Να ψηφίζουν ή όχι οι απόδημοι Ελληνες; Για να είμαστε ακριβείς, το ερώτημα είναι: Να ψηφίζουν ή όχι όσοι έλληνες πολίτες ζουν εκτός Ελλάδος; Η αυτονόητα καταφατική απάντηση δεν είναι και τόσο αυτονόητη στην υλοποίησή της. Εχει δυσκολίες δεδομένου ότι πρόκειται για πολυπαραγοντικό ζήτημα με συνταγματικές πτυχές, νομικές παραμέτρους, και πολιτικές επιλογές και σκοπιμότητες, οι οποίες απαιτούν από την κυβέρνηση και τα κόμματα γενναία προσέγγιση και υπευθυνότητα και όχι βεβαίως μικροκομματικές λογικές και επιδιώξεις.
Δυστυχώς, ο ορμητικός τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση της ΝΔ μιλάει για το θέμα και από την άλλη η πεισματικά εκ διαμέτρου αντίθετη στάση του ΣΥΡΙΖΑ, δείχνουν ότι αμφότεροι νοιάζονται περισσότερο για την πολιτική εκμετάλλευση του ζητήματος παρά για να βρεθεί κοινός τόπος διευθέτησης του. Το Κίνημα Αλλαγής από την πλευρά του με τη θέση του προσεγγίζει το ζήτημα ως εξής: «…η θέση μας είναι ξεκάθαρη απέναντι στα παιχνίδια της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ. Ένα μεγάλο ναι. Επιστολική ψήφος, συνυπολογισμός της ψήφου τους στο εθνικό αποτέλεσμα και βέβαια εκλογή εκπροσώπων τους στην Ελληνική Βουλή» είχε πει Φώφη Γεννηματά. Η πρόταση του ασφαλώς είναι προς συζήτηση ωστόσο είναι συγκεκριμένη.
Να ξεκινήσουμε, όμως από τα δεδομένα. Τα οποία μάλιστα ο Βαγγέλης Βενιζέλος ανέλυσε με ενάργεια, ήδη από τον Ιούνιο του 2018, σε εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το ισχύον Σύνταγμα, λοιπόν, στο άρθρο 51 (παρ.4) προβλέπει ότι οι εκτός Ελλάδος ευρισκόμενοι πολίτες μπορούν να ψηφίζουν και εξουσιοδοτεί τον κοινό νομοθέτη να ρυθμίσει τον τρόπο. Θέτει όμως έναν όρο: ότι η συγκεκριμένη ρύθμιση για να ισχύσει θα πρέπει να τον ψηφίσουν 200 βουλευτές. Δηλαδή όσο γίνεται περισσότερα κόμματα επειδή μεγαλώνει το εκλογικό σώμα και ακριβώς για να μην γίνονται πολιτικά παιχνίδια.
Με αυτή τη καχυποψία για τις προθέσεις της ΝΔ ο ΣΥΡΙΖΑ δήλωσε ότι είναι αρνητικός σε σχετική ρύθμιση καθώς κατηγορεί τη κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι επιδιώκει να εξασφαλίσει την πλειοψηφία με τη συνδρομή των ψήφων των ελλήνων μεταναστών για τους οποίους στη Κουμουνδούρου θεωρούν ότι κατά συντριπτικό ποσοστό ψηφίζουν συντηρητικά κι άρα ΝΔ. Από την πλευρά του ο Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτήρισε τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο αντισυνταγματική, που μοιάζει να είναι, αλλά και «βαθύτατα προσβλητική για τους απόδημους» (δήλωση στην Αστόρια εδώ). Ο καμβάς για καβγά αντί διαλόγου έχει ήδη στηθεί…
Δυστυχώς ο διάλογος είναι απαραίτητος διότι τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν και οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν είναι πεδία δύσκολα.
Για παράδειγμα τι γίνεται με τους 500.000 πολίτες του brain drain; Για ποιους έλληνες πολίτες του εξωτερικού, εν τέλει, μιλάμε; Διότι είναι άλλο οι μετανάστες πρώτης, δεύτερης ή και τρίτης (!) γενιάς και άλλο όσοι υποχρεώθηκαν στα χρόνια της κρίσης να φύγουν από την Ελλάδα. Ο όρος «απόδημος Ελληνας» ή «εκτός Επικρατείας ευρισκόμενος πολίτης» όπως αναφέρεται στο Σύνταγμα, είναι πολύπλοκος στον ορισμό του.
Είναι, επίσης, διαφορετικό να μιλάμε για τους Ελληνες που ζουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και άλλο να μιλάμε για τον απόδημο Ελληνισμό στις ΗΠΑ, τον Καναδά, ή την Αυστραλία. Θα ψηφίζει για το Ευρωκοινοβούλιο ένας Ελληνοαυστραλός δεύτερης γενιάς που γεννήθηκε και ζει στη Μελβούρνη;
Μια άλλη παράμετρος είναι το καθεστώς ιθαγένειας αφού χιλιάδες έχουν όχι μόνο την ελληνική αλλά και μια δεύτερη. Επίσης εκατοντάδες χιλιάδες είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους κι άλλοι τόσοι όχι.
Στο τεχνικό μέρος η αξιοποίηση της τεχνολογίας και κυρίως η επιστολική ψήφος μπορούν να λύσουν τον τρόπο ψηφοφορίας.
Υπάρχουν και πάλι δύο πρακτικά αλλά και ουσίας ερωτήματα:
Το πρώτο είναι, πώς μπορεί να ψηφίζει ένας Ελληνας που βρίσκεται εκτός επικρατείας. Μπορεί βεβαίως να ψηφίζει σε προξενικά εκλογικά τμήματα, εφόσον το επιτρέπουν οι χώρες φιλοξενίας και υποδοχής, μπορεί να ψηφίζει με επιστολική ψήφο, και, εφόσον προχωρήσουμε στο δικό μας νομοθετικό σύστημα και προβλέψουμε την ηλεκτρονική ψηφοφορία, βεβαίως μπορεί να ψηφίζει και ηλεκτρονικά. Αρα, δεν θα έχουμε και κανένα πρόβλημα σε σχέση με την ταυτόχρονη διεξαγωγή, την ταυτόχρονη καταμέτρηση και ανακοίνωση των αποτελεσμάτων.
Αρα πρέπει να βρούμε λύσεις όπου ο κάθε απόδημος Ελληνας ψηφίζει το ψηφοδέλτιο του κόμματος που επιλέγει στην περιφέρεια στην οποία ανήκει, δηλαδή εκεί όπου είναι γραμμένος στα δημοτολόγια. Αυτό έχει ορισμένες πρακτικές δυσκολίες ιδίως σε συνδυασμό με τη μικρή διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στην Ελλάδα η οποία κατά το Σύνταγμα είναι μόλις 30 ημέρες. Πρέπει να υπάρχει επαρκής χρόνος ώστε όλα αυτά να οργανώνονται, έτσι ώστε να φθάνει το ψηφοδέλτιο στο προξενικό τμήμα ή να μπορεί να το ψηφίσει με επιστολική ψήφο ο απόδημος πολίτης.
Επομένως, δεν πρέπει να υπάρχει κάποια επιφύλαξη ότι για τους Ελληνες που βρίσκονται εντός ΕΕ, ακόμη και εντός των χωρών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης μπορεί πάρα πολύ εύκολα να αντιμετωπιστεί και πρακτικά το ζήτημα αυτό.
Το δεύτερο είναι η τυπολογία του απόδημου που ζει στην Αμερική, στην Αυστραλία ή στη Νότια Αφρική. Απαιτείται, μια κατηγοριοποίηση σε σχέση τόσο με την εγγραφή τους στα δημοτολόγια όσο και με την πραγματική επαφή που έχει με την ελληνική πραγματικότητα.Με κριτήριο το πόσο ζωτική είναι η επαφή αυτή στη συνείδησή του αλλά και στην οικονομική και κοινωνική του δραστηριότητα, με βάση βεβαίως γενικά και αφηρημένα κριτήρια που εφαρμόζονται με απλό και αδιάβλητο τρόπο σύμφωνα με αντικειμενικά – τυπικά στοιχεία.
Ομως για όλα αυτά επιβάλλεται καλοπροαίρετος και ειλικρινής διάλογος της κυβέρνησης και των κομμάτων. Αλλιώς κι αυτό το ζήτημα θα φανερώσει την ανωριμότητα του πολιτικού συστήματος και την κουτοπονηριά που το διακατέχει.