Γνωρίζουμε τι θέλει ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία: να σβήσει τη χώρα από τον χάρτη. Γνωρίζουμε επίσης τι θέλει ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι: να κρατήσει την Ουκρανία ζωντανή ως δημοκρατικό κράτος. Το ερώτημα είναι τι θέλει η Δύση. Ποιος είναι ο στρατηγικός της στόχος;
Μέχρι στιγμής, η στάση της Δύσης έχει παθητικό χαρακτήρα: αποφεύγει να συρθεί σε πόλεμο με τη Ρωσία, ενώ εξακολουθεί να κάνει ό,τι είναι δυνατόν ώστε να βοηθήσει τους Ουκρανούς. Αυτό μεταφράζεται σε άρνηση όσον αφορά το αίτημα του Ζελένσκι περί επιβολής «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» από πλευράς ΝΑΤΟ. Ομως η πολεμική στρατηγική της Δύσης δεν μπορεί να οικοδομηθεί σε αυτό που δεν θα κάνει. Το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοί του πρέπει να τηρήσουν ενεργητική στάση.
Στην αρχή της εισβολής, όταν πολλοί προέβλεπαν γρήγορη ρωσική νίκη, η Δύση μπορούσε να επιμένει στην ηθικολογία, συγχαίροντας τον Ζελένσκι και την κυβέρνησή του για το θάρρος τους την ίδια ώρα που ετοιμαζόταν να τους προσφέρει, διακριτικά βέβαια, ασυλία. Ο Ζελένσκι αρνήθηκε την προσφορά, και τώρα που οι Ουκρανοί έδειξαν τι μπορούν να κάνουν, το ΝΑΤΟ προμηθεύει ασταμάτητα τη χώρα με αντιαρματικούς και αντιαεροπορικούς πυραύλους, ενώ μοιράζεται στρατιωτικές πληροφορίες με το ουκρανικό επιτελείο.
Η Δύση ενεπλάκη σε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπου και στους πολέμους αυτού του είδους ο αντιπρόσωπος είναι αυτός που ορίζει τους στόχους. Οταν οι αντιπρόσωποι τα πάνε καλά, είναι δελεαστικό να αρχίσουμε να οραματιζόμαστε πιο φιλόδοξους στόχους: από τον εξαναγκασμό του αντιπάλου σε ένα ταπεινωτικό αδιέξοδο, μέχρι την αλλαγή καθεστώτος. Ωστόσο, αυτό εγείρει τον κίνδυνο στρατηγικής ύβρεως. Κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε ότι οι Ρώσοι έχουν μακρά πείρα αντοχής στις οικονομικές δυσκολίες. Μπορούν να απορροφήσουν μεγάλο βάρος οικονομικών κυρώσεων προτού ξεσηκωθούν εναντίον του καθεστώτος. Επίσης, απλοϊκή είναι και η πρόβλεψη ότι ο στενός κύκλος του Πούτιν θα ξεσηκωθεί και θα τον εκθρονίσει.
Είναι πολύ νωρίς για να συμπεράνουμε ότι ο Πούτιν χάνει τον πόλεμο. Ηδη έχει στραφεί σε πιο καταστροφικές και αποτελεσματικές τακτικές, με τις φρικτές καταστροφές της Μαριούπολης και του Χαρκόβου να δείχνουν τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον. Ούτε η Δύση ούτε ο αντιπρόσωπός της είναι εις θέσιν να ανακοινώσουν σαν στρατηγικό στόχο τους την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία, διότι κάτι τέτοιο ενδεχομένως να προκαλούσε ακόμη πιο βίαιη και επικίνδυνη κλιμάκωση από πλευράς Πούτιν.
Η Δύση συγχαίρει τον εαυτό της για τη δριμύτητα του συστήματος των κυρώσεων, ωστόσο οι κυρώσεις είναι όπλα που πλήττουν αμφότερα τα μέρη. Κάθε δυτικός ηγέτης γνωρίζει ότι οι υψηλότερες τιμές καυσίμων σημαίνουν πολιτικά προβλήματα στη χώρα του, ειδικά σε εκλογικό έτος. Αν η Δύση περικόψει περαιτέρω τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας, ή οι Ρώσοι κλείσουν από μόνοι τους τη στρόφιγγα, τότε παραμονεύει ο κίνδυνος υποχώρησης της ανάπτυξης, ακόμη και ύφεσης.
Οι δυτικοί ηγέτες μπορεί να ανησυχούν για τον πιθανολογούμενο μακροπρόθεσμο οικονομικό αντίκτυπο των κυρώσεων, ωστόσο γνωρίζουν ότι το να επικεντρωθούν στις δικές τους οικονομίες –και επομένως στο δικό τους πολιτικό μέλλον– εις βάρος των Ουκρανών θα φαινόταν επαίσχυντο, και όχι μόνο στους Ουκρανούς. Καθώς ο πόλεμος έχει προκαλέσει οργή στα δυτικά εκλογικά σώματα και σε κλίμακα άνευ προηγουμένου, η διάσωση των δυτικών οικονομιών με θυσία των Ουκρανών είναι κακή πολιτική και κακή στρατηγική. Εφ’ όσον παραμένει εφικτή η αποτροπή της ρωσικής νίκης, η Δύση πρέπει να αυξήσει τη βοήθειά της στον ουκρανικό στρατό ώστε να εξαναγκάσει τον Πούτιν σε ένα αιματηρό αδιέξοδο και κατόπιν σε διαπραγματεύσεις που θα αφήσουν τουλάχιστον ένα μέρος της Ουκρανίας ανέπαφο και υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης Ζελένσκι.
Η Δύση πρέπει να προετοιμαστεί για το χειρότερο, όχι να ελπίζει πως θα συμβεί το καλύτερο. Το χειρότερο είναι η πτώση της κυβέρνησης Ζελένσκι, έπειτα από μακρά πολιορκία και βομβαρδισμό του Κιέβου. Ο εφοδιασμός των Ουκρανών με αντιαεροπορικά και αντιπυραυλικά οπλικά συστήματα είναι απαραίτητος ώστε να σπάσει η πολιορκία. Ωστόσο αν και αυτά αποτύχουν να συγκρατήσουν τους Ρώσους, τότε η Δύση πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει: θα σταθεί αδρανής, να βλέπει το προεδρικό μέγαρο να βομβαρδίζεται και μία δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση να καταστρέφεται; Η πτώση της κυβέρνησης Ζελένσκι θα δώσει στον Πούτιν τη νίκη που τόσο χρειάζεται, θα του επιτρέψει να εξαφανίσει την Ουκρανία σαν κυρίαρχο κράτος και να αρχίσει τη ρωσικοποίηση ενός μόλις κατακτηθέντος πληθυσμού.
Αυτό το ευλογοφανές σενάριο πρέπει να δώσει στους Δυτικούς ηγέτες στρατηγική και ηθική καθαρότητα. Ο στρατηγικός στόχος της Δύσης σε αυτόν τον πόλεμο πρέπει να είναι η διατήρηση της κυβέρνησης Ζελένσκι. Σώζοντας την κυβέρνηση, η Δύση μπορεί να σώσει την Ουκρανία. Οποιαδήποτε ρωσική προσπάθεια να τελειώσει η κυβέρνηση Ζελένσκι πρέπει να καταστεί η κόκκινη γραμμή της Δύσης: η στιγμή που στέλνει το μήνυμα στον Πούτιν ότι, αν δεν σταματήσει, (η Δύση) θα απαντήσει με δύναμη.
Ο Michael Ignatieff είναι καθηγητής Ιστορίας στο Central European University, συγγραφέας του βιβλίου «On Consolation: Finding Solace in Dark Times», Metropolitan Books, 2021. Το παραπάνω κείμενο εγράφη ενόψει της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ την περασμένη Πέμπτη και αναδημοσιεύεται στα ελληνικά από τον ιστότοπο Project Syndicate.