει «βιώσιμο» και «διαχειρίσιμο». Εντάξει, αλλά και το 2008 βιώσιμο ήταν το χρέος μας, ξαφνικά το 2009 ήρθε ο Αρμαγεδδόνας. Ακούω αναλύσεις ότι τροφοδοτούμε την επιδοματική πολιτική μας από την ανάπτυξη που φέρνει χρήμα στα ταμεία. Σύμφωνοι, αλλά και επί Σημίτη η ελληνική οικονομία έτρεχε με ρυθμούς ανάπτυξης 4% ετησίως (οπότε κάθε σπατάλη επιτρέπονταν), μετά μάθαμε ότι αυτό δεν ήταν πραγματική «ανάπτυξη» αλλά «διόγκωση». Αντε βγάλε άκρη.
Τεχνοκράτης των μακροοικονομικών μεγεθών δεν είμαι, πλην θυμάμαι ένα απλό μάθημα της δεκαετίας της κρίσης που έλεγε ότι δεν πρέπει να ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε. Συμβαίνει τώρα αυτό; Επίσης θυμάμαι τη μνημειώδη απάντηση του Ερνεστ Χέμινγουεϊ, όταν τον ρώτησαν πως χρεοκόπησε, ενώ είχε τόσα έσοδα από τα βιβλία και τα βραβεία του. Είχε απαντήσει «gradually, then suddenly».