Τρία χρόνια μετά το ελληνικό #MeToo και τέσσερα από την καταναγκαστική κλεισούρα (που έβαλε την ταφόπλακα σε κάμποσους γάμους), το στρέιτ παντρεμένο ζεύγος «τρώει» άγρια παντόφλα.
Γιατί δηλαδή να μπεις στον κόπο να παντρευτείς εν έτει 2024; Για να έχεις δίπλα σου κάποιον να τσακώνεσαι για το πώς μπαίνουν σωστά τα πηρούνια στο πλυντήριο πιάτων; Τι πιο αφύσικο και πνιγηρό από την αιώνια συζυγική πίστη, όταν ο άνθρωπος είναι ζώο πολυγαμικό και περιπετειώδες; Γιατί να θέλεις να αποκτήσεις με αυτό το σχήμα παιδιά που αργά ή γρήγορα θα ζουν μέσα στο σπίτι σκηνές από ταινία του Λάνθιμου ή του Οικονομίδη;
Εδώ και χρόνια, ο στρέιτ γάμος αντιμετωπίζεται ως ένας παρηκμασμένος θεσμός, οι δε millennials το έχουν ψυλλιαστεί και τον έχουν εδώ και κάμποσο καιρό βαφτίσει «οικιακό γκούλαγκ» («Δεν μπορείς να φύγεις από το σπίτι χωρίς να πεις που πηγαίνεις. Δεν μπορείς να φύγεις χωρίς να πεις τι ώρα θα γυρίσεις. Δεν μπορείς να αφήσεις την πόρτα του μπάνιου ανοιχτή – είναι προσβλητικό. Δεν μπορείς να αφήσεις την πόρτα του γάμου κλειστή»).
Στις ΗΠΑ, στην πιο πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, ένα 40% των ενηλίκων (κυρίως οι λευκοί και οι άνω των 65) δηλώνουν απαισιόδοξοι για το μέλλον του γάμου και της οικογένειας (με ένα πενιχρό 25% να είναι αισιόδοξοι, οι υπόλοιποι ούτε κρύο ούτε ζέστη).
Σε νέο αμπαλάζ
Πέρα από τον κανιβαλισμό και το τρολάρισμα (κυρίως από μεσήλικους μετανοημένους παθόντες), ακούω συνεχώς γύρω μου νέα ζευγάρια να παντρεύονται. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το επιβεβαιώνουν. Την περίοδο 2011-2022 (εξαιρείται, φυσικά, το 2020) γίνονταν κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 49.000 γάμοι (σε όλες τις μορφές). Μεταξύ 2021 και 2022 είχαμε και άνοδο της τάξεως του 6,4% (μπορεί να ήταν και τα εξ αναβολής μυστήρια, λόγω πανδημίας).
Ισως αυτοί οι καινούργιοι «κρεμασμένοι» να δίνουν μια γεύση από το νέο αμπαλάζ του στρέιτ γάμου, που δεν μπορεί, θέλοντας και μη και αυτός αλλάζει.
«Ο γάμος αναμφίβολα εκσυγχρονίζεται», μου έλεγε προ ημερών ένας 40χρονος καλλιτέχνης που έγινε πρόσφατα και μπαμπάς. «Για μένα είναι πια αυστηρά μια προσωπική υπόθεση των δύο εμπλεκομένων. Δεν έχει να κάνει καθόλου με αυτό που υπήρχε πριν από 50-100 χρόνια, π.χ. οικογένειες που ένωναν περιουσίες κ.τ.λ. Εχουμε φύγει από αυτές τις εποχές, αφορά αποκλειστικά τους δύο που αποφασίζουν να τελέσουν αυτό το, ας πούμε, μυστήριο. Κανέναν άλλον! Εγώ είμαι, επίσης, σίγουρα πολύ κατά της εμπορευματοποίησης αυτής της πράξης μεταξύ δύο ανθρώπων. Αναφέρομαι στην οικονομική φιέστα που στήνεται γύρω από μια γαμήλια τελετή και συχνά “ξετινάζει” το ζευγάρι».
Τα καλά νέα είναι ότι τα δύο εμπλεκόμενα μέρη τολμούν το απονενοημένο… με τελείως διαφορετικά μπαγκάζ. Οι άνδρες, ταρακουνημένοι αισίως από ένα ετοιμοθάνατο πατριαρχικό σύστημα που τους έχει γεμίσει ανασφάλεια και ενοχές, και υποχρεωμένοι πλέον από τα πράγματα να αναθεωρήσουν τον ρόλο τους, αποτινάσσουν σιγά σιγά στερεότυπα και τοξικές κάργα αρρενωπότητες, κάνουν αυτοκριτική, φορούν wrap μάρσιππο και ποδιά κουζίνας. Οσο για τις γυναίκες, οπλισμένες πλέον με όλο και μεγαλύτερη οικονομική αυτονομία, χωρίς το στίγμα της «ανύπαντρης», με panic button, κατεψυγμένα ωάρια και e-divorce, μπαίνουν με άλλο αέρα στο παιχνίδι.
Αμφότεροι, δηλαδή, δείχνουν να προσέρχονται στο γαμήλιο «μυστήριο» σχεδόν όπως οι parnters στα ομόφυλα ζευγάρια: πιο συνειδητοποιημένοι.
Επαναδιαπραγμάτευση
Ενα άλλο βασικό συστατικό του νέου στρέιτ γάμου είναι το ακανθώδες ζήτημα της ημερομηνίας λήξης. Οπως μου λέει χαρακτηριστικά ένας ειδικός, «παλιά ο γάμος ήταν μια σχέση ζωής. Τώρα είναι “πάμε και όπου βγει”». Εξ ου και το «μπουμ» στα «γκρίζα» διαζύγια, μεταξύ δηλαδή των άνω των 50.
Χαμός γίνεται, βέβαια, ήδη και στα «άσπρα». Αν κρίνει κανείς από την επιδημία διαζυγίων σε αγαπημένα ώριμα ζευγάρια του Χόλιγουντ (ο Χιου Τζάκμαν και η Ντέμπορα Λι Φέρνες το διέλυσαν μετά από 27 χρόνια, η Μέριλ Στριπ και ο Ντον Γκάμερ, που είναι παντρεμένοι 45 χρόνια, τα έξι τελευταία τα έχουν περάσει σε διάσταση), πρόκειται για το trend που αναμένει προσεχώς τους κοινούς θνητούς.
Το εν λόγω «μπουμ» συμπίπτει χρονικά με την απομάκρυνση των παιδιών από την οικογενειακή εστία, που συχνά μετατρέπεται όχι απλά σε «empty nest» («άδεια φωλιά»), αλλά σε μαύρη τρύπα. Συν ότι το 2024, ακόμα και στα 75 σου δεν είσαι πια «τελειωμένος», δεν είσαι προς απόσυρση (ολόκληρο «Golden Bachelor» με «σιτεμένους» προβάλλει πια η αμερικανική τηλεόραση) και, πάνω απ’ όλα, δεν χρειάζεται να φας στη μάπα αυτόν ή αυτήν που επέλεξες στα 35 σου.
Ενδεχομένως να έχει κάτι το απελευθερωτικό όλο αυτό. Σε απαλλάσσει από την γκιλοτίνα του «για πάντα», από αυτό το άκρως αντισέξι «θα γεράσουμε στο ίδιο μαξιλάρι». Δεν σέρνεις πια σαν κατάδικος μια σιδερένια μπάλα στο πόδι. Μένεις γιατί θέλεις να μείνεις, γιατί κάτι εξακολουθείς να παίρνεις σε αυτή τη συνθήκη (άρα, λογικά, κάτι εξακολουθείς να θέλεις να δίνεις).
Υπάρχει, βέβαια, και ο αντίλογος. Οτι στον βωμό αυτού του νέου ατομικισμού που βιώνουμε, οι συναισθηματικές σχέσεις έχουν παραγίνει ρηχές και εύκολες, ενώ είναι σχεδόν ντεμοντέ να παλεύεις να ανανεώνεις μια μακροχρόνια σχέση. Είναι σαν στην εποχή του TikTok εσύ να να θέλεις να διαβάζεις μακρινάρια long reads. Είναι πολύ πιο εύκολο να πεις «παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω» στο σύμπαν των delivery apps, του «τα 60 είναι τα νέα 40», του «σήμερα είσαι, αύριο δεν είσαι», του Only Fans και των απεριόριστων επιλογών που ανοίγονται πλέον για σένα και το μέλλον σου.
Οπως και να ‘χει, ο παρηκμασμένος θεσμός που τόσο ονειρεύονται τα ομόφυλα ζευγάρια θα συνεχίσει να αποτελεί επιλογή και για τα καταπονημένα στρέιτ. Η απομάγευση έχει επέλθει, αλλά κάποια νήματα δεν έχουν ακόμα κοπεί. Επίσης, κάποιοι καταφέρνουν και περνούν καλά, αποδεικνύοντας ότι ο γάμος δεν είναι μόνο «σκληρή δουλειά».
Οπως είπε με νόημα μια παντρεμένη για χρόνια φίλη σε έναν γνωστό της που τόλμησε προ ημερών να την ειρωνευτεί για τη συνθήκη γάμος-παιδί: «Και η μονιμότητα έχει τα απρόβλεπτά της».