Όσο κι αν είναι ανακουφιστική ανακοίνωση αποκλεισμού του Ντόναλντ Τραμπ από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άλλο τόσο προβληματισμό γεννά το γεγονός ότι φτάσαμε στο σημείο ένας διευθύνων σύμβουλος να φιμώνει τον εκλεγμένο εν ενεργεία πρόεδρο της δεύτερης μεγαλύτερης δημοκρατίας του πλανήτη (πληθυσμιακά). Και αυτό μάλιστα να συμβαίνει λίγες ημέρες αφότου έλαβε 74 εκατομμύρια ψήφους και ενώ δεν έχει υπάρξει καμία απόφαση από οποιαδήποτε δικαστική ή άλλη αρμόδια αρχή εναντίον του.
Από πού λοιπόν ακριβώς αντλούν αυτό το δικαίωμα το Facebook και το Twitter;
Υποστηρίζουν και δικαίως ότι ο Τραμπ παραβίασε τους κανόνες της πλατφόρμας. Όμως καλώς ή κακώς, οι πλατφόρμες των social media δεν είναι απλώς εταιρικές εφαρμογές. Συνθέτουν αυτό που ο Χάμπερμας θα όριζε σήμερα ως τη «δημόσια σφαίρα». Είναι η ψηφιακή αρχαιοελληνική αγορά που βεβαίως πολύ συχνά μετατρέπεται σε ρωμαϊκή αρένα, όπως αναφέρω στο υπό έκδοση βιβλίο μου «Αντικατοπτρισμοί και παραμορφώσεις – Η Εκλογική Επίδραση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην Ευρώπη» που θα κυκλοφορήσει συντόμως.
Αυτή η ψηφιακή δημόσια σφαίρα ελέγχεται αδιαφανώς, μέσα από αυθαίρετες διαδικασίες.
Ο κάθε διευθύνων σύμβουλος είναι υπόλογος στους μετόχους του και κατ’ επέκταση στους πελάτες θα έλεγε κάποιος διασταλτικά. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Ο χρήστης δεν μπορεί να ασκήσει άμεσα έλεγχο στον κάθε διευθύνοντα σύμβουλο. Μπορεί απλά να αποσυρθεί από την πλατφόρμα και αυτό είναι μόνο μια έμμεση δύναμη ελέγχου.
Λόγω μεγέθους αλλά και φύσης της λειτουργίας τους οι μεγάλες εταιρείες των social media διαχειρίζονται πλέον ένα δημόσιο αγαθό, δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται με τους τυπικούς εταιρικούς κανόνες.
Η χαλαρή αυτορρύθμιση δεν αρκεί, όσο κι αν αυτό προκαλεί αντιδράσεις απ’ όσους πιστεύουν στο άναρχο του διαδικτύου.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πλέον μέρος του διεθνούς συστήματος. Έχουν μεγαλύτερο πληθυσμό από ολόκληρες χώρες αλλά και μεγαλύτερη αξία από το ΑΕΠ πολλών.
Χωρίς σε καμία περίπτωση να πιστεύω ότι η λύση είναι να επιχειρηθεί να στραγγαλιστεί η ελευθερία του Διαδικτύου, νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα για να δημιουργηθούν θεσμοί στο πρότυπο των υπερεθνικών θεσμών οργάνωσης του διεθνούς συστήματος, με βάση κάποιες κοινά αναγνωρισμένες αρχές που θα διασφαλίζουν διαφάνεια και σχετική λογοδοσία. Χρειαζόμαστε ένα «διεθνές δίκαιο του Διαδικτύου» που να εγγυάται βασικά δικαιώματα και να προβλέπει διαδικασίες και κυρώσεις. Γνωρίζω φυσικά ότι κανένας μηχανισμός δεν μπορεί να έχει την real time ταχύτητα των εξελίξεων στα social media, αλλά αυτό το γεγονός δεν μπορεί να λειτουργήσει αποθαρρυντικά στο να επιχειρηθεί οποιαδήποτε προσπάθεια. Εξάλλου και οι υπερεθνικοί φορείς και κανόνες δεν δημιουργήθηκαν από τη μια μέρα στην άλλη ούτε διασφάλισαν ότι ζούμε σ έναν ιδανικό κόσμο. Αποτρέπουν όμως σε γενικές γραμμές το να οδηγηθούμε στο απόλυτο χάος μιας παγκόσμιας ζούγκλας.
Αυτό που συνέβη σήμερα με τον απόλυτα αντιπαθή και κατακριτέο Τραμπ, αύριο θα συμβεί με κάποιον άλλον που δεν θα είναι αντιπαθής σ’ εμάς, αλλά σε κάποιο στέλεχος, το οποίο όμως θα έχει τη δύναμη να πατήσει το delete. Άρα ως πολίτες δεν μπορούμε να εφησυχάσουμε και να εκχωρήσουμε το δικαίωμα ελέγχου της ελευθερίας του λόγου σ’ έναν ανεξέλεγκτο μηχανισμό.
Πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά. Δεν υπάρχουν προηγούμενα σε όσα ζούμε, λόγω των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να φτιάξουμε χάρτες. Νέους χάρτες που να ανταποκρίνονται στη νέα πραγματικότητα, στις νέες ανάγκες. Και ίσως θα είναι σκόπιμο οι ίδιοι οι εταιρικοί δρώντες, που έχουν τα τεχνολογικά δεδομένα στα χέρια τους, να αναλάβουν πρώτοι την πρωτοβουλία δημιουργίας ενός τέτοιου συστήματος εγγυήσεων και ελέγχου.
Προφανώς δεν υπάρχουν έτοιμες και εύκολες λύσεις. Γι’ αυτό θα πρέπει να τις εφεύρουμε.