«Η σημερινή Ακροδεξιά και η Ακρα Αριστερά μοιράζονται την ίδια οπτική: αποστρέφονται τη χώρα τους, τουλάχιστον στην τρέχουσα ενσάρκωσή της, και εκφράζουν αγάπη και αφοσίωση σε μια καλύτερη, ξένη χώρα» γράφει σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο FT Magazine ο βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Σάιμον Κούπερ.
Υπό τον τίτλο «Πούτιν: η διαταραχή που πλήττει από κοινού την Ακρα Δεξιά και την Ακρα Αριστερά», ο Κούπερ μνημονεύει τον Τζορτζ Οργουελ και το διάσημο δοκίμιό του «Σημειώσεις για τον Εθνικισμό» του 1945. Ο Οργουελ προτείνει τον όρο «μετατοπισμένος εθνικισμός» (transferred nationalism) για να περιγράψει τους ανθρώπους που αγαπούν και θαυμάζουν με πάθος μια άλλη χώρα από τη δική τους.
Θα μπορούσε να πει κανείς πως ο «μετατοπισμένος εθνικισμός» είναι μια εξηγήσιμη αντίδραση όταν στη χώρα σου βιώνεις π.χ. τη στέρηση δικαιωμάτων και ονειρεύεσαι την ελευθερία. Μόνο που στην περίπτωση μας, στην Ελλάδα, πρόκειται για πολίτες και πολιτικούς που ζουν σε μια ελεύθερη χώρα — και ονειρεύονται τον αυταρχισμό.
Η αταβιστική σαγήνη του αυταρχισμού, η εθελοτυφλία όταν πρόκειται για μια εκδοχή του που μας κινεί συναισθηματικά και τελικά η αμάσητη κατανάλωση προπαγάνδας αρκεί να γίνεται «για καλό σκοπό», είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά μιας συλλογικής παραζάλης που οδηγεί πολλούς συμπολίτες μας να κλείνουν τα μάτια στους βιασμούς και τους διαμελισμούς αμάχων και να ονειρεύονται αυτές τις ημέρες έναν δίκαιο κόσμο, με σοσιαλιστικό ρεαλισμό φυσικά και με ηγέτη τον κάθε άλλο παρά σοσιαλιστή Πούτιν.
Ο Κούπερ αναφέρεται σε χώρες και καθεστώτα που έχουν υπάρξει κατά καιρούς της μόδας στο πλαίσιο αυτό: Για τους αριστερούς ήταν σταθερά η Κούβα του Φιντέλ Κάστρο ή και το Βόρειο Βιετνάμ του Χο Τσι Μινχ. Και από την άλλη πλευρά, αυτή των ακροδεξιών, η Ισπανία του Φράνκο και η Πορτογαλία του Σαλαζάρ.
«Για τα σημερινά άκρα, δεξιά και αριστερά, η αποστροφή για τη χώρα τους είναι μια στάνταρ συνθήκη» σημειώνει ο βρετανός δημοσιογράφος. Και ο Πούτιν ενώνει.
Στην Ελλάδα, η αγάπη για τη Ρωσία του Πούτιν έχει για πολλούς Αριστερούς το «ιερό» υπόβαθρο του ηγέτη που αποκατέστησε την τρωθείσα αίγλη της αγαπημένης Σοβιετικής Ενωσης. Ενα αθώο και κάπως γραφικό παράδειγμα τού κατά Οργουελ μετατοπισμένου εθνικισμού αποτελούν και εκείνοι οι έλληνες υποστηρικτές της ομάδας μπάσκετ της Σοβιετικής Ενωσης στον τελικό του Ευρωμπάσκετ το 1987 με αντίπαλο την… Ελλάδα!
Για την Ακρα Δεξιά, από την άλλη, είναι ασφαλώς η Ορθοδοξία αλλά και το μείγμα της μάτσο κουλτούρας, της πειθαρχίας και του μιλιταρισμού που προβάλλει ο Πούτιν. Ο θαυμασμός είναι κυρίως για την ισχύ και όχι για το αριστερό ηθικό πλεονέκτημα – αν υποθέσουμε ότι κάτι τέτοιο υπάρχει και με έναν μαγικό τρόπο ενδημεί στη Μόσχα των ολιγαρχών.
Ο Πούτιν λοιπόν, με την πολυδιάστατη φύση της εξουσίας του, διαθέτει το πακέτο για να ενώσει την Ακρα Δεξιά με την Ακρα Αριστερά. Το ενδιαφέρον είναι ότι στη χώρα μας καταφέρνει να ενώνει την Ακρα Δεξιά με ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς… σκέτο.
Οταν συμβαίνει κάτι ανατριχιαστικό, όταν π.χ. βλέπουμε τσετσένους «μαχητές» να σαρώνουν ό,τι βρουν μπροστά τους φωνάζοντας «Αλλάχ Ακμπάρ», η υποστήριξη προς τον Πούτιν, επειδή τη δεδομένη στιγμή δεν μπορεί να εκφραστεί ανοιχτά, εκφράζεται έμμεσα. Αποκτά για παράδειγμα τη μορφή «αντικειμενικών» γεωπολιτικών αναλύσεων, για το πόσο λάθος έκανε η ελληνική κυβέρνηση που έστειλε όπλα στην Ουκρανία, το πόσο ευθύνεται το ΝΑΤΟ που επεκτάθηκε προς ανατολάς, το πόσο καλά το χειρίζεται ο Ερντογάν και την εκτίμηση ότι ο Πούτιν θα νικήσει στο τέλος και εμείς θα την πληρώσουμε. Το μήνυμα είναι σαφές: καθίστε καλά και όχι πολλά.
Εφέτος βιώνουμε μια ανοιξιάτικη συμφωνία ανάμεσα στην πάνω και στην κάτω πλατεία, απλώς χωρίς την πλατεία —άλλωστε σε αυτή γίνονται ακόμα έργα ανάπλασης και ένας Θεός ξέρει πότε θα τελειώσουν. Παράλληλα το ερωτικό απωθημένο για τη Ρωσία (του Πούτιν) επηρεάζει και τους καλλιτέχνες που φοβούνται να μη χάσουν την αριστερή πελατεία (ευτυχώς υπάρχουν εξαιρέσεις). Μετράνε τα λόγια τους για να μη γίνει καμιά ζημιά.
Δέκα χρόνια πριν, στην πρώτη περίοδο των μνημονίων, έμπαινες σε ένα ταξί και άκουγες: «Μη σκας, θα επέμβει ο Πούτιν». Υπήρχαν άνθρωποι που το πίστευαν πραγματικά. Μάλιστα, ένας από αυτούς τους ανθρώπους έγινε πρωθυπουργός. Και σήμερα, αφού χάιδεψε τους αντιεμβολιαστές, χαϊδεύει τους λάτρεις του Πούτιν. Ο οποίος, είπαμε, έχει το πακέτο: προσφέρει και ψήφους και μια κάποια πολιτική κάλυψη για το ότι έχεις φτάσει ξανά στο σημείο να αποστρέφεσαι τη χώρα σου…