Ας ξεχάσουμε ό,τι είχαμε για δεδομένο μέχρι σήμερα. Η πανδημία τα ανατρέπει όλα. Και όλα εξαρτώνται από την εξέλιξή της.
Με αυτό ως αξίωμα, ο όποιος σχεδιασμός πρέπει να βασιστεί πρωτίστως στην ανασφάλεια. Στο άγνωστο. Ζούμε σε καιρούς κορονοϊού.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον; Να φθάσουμε στην ίαση με τις λιγότερες απώλειες.
Ολοι ευχόμαστε να διανύσουμε μια χαμηλή καμπύλη στην έξαρση του ιού. Και με έναν τρόπο, όλοι ελπίζουμε, τον Μάιο ο συναγερμός να λήξει.
Η αναστάτωση στην αγορά είναι πρωτοφανής. Το μόνο όπλο είναι η διαχείριση –από κράτος και επιχειρήσεις– για να διασφαλιστεί η επιβίωση και στη συνέχεια, η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα.
Αεροπορικές και TUI σε βαθιά κρίση. Υπαρξιακή. Ακυρώσεις χιλιάδων πτήσεων. Συμβόλαια που «σπάνε» για το 2020 και το 2021 και αναστολή πληρωμών. Ακυρώσεις κρατήσεων. Κάποιες ακόμα μετατίθενται για αργότερα, με αυτή να είναι και η προτροπή του τομέα παγκοσμίως. Τι ακολουθεί; Και τι θα συμβεί στις χώρες – «δεξαμενές» τουριστών;
Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Μόνο, ότι πρέπει να σκεφτούμε και να πράξουμε «έξω από το κουτί». Ολα είναι ανοιχτά.
«Προφανώς και αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν είναι κάτι που έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ. Δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές, text book. Δεν υπάρχει τίποτα», λέει ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) Αλέξανδρος Βασιλικός.
«Πρώτο μέλημα είναι η υγεία. Σε όλες τις επιχειρήσεις πρέπει να ληφθούν τα μέτρα προστασίας, όπου είναι δυνατόν», μια και κάποιες θέσεις εργασίας (π.χ. ρεσεψιόν, λογιστήριο) δεν μπορούν να λειτουργήσουν εξ αποστάσεως.
«Ζητάμε συνέχεια από τον ΕΟΔΥ να αναβαθμίσει τις οδηγίες. Πρώτη φορά εστάλησαν στα τέλη Ιανουαρίου. Τότε ο παραλήπτης τις διάβαζε και δεν τις διάβαζε…», λέει. «Ομως, στα ξενοδοχεία πρέπει πρωτίστως να φροντίσουμε και για τους επισκέπτες και για τους εργαζόμενους».
Aκόμα και αν σε διάστημα δύο μηνών η κατάσταση αρχίσει να επανέρχεται και να λειτουργούν τα ξενοδοχεία δεν αρκεί. Γιατί αν η «δεξαμενή» σου είναι άρρωστη, από πού θα αντλήσεις επισκέπτες;
Στον «κλαδικό μικρόκοσμό μας, θα πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι δεν πάμε να βοηθήσουμε μόνο τον κλάδο μας. Πάμε να σώσουμε το σύστημα. Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα», τονίζει.
«Είναι μια εντελώς διαφορετική κατάσταση από τη χρεοκοπία της Thomas Cook. Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε ούτε τη διάρκεια, ούτε το βάθος, ούτε τον όγκο – την κλίμακα – του τι αντιμετωπίζουμε», υπογραμμίζει. «Θα πάρει έναν μήνα ή έξι μήνες. Σε όποια περίπτωση, ο κάθε προορισμός θα το νιώσει διαφορετικά». Αλλιώς η Μύκονος, η Σαντορίνη, η Ρόδος, η Κρήτη, η Αθήνα.
Αλλά και μέσω της HOTREC, της Ομοσπονδίας για επιχειρήσεις φιλοξενίας και εστίασης στην Ευρώπη, στην ανοιχτή γραμμή που υπάρχει «η κατάσταση εμφανίζεται η ίδια παντού», εξηγεί. Η πανδημία «μας χτυπά όλους οριζόντια και αυτό μας κάνει να βράζουμε όλοι στο ίδιο καζάνι».
Πριν λίγες ημέρες ελήφθη από την κυβέρνηση η απόφαση για απαγόρευση της λειτουργίας των εποχικών ξενοδοχείων έως τις 30 Απριλίου, για προληπτικούς λόγους δημόσιας υγείας και κατόπιν αιτήματος των τουριστικών φορέων. Πέρα από την απαγόρευση της λειτουργίας των εποχικών ξενοδοχείων, «είμαστε σε ένα καθεστώς με πολύ χαμηλή ζήτηση. Πρέπει να δώσεις τη δυνατότητα και στο αστικό ξενοδοχείο να μείνει ανοιχτό ή να κλείσει», επισημαίνει. Χρειάζεται «να δώσεις δυνατότητες στην αγορά να αυτορυθμιστεί και να υπάρχουν οι θέσεις εργασίας όποτε επανέλθει η ζήτηση».
Σήμερα εξειδικεύτηκαν και άλλα μέτρα στήριξης.
Αυτά τα μέτρα «είναι μια φιάλη οξυγόνου», λέει ο κ. Βασιλικός «με διάρκεια ζωής «Χ». Και θα επαναξιολογηθεί σε μερικές εβδομάδες». Τα μέτρα είναι οριζόντια και συναποφασίστηκαν με τους τουριστικούς φορείς. Το Eurogroup της Δευτέρας έδωσε τις απαραίτητες φιάλες οξυγόνου στην κυβέρνηση.
Ολα όμως «εξαρτώνται από την ιατρική εξέλιξη του φαινομένου». Γιατί «άλλο lockdown της χώρας, άλλο ύφεση και άλλο στασιμότητα».
Δεν εξαρτώνται όμως όλα από την Ελλάδα. Ακόμα και αν η πανδημία αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και καθυστερήσει η εξέλιξή της, καμφθεί η καμπύλη και υπάρξει ομαλότητα, ακόμα και αν σε διάστημα δύο μηνών η κατάσταση αρχίσει να επανέρχεται και να λειτουργούν τα ξενοδοχεία στη χώρα, ακόμα και αυτό δεν αρκεί. Γιατί αν η «δεξαμενή» σου είναι άρρωστη, από πού θα αντλήσεις επισκέπτες;
Η Μεγάλη Βρετανία είναι αντιμέτωπη με σοβαρή εξάπλωση, καθώς τα (μη) μέτρα της κυβέρνησης Τζόνσον έχουν αρχίσει να δέχονται έντονες επικρίσεις από την επιστημονική κοινότητα και να εκφράζονται φόβοι ότι οι θάνατοι θα είναι ίσως και 250.000! Η Γαλλία νοσεί, με τον πρόεδρο Μακρόν να μιλά στο διάγγελμά του τη Δευτέρα για «πόλεμο». Η Γερμανία κλείνει τα σύνορα. Και εν τέλει τα σύνορα έκλεισαν και στη ζώνη Σένγκεν.
Ολα αυτά δείχνουν την έκταση του προβλήματος. Το οποίο δεν πρόκειται να λυθεί στον ίδιο χρόνο για όλους. Θα είναι μια διαδικασία σε εξέλιξη.
Καταρχάς είναι η ίαση. Η αποθεραπεία, είναι μια άλλη υπόθεση. Και εκεί τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο.
«Να μην κοιτάμε μόνο την κλίμακά μας», λέει ο πρόεδρος του ΞΕΕ. Οι κινήσεις που γίνονται στις διάφορες χώρες «θυμίζουν την 11η Σεπτεμβρίου». Αλλά το να ακυρώσει η Lufthansa 23.000 πτήσεις, αυτό δεν έχει ξαναγίνει». Η πανδημία είναι εκθετικού χαρακτήρα μεγεθών «και αυτό παρασέρνει τα πάντα. Είναι μια κρίσιμη στιγμή για όλους μας. Και στιγμή συλλογικής σκέψης».
Ολο αυτό θα αφήσει σημάδια στις συνήθειες σε σχέση με τα ταξίδια. Τα επαγγελματικά ταξίδια έχουν πληγεί. Θα επανέλθουν πολύ αργά και σταδιακά.
Θα επηρεαστούν και τα συμβόλαια και οι ασφαλιστικές δικλείδες στα παραθεριστικά ξενοδοχεία. Θα μπουν και αυτοί οι όροι στα συμβόλαια.
Ομως «θα υπάρξει rebound σε βάθος χρόνου. Θα υπάρξει θέληση του κόσμου να ταξιδέψει». Αλλά και στο εξής «θα υπάρχουν πολύ πιο γρήγορα αντανακλαστικά στο butterfly effect», σε κάθε επόμενο συμβάν.
Στα μεγέθη που καταγράφηκαν από την έρευνα του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), τα νούμερα που δηλώθηκαν από τα ξενοδοχεία στις 3 Μαρτίου και στη συνέχεια, στις 15 Μαρτίου, «είναι η μέρα με τη νύχτα», λέει ο πρόεδρος του ΞΕΕ. Οι απώλειες των ξενοδοχείων αποτυπώθηκαν στις 17 Μαρτίου στα 522 εκατ. ευρώ, από ακυρώσεις δωματίων και συνεδρίων. Ενώ και 38.234 θέσεις εργασίας (20,5% της απασχόλησης στα ξενοδοχεία) κινδυνεύουν άμεσα.
Για «πόλεμο» με έναν «αόρατο, αλλά όχι ανίκητο εχθρό» έκανε λόγο και ο έλληνας Πρωθυπουργός. Η κυβέρνηση, θα διαθέσει δύο δισ. ευρώ για να βοηθήσει παραγωγικές δραστηριότητες με προβλήματα, λόγω μείωσης του τζίρου. Και το κράτος αναλαμβάνει να καλύψει μέρος του μισθού των εργαζομένων στους κλάδους που πλήττονται. Ο τουρισμός είναι στην πρώτη γραμμή αυτών. «Οι εργαζόμενοι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα», λένε τουριστικοί παράγοντες.
Ολα εξαρτώνται από την εξέλιξη της πανδημίας. Με τις ανθρώπινες ζωές να είναι το βασικό μέλημα.
«Stay home – but travel tomorrow» (Μείνε σπίτι – αλλά ταξίδεψε αύριο) λέει στην τελευταία επικοινωνία του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ), βάζοντας την ανθρώπινη ζωή σε πρώτη προτεραιότητα. Ολα θα μετατεθούν για αργότερα. Η ανάκαμψη όμως θα χρειαστεί χρόνο.
Εως και δέκα μήνες, εκτιμά η πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού και Ταξιδίων (WTTC) Γκλόρια Γκεβάρα, σημειώνοντας την ανάγκη λήψης μέτρων από κυβερνήσεις, όπως φορολογικά κίνητρα, διευκόλυνση ταξιδιών, με απλούστευση της επεξεργασίας των θεωρήσεων, την άρση των φραγμών και τη μείωση των φόρων, αλλά και την υποστήριξη προορισμών.
Γιατί ο αντίκτυπος θα μπορούσε να αγγίξει τα 50 δισ. δολάρια, στην παγκόσμια ταξιδιωτική και τουριστική βιομηχανία των 8,2 τρισ. δολαρίων. Κάτι που ισοδυναμεί με απώλεια ενός τριμήνου παγκόσμιων μετακινήσεων και θέτει σε κίνδυνο 50 εκατομμύρια θέσεις εργασίας (μείωση 12-14%).
Ομως και στην επαναφορά, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο. Επιχειρήσεις, προορισμοί θα πρέπει να ξαναβρούν και να ξανασυστηθούν με το κοινό τους. Να ξαναβρούν τα κανάλια επικοινωνίας και το δίκτυο διανομής. Το σοκ είναι δυνατό και το διάστημα μεγάλο. Συνήθειες, προτεραιότητες, ψυχισμός, όλα θα έχουν αλλάξει. Ακόμα και το κοινό που θα θέλει να ταξιδέψει, θα είναι διαφορετικό. Από κάθε άποψη.
Και πρακτικά όμως. Η σκέψη ότι όταν τελειώσει «το κακό», οι άνθρωποι που είναι κλεισμένοι στα σπίτια θα αρχίσουν αμέσως να ταξιδεύουν, δίνει την αίσθηση ότι θα επιστρέψουμε στην πρότερη κατάσταση. Οτι η σεζόν θα εξελιχθεί, λίγο μεταγενέστερα. Ομως, ο ιός επεκτείνεται σε άλλες χώρες, με άλλα μεγέθη.
Στην Ελλάδα, οι ευχές και οι προσπάθειες όλων επικεντρώνονται στο να διανύσουμε το διάστημα προς την ίαση, με όσο το δυνατόν μικρότερη εξάπλωση του ιού. Και με τις λιγότερες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, να λειτουργήσει ξανά η οικονομία. Να ανοίξουν ξανά επιχειρήσεις, καταστήματα, ξενοδοχεία. Σε ό,τι έχει να κάνει με την εξωστρέφεια, το timing δεν θα λειτουργήσει ταυτόχρονα για όλο τον κόσμο. Σε δύο εβδομάδες εκτιμάται ότι η Γαλλία και η Γερμανία θα είναι στην ίδια κατάσταση με την Ιταλία. Και η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται σε ένα επικίνδυνο κατώφλι.
Συνεπώς, η εγχώρια, η εσωτερική αγορά, ίσως είναι αυτή που θα δώσει το έναυσμα για την επαναφορά. Με όσες δυνάμεις έχει τη δεδομένη στιγμή. Οι ξένοι επισκέπτες θα έρθουν αργότερα.
Εν μέσω πανδημίας, ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ) διέκοψε τη διαφημιστική καμπάνια του στο εξωτερικό και τα ταξίδια εξοικείωσης δημοσιογράφων και Tour Operators στην Ελλάδα και τη λειτουργία των γραφείων πληροφοριών στην Αθήνα (για έναν μήνα, με τη δυνατότητα παράτασης). Ταυτόχρονα, η Marketing Greece δημιούργησε ελεύθερο οπτικό περιεχόμενο για χρήση από τουριστικές επιχειρήσεις με μήνυμα «Till Then, #StaySafe».
«Δεν είναι όπως στις 11 Σεπτεμβρίου», λέει ο Τζιανκάρλο Καρνιάνι, πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Φλωρεντίας και αναλυτής της Phocuswright για την Ιταλία. «Καμία χώρα δεν έφτασε στο μηδέν, μηδενικές κρατήσεις, μηδέν, μηδενικές πτήσεις». Για «να επιστρέψουμε στα φυσιολογικά επίπεδα θα χρειαστούν μερικά χρόνια. Επομένως, εστιάζουμε σε αυτό που μπορούμε να κάνουμε εσωτερικά». Και συνεχίζει: «Ολα θα αλλάξουν, αλλά κανείς δεν σκέφτεται τώρα πώς θα είναι, επειδή δεν ξέρουμε. Πρέπει να δούμε. Η επιστροφή από το μηδέν είναι διαφορετική από την οικονομική κρίση του 2008, γιατί τότε οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να ταξιδεύουν. Είχαν λιγότερα χρήματα και οι τιμές ήταν χαμηλότερες, αλλά εξακολουθούσαν να ταξιδεύουν».
Πλέον «κανείς δεν σκέφτεται τα έσοδα αυτή τη στιγμή. Δεν τα αναφέρει καν. Αυτό που προέχει είναι πότε θα ανοίξουμε ξανά».
Προσμένουμε την ίαση.