To 1861, με την έκδοση και του τέταρτου τόμου, ολοκληρώθηκε η συγγραφή του «The London Labour and the London Poor». Στο τετράτομο έπος του, ο Χένρι Μέιχιου, δημοσιογράφος και ένας εκ των τριών εκδοτών του Punch, μέσα από χιλιάδες συνεντεύξεις κατέγραψε τον εργατικό κόσμο και τον υπόκοσμο της μέσης βικτωριανής εποχής. Από τους μικροπωλητές και τους καπνοδοχοκαθαριστές, μέχρι τους παγιδευτές των αρουραίων και τους λωποδύτες. Εκτίμησε τον αριθμό των μελών της κάθε κατηγορίας. Τι φορούσαν και πώς μιλούσαν, τι έτρωγαν και πώς διασκέδαζαν, ακόμα και τον μέσο όρο ζωής στην πρώτη μεγαλούπολη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μια μνημειώδης δημοσιογραφική εργασία στην οποία μπόρεσαν να βασιστούν οι κοινωνικοί αναμορφωτές της ύστερης βικτωριανής περιόδου. Κάτι περισσότερο, τέλος πάντων, από μια κόλλα χαρτί με 28 ονόματα μαθητών νηπιαγωγείου.
Την περασμένη Παρασκευή ο Κωνσταντίνος Μπογδάνος επανήλθε στο θέμα της δημοσίευσης των ονομάτων των μαθητών του νηπιαγωγείου, ζητώντας συγγνώμη για το λάθος του, αλλά προσθέτοντας ότι πρέπει να μιλήσουμε «για τον ελέφαντα στο δωμάτιο». Μια έκφραση που αναφέρεται σε ένα πρόβλημα μεγάλο πρόβλημα που όλοι αντιλαμβάνονται αλλά δειλιάζουν να το αντιμετωπίσουν. Μόνο που για να μιλήσεις για ελέφαντα πρέπει να αποδείξεις ότι ζυγίζει όσο ένας ελέφαντας. Για τους εντελώς λάθος λόγους, μπορεί να έφτασε η στιγμή το Μεταναστευτικό να αντιμετωπιστεί με αριθμούς και στοιχεία και όχι βιωματικά, με τα συνηθισμένα «κατέβηκα στο Κέντρο και δεν είδα ούτε έναν Ελληνα». Χρειάζεται ένας Ελληνας Μέιχιου για να καταγράψει το κέντρο της Αθήνας.
Το πρώτο που πρέπει να καταγραφεί είναι αν οι μετανάστες στο κέντρο της Αθήνας είναι transient που εγκλωβίστηκαν ή ξένοι που σκοπεύουν να κάνουν την Ελλάδα τη νέα πατρίδα τους.
Στην πρώτη κατηγορία θα αναφέρω τους Πολωνούς των αρχών της δεκαετίας του ’90, που είχαν δουλέψει στις οικοδομές, ήταν αρκετοί ώστε να έχουν μπακάλικα και μπαρ, αλλά σήμερα, αν υπάρχουν κάποιοι, είναι ελάχιστοι.
Η δεύτερη κατηγορία ενδιαφέρει λιγότερο, αφού κατά κανόνα ο μετανάστης μετά από κάποιο διάστημα θα απεγκλωβιστεί ή θα κάνει την Ελλάδα τόπο της μόνιμης διαμονής του.
Η τρίτη κατηγορία είναι που ενδιαφέρει περισσότερο το κράτος· τα γκέτο δημιουργούνται από underprivileged μειονότητες που κατοικούν μόνιμα σε μια χώρα, αλλά αδυνατούν να ενσωματωθούν. Με τα κυβερνητικά μέτρα να είναι ανάλογα. Διαφορετικά θα αντιμετωπίσει το κράτος έναν μετανάστη που, κατά την αθάνατη ρήση της Τασίας Χριστοδουλοπούλου, λιάζεται μερικές ημέρες στην Ομόνοια και εξαφανίζεται και διαφορετικά έναν που θα μείνει στην Ελλάδα για πάντα, αυτός και τα παιδιά του.
Και μια που σήμερα είπαμε να ενοχλήσουμε τους οικιακούς ελέφαντες, ας πούμε ότι το πρόβλημα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι πραγματικό. Οτι το φαινόμενο του νηπιαγωγείου που ανέφερε ο Μπογδάνος δεν είναι μεμονωμένο, αλλά υπάρχουν άλλα που λόγω αδυναμίας των μικρών μαθητών στη γλώσσα δεν μπορούν να παρέχουν επαρκή εκπαίδευση. Σε αυτή την περίπτωση ποια είναι η προτεινόμενη λύση; To busing, για παράδειγμα, που εφαρμόστηκε στην Αμερική, όπου μαθητές από τα μαύρα γκέτο μεταφέρονταν με σχολικά λεωφορεία σε σχολεία λευκών αστικών περιοχών και το αντίστροφο; Για να εφαρμοστεί, ανάμεσα στις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Brown vs the Board of Education του 1954 και Swann vs Charlotte Mecklenburg Board of Education του ’71, που επέβαλε το busing, μεσολάβησαν 17 χρόνια.
Οι αγαθές προθέσεις δεν εγγυώνται όμως και ανάλογα αποτελέσματα. Το busing είχε σαν αποτέλεσμα οι λευκοί αστοί Αμερικανοί να μετακομίσουν στα περίχωρα και να στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία, ενώ μετέπειτα μελέτες συμπέραναν ότι δεν υπήρξε βελτίωση στις επιδόσεις των μαύρων μαθητών. Με την κριτική να μην έρχεται αποκλειστικά από συντηρητικούς, αφού ο Τζο Μπάιντεν, όταν ήταν γερουσιαστής του Ντελαγουέρ, είχε χαρακτηρίσει το μέτρο καταστροφικό. Αλλωστε, άπειρες καταστροφές έχουν γίνει στο όνομα των καλυτέρων προθέσεων.
Πριν λοιπόν η Ελλάδα βρεθεί σε θέση να αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα, πρέπει να συλλεχθούν στοιχεία. Κάτι λιγότερο από το τετράτομο βιβλίο του Μέιχιου, αλλά κάτι περισσότερο από έναν κατάλογο παρουσιών νηπιαγωγείου.